Του Μιχάλη Σοφοκλέους
Θα ήταν εύκολο να αποδομήσει κάποιος τον Ζοράν Μαμντάνι, τον 34χρονο μουσουλμάνο, γεννημένο στην Ουγκάντα και μεγαλωμένο στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής, νέο δήμαρχο της Νέας Υόρκης. Όχι λόγω καταγωγής ή θρησκείας, αλλά κυρίως για την ιδεολογική του τοποθέτηση στην απανταχού αποτυχημένη κατεύθυνση του δημοκρατικού σοσιαλισμού.
Ο κ. Μαμντάνι ήταν σχεδόν άγνωστος στην πλειοψηφία των Νεοϋορκέζων πριν από ένα χρόνο. Οι θέσεις του για το πάγωμα των ενοικίων για ένα εκατομμύριο ενοικιαστές, δωρεάν παιδική φροντίδα για όλα τα παιδιά ηλικίας 6 εβδομάδων έως 5 ετών, δωρεάν δημόσιες συγκοινωνίες, δημοτικά κοινωνικά παντοπωλεία και νομική προστασία των μεταναστών, ακούγονται εξωπραγματικές ακόμη και για το πλαίσιο της κοινωνικής Ευρώπης, πόσο μάλλον για εκείνο της πολύ πιο καπιταλιστικής και καθοδηγούμενης από τις αγορές Αμερικής.
Δεν χρειάζεται κανείς να είναι οικονομικός γκουρού για να προβλέψει πως η πρόθεσή του για σημαντική αύξηση φόρων σε μεγάλες επιχειρήσεις και υψηλά αμειβόμενους, ώστε να χρηματοδοτηθούν αυτές οι παροχές, απειλεί να προκαλέσει οικονομική τρικυμία στη Νέα Υόρκη. Ήδη μεγάλες εταιρείες αναζητούν καταφύγιο σε πολιτείες όπως το Τέξας ή η Αριζόνα, ενώ μικρότερες νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν ήδη μετακινηθεί εκεί ή αλλού.
Πώς φτάσαμε όμως, στην παγκόσμια πρωτεύουσα των αγορών, εκεί όπου το θατσερικό δόγμα ότι «αυτό που λέγεται δημόσιο χρήμα δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο το χρήμα των φορολογουμένων» δεν χρειάζεται καν επεξήγηση, να έχουμε δήμαρχο στα όρια του κομμουνισμού; Και πώς στην πόλη που υπέστη το μεγαλύτερο τρομοκρατικό πλήγμα του ισλαμικού φανταμενταλισμού την 11η Σεπτεμβρίου του 2011, έχουμε μουσουλμάνο τοπικό ηγέτη που καταδικάζει μεν την τρομοκρατία, αλλά αποδέχεται καλέσματα όπως το «παγκοσμιοποιήστε την ιντιφάντα»;
Ο Μαμντάνι πέτυχε μεγαλειώδη νίκη με 50,4%, σε εκλογές με συμμετοχή-ρεκόρ εικοσαετίας. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο, όμως, είναι η κοινωνική σύνθεση της στήριξης: 75% στους κάτω των 30 ετών και 66% στις ηλικίες 30–44. Οι νέοι ψηφοφόροι αποτέλεσαν το 11% του σώματος, περίπου τριπλάσιο από το συνήθες 3–4%. Καταγράφηκε καθολική υπεροχή του στους Αφροαμερικανούς και τους Λατίνους, καθώς και σαφώς ισχυρότερη στήριξη από γυναίκες έναντι ανδρών.
Η εύκολη άμυνα είναι η υπεροπτική απαξίωση: να απορρίψει κανείς το αποτέλεσμα ως αντίδραση της στιγμής ή ως προϊόν επικοινωνιακού χαρίσματος – όπως πολλοί έκαναν στην Κύπρο με τον Φειδία. Όμως αυτή η διέξοδος έχει αποδειχθεί αδιέξοδη. Τα προβλήματα είναι βαθύτερα, η αφ’ υψηλού απαξίωση ότι –δήθεν– οι νεότεροι είναι ανόητοι, άπειροι, κακομαθημένοι και παρασύρονται εύκολα από τον λαϊκισμό εκτός από εκνευριστικά αλαζονική, όχι μόνο αγνοεί μεγάλες πραγματικότητες, αλλά ενισχύει το χάσμα.
Οι κοινωνίες είναι, διακριτά πλέον, μοιρασμένες στα δύο. Από τη μία είναι οι άνθρωποι άνω των 45 ετών, της μεταπολεμικής περιόδου προσιτής ευημερίας και μεγάλων ευκαιριών οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης. Από την άλλη, οι άνθρωποι κάτω των 45. Οι «μιλλένιαλς» που δεν συγχωρούν τους μεγαλύτερους για τις απανωτές οικονομικές κρίσεις και οι νεότεροι της γενιάς «Ζ», που αισθάνονται το μέλλον τους καταθλιπτικά αβέβαιο, ανεξάρτητα από την όποια προσπάθεια καταβάλουν.
Έτσι, ακόμη και σε περιόδους οικονομικής ανάπτυξης όπως σήμερα, οι νεότεροι αισθάνονται ότι τα οφέλη δεν διαχέονται ποτέ σε αυτούς. Ότι δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια, δεν μπορούν να αποκτήσουν στέγη, δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες σπουδών και καλής εργοδότησης, δεν έχουν πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές διευκολύνσεις για να στήσουν τη δική τους δουλειά. Αντιθέτως, τους έχει παγιωθεί η εντύπωση ότι καλούνται να εργαστούν για να επιβιώσουν, αντί για να ζήσουν. Ούτε στην ελεύθερη οικονομία νιώθουν μέτοχοι, ούτε στην αστική φιλελεύθερη δημοκρατία συμμέτοχοι.
Στην ανάγκες λοιπόν αυτών των γενεών, το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα όχι μόνο δεν έχει δώσει λύσεις, αλλά δείχνει να τις αγνοεί επιδεικτικά. Βολεύτηκε, μάλιστα, εδώ και δεκαετίες από την προηγούμενη τάση τους να απέχουν από τα κοινά. Και σήμερα, ήρθε η ώρα να πληρωθεί ο λογαριασμός αυτής της ανιστόρητης πολιτικής επιλογής.
Όσο λοιπόν νέες ηγεσίες δεν εφαρμόζουν άμεσες πολιτικές που να «νικούν στη ζωή» των ανθρώπων και τις άμεσες ανάγκες τους, όσο νέα οράματα δεν υπάρχουν, τόσο οι νεότεροι θα αμφισβητούν το σύστημα και θα ψάχνουν τον από μηχανής Θεό στο πρόσωπο του Μαμντάνι, του Φειδία, του Φάραντζ κ.ο.κ.
Είμαι πεπεισμένος ότι ο Ζοράν Μαμντάνι και οι πολιτικές του εν τέλει θα αποτύχουν, όπως απέτυχαν και όλες οι άλλες επικοινωνιακές φούσκες στον κόσμο την τελευταία εικοσαετία. Στο ερώτημα όμως ποιος ευθύνεται για την εκλογή του, είμαι εξίσου πεπεισμένος ότι δεν είναι αυτοί που τον ψήφισαν, αλλά αυτοί που τους οδήγησαν να τον ψηφίσουν.
michalis@michalis.com
