Του Μιχάλη Σοφοκλέους
Το μέλλον της ηλεκτρικής διασύνδεσης Κύπρου - Ελλάδας τίθεται ξανά υπό ισχυρή αμφισβήτηση. Οι υδρογονάνθρακες που ανακαλύφθηκαν στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου παραμένουν αναξιοποίητοι. Η Κύπρος κατατάσσεται 44η παγκοσμίως και περίπου στην 22η μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών στο αποτύπωμα του άνθρακα, με ακριβό κόστος (αυτό που ονομάζουμε πρόστιμα).
Όλα αυτά, την ώρα που έχουμε το δεύτερο ακριβότερο ρεύμα στην Ευρώπη (με βάση την αγοραστική δύναμη), το δίκτυο διανομής ηλεκτρισμού αδυνατεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της χώρας, ενώ η παραγωγή δεν καλύπτει πλέον τη ζήτηση, με αποτέλεσμα ήδη να έχουμε εκ περιτροπής διακοπές στην παροχή ρεύματος, ειδικά το καλοκαίρι.
Όσο ζοφερή διαγράφεται η πιο πάνω εικόνα, άλλο τόσο είναι πραγματική. Με την Κύπρο να αποδεικνύεται σαδιστικά αιχμάλωτη των τριών κακών της σύγχρονης της μοίρας: των εσωτερικών συμφερόντων, των εξωτερικών συμφερόντων και –το τραγικότερο– της αδυναμίας ηγεσίας και απουσίας κάθε στρατηγικής.
Ξεκινώντας από τα εσωτερικά συμφέροντα, σε μια (εσωτερική) αγορά ηλεκτρισμού στην Κύπρο που έχει ετήσιο κύκλο γύρω στο 1,5 δισεκατομμύριο ευρώ, το 4% περίπου του ΑΕΠ. Μέχρι πρόσφατα, υπήρχε το μονοπώλιο της ΑΗΚ. Σήμερα, αυτό υποκαταστάθηκε από μιας μορφής ολιγοπώλιο με προεξάρχουσα την ΑΗΚ και συνοδοιπόρους άλλους ντόπιους παραγωγούς, που, εύλογα, δεν επιθυμούν καμία αλλαγή στο σημερινό καθεστώς. Με την Ελλάδα να έχει ήδη μετατραπεί σε καθαρό εξαγωγέα ενέργειας, η «απειλή» να τροφοδοτείται η Κύπρος με φθηνότερο ρεύμα από τον GSI, είναι υπαρκτή. Ταυτόσημος είναι και ο λόγος της προσπάθειας παρεμπόδισης της εγκατάστασης μπαταριών αποθήκευσης στο δίκτυο. Η αγορά ηλεκτρισμού, με χίλια προσκόμματα, ακόμη να απελευθερωθεί, ενώ η παραγωγή από ανανεώσιμες μακριά από την ιδιοκτησία που τροφοδοτούν (το λεγόμενο virtual), πιθανόν να αποτέλεσε και την ταφόπλακα του ανοίγματος της αγοράς.
Σε αυτά όλα, προστίθενται οι σκιές διαπλοκής και διαφθοράς. Ιδιαίτερα στη μονάδα αποϋγροποίησης στο Βασιλικό, ένα συμβόλαιο που δόθηκε στον μοναδικό προσφοροδότη, που δεν φάνηκε ικανός να ανταποκριθεί. Όταν αυτό διακόπηκε, αντί να προχωρήσει το έργο με τους υφιστάμενους υπεργολάβους, αφέθηκε σε αδράνεια, σε αναζήτηση μιας απροσδιόριστης λύσης. Νέες αμφιβολίες προκύπτουν για το εάν ο στόχος είναι να ολοκληρωθεί, ή να προτιμηθούν άλλα, γειτονικά και όχι άσχετα με την κυβέρνηση συμφέροντα. Η εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας εντείνει τις σκιές τόσο για τον GSI όσο και για το Βασιλικό. Το τι ακριβώς ψάχνει είναι ακόμη άγνωστο, σίγουρα όμως δεν είναι το πώς η Κύπρος θα λύσει το πρόβλημα της ηλεκτροδότησης.
Πηγαίνοντας τώρα στα εξωτερικά συμφέροντα. Δύο ελληνικές κυβερνήσεις (ΣΥΡΙΖΑ και Νέα Δημοκρατία) δεν είχαν αγκαλιάσει την ηλεκτρική διασύνδεση. Ο ΑΔΜΗΕ, μάλιστα, αρχικά, είχε φροντίσει να αποσυνδέσει το έργο από τη σύνδεση της Κρήτης με την Αττική. Στη συνέχεια, όταν το ανέλαβε ο ίδιος, επιχείρησε να μετατοπίσει όλο τον επενδυτικό κίνδυνο στον Κύπριο καταναλωτή, προκαλώντας την πρώτη κρίση μεταξύ των δύο κυβερνήσεων. Με παρέμβαση του Έλληνα πρωθυπουργού και του Κύπριου προέδρου, καταλήξαμε σε μία συμφωνία, που σήμερα και πάλι αμφισβητείται η τήρησή της και από τις δύο πλευρές, αλλά και η σκοπιμότητά της, από τον δικό μας υπουργό Οικονομικών κ. Κεραυνό. Ο γεωπολιτικός κίνδυνος παραμένει, χωρίς να έχει γίνει κάτι που να τον καθησυχάσει. Η Τουρκία συνεχίζει να απειλεί και να παρεμποδίζει. Είναι απορίας άξιο το πώς για ένα έργο ευρωπαϊκής σημασίας και πολύ σημαντικό, κατά τη γνώμη μου, για την ενεργειακή μας ασφάλεια, δεν έχει τεθεί με επιτυχία στο πλαίσιο της εμπλοκής της Τουρκίας στους νέους ευρωπαϊκούς αμυντικούς σχεδιασμούς.
Όλα τα πιο πάνω θα είχαν πολύ μικρότερη σημασία εάν η χώρα μας είχε μια συγκεκριμένη ενεργειακή στρατηγική. Όμως, δεν έχει. Μεγαλεπήβολα έργα, το Βασιλικό, το GSI, οι δικοί μας υδρογονάνθρακες, το τερματικό, ο αγωγός στην Αίγυπτο, η αποθήκευση, οι ανανεώσιμες πηγές, η απελευθέρωση της αγοράς, οι έξυπνοι μετρητές κ.ο.κ., όλα έχουν λογική. Έχουν όμως κάποια λογική όλα μαζί σε μια τόσο μικρή αγορά όπως η δική μας; Υπάρχει κάποιος που ολοκληρωμένα μπορεί να μας παραθέσει τον ενεργειακό σχεδιασμό της Κύπρου, ιδιαίτερα όταν η ενέργεια και η ενεργειακή ασφάλεια θεωρούνται το πολυτιμότερο υλικό αγαθό της εποχής μας; Φοβάμαι πως όχι.
Ο υπουργός Ενέργειας έχει κάνει τόσες πολλές και τόσο αντιφατικές μεταξύ τους δηλώσεις, που η αξιοπιστία του βρίσκεται στα τάρταρα. Ο δε Πρόεδρος μάλλον επιχειρεί ξανά να πετάξει την μπάλα έξω από το γήπεδο, σε ένα νέο επικοινωνιακό παιχνίδι αποποίησης ευθύνης. Και μαζί με την μπάλα, κάθε βάσιμη έστω ελπίδα, ότι η κατάσταση στην ενέργεια μπορεί να αλλάξει.
