Γράφει η Λίνα Γιάνναρου
«Κοίταξε αριστερά σου, κοίταξε δεξιά σου*. Είμαι σπασμένη. Μα είμαι ακόμα εδώ. Και δεν θα σωπάσω», λέει κάποια στιγμή προς το τέλος η Τέσα στο Prima Facie. Στο θεατρικό έργο της Σούζι Μίλερ, μια δικηγόρος που απολάμβανε να αθωώνει τους πελάτες της (την υποδύθηκε στην Ελλάδα η Λένα Παπαληγούρα), πέφτει η ίδια θύμα σεξουαλικής κακοποίησης, συνειδητοποιώντας με τον πιο σκληρό τρόπο ότι οι νόμοι είναι τελικά φτιαγμένοι από άνδρες.
Ο εισαγγελέας της έδρας είχε πει ότι «δεν ενεργούν με αυτόν τον τρόπο οι βιαστές» και ζητώντας την απαλλαγή του
Κάπως έτσι και οι καταγγέλλουσες στην υπόθεση του Πέτρου Φιλιππίδη. Δεν φοβήθηκαν να βγουν μπροστά και να μιλήσουν για την κακοποίησή τους, με αποτέλεσμα χθες να υπάρξει η ομόφωνη καταδίκη του ηθοποιού σε δεύτερο βαθμό. Η πρώτη τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση του ελληνικού ΜeΤoo (σ.σ. η πλευρά Φιλιππίδη θα προσφύγει στον Αρειο Πάγο).
Ηταν έκπληξη; Ηταν. Ο εισαγγελέας της έδρας είχε πει μεταξύ άλλων ότι «δεν ενεργούν με αυτόν τον τρόπο οι βιαστές», χαρακτηρίζοντας τον κατηγορούμενο «για γέλια βιαστή» και ζητώντας την απαλλαγή του. Καταγγέλλουσες και μάρτυρες ξέσπασαν σε κλάματα στο άκουσμα της απόφασης, έχοντας προηγουμένως και επί καιρό υποστεί δημόσιο εξευτελισμό. Αν η δίκη είναι ένας τοκετός, οι ωδίνες του ήταν βασανιστικές.
«Το μοτίβο είναι κοινό», παρατηρεί η Αρετή Γεωργιλή, επικοινωνιολόγος, ιδιοκτήτρια του Free Thinking Zone και εθελόντρια σε δράσεις ακτιβισμού για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με έμφαση στην έμφυλη ισότητα. «Η πρόεδρος δικαστηρίου σε δίκη μιας από τις σκληρότερες γυναικοκτονίες της χώρας μας είπε ότι “αν η γυναίκα δεν θέλει να σωθεί, κανένα κράτος δεν μπορεί να τη σώσει”. Ενας ανακριτής απέρριψε υπόθεση βιασμού γιατί ο βιασμός έγινε εντός σχέσης, άρα δεν υπάρχει υπόθεση. Μία άλλη πρόεδρος ρώτησε θύμα τι δείχνει για τον χαρακτήρα της το γεγονός ότι έχει πολλά διαζύγια, ενώ ένας εισαγγελέας πρότεινε την αθώωση κατηγορουμένου γιατί “όλα στην Ελλάδα τα ονομάζουμε βιασμό”. Υπάρχει αδυναμία των εκπροσώπων της Δικαιοσύνης να παρακολουθήσουν την εξέλιξη των κοινωνικών επιστημών, αλλά και αυτής καθαυτής της νομικής επιστήμης, εξέλιξη η οποία δίνει τον ορισμό του βιασμού εντός και εκτός σχέσης. Δίνει δέκα διαφορετικές εξηγήσεις στο γιατί μια γυναίκα δεν μπορεί να ξεφύγει εύκολα από μία κακοποιητική σχέση και μάλιστα δίνει και τα νομικά εργαλεία για να την προστατέψει. Ορίζει ρητώς ότι κανένα θύμα δεν μπορεί να κρίνεται για τον χαρακτήρα του ή για τον τρόπο ζωής του, πράγμα το οποίο συνιστά δευτερογενή θυματοποίηση και άλλα πολλά».
Ριζωμένα στερεότυπα
Νόμους έχουμε εν ολίγοις. Το θέμα είναι πώς ερμηνεύονται από το δικαστικό σώμα. «Πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αντιμετωπίσουμε τα βαθιά ριζωμένα στερεότυπα, τον σεξισμό και τις έμφυλες, ασυνείδητες ή συνειδητές διακρίσεις και εκεί. Κυρίως εκεί». Σύμφωνα με την κ. Γεωργιλή, πάντως, η χθεσινή απόφαση έδωσε μια «ανάσα ζωής» για το κίνημα #ΜeΤoo στην Ελλάδα, που μέσα στο δυσμενές για τα δικαιώματα των γυναικών παγκόσμιο περιβάλλον και στις γενικευμένες κατηγορίες για εργαλειοποίηση, υπερβολές και επαγγελματικό δικαιωματισμό, είχε χάσει τα πατήματα, το σθένος και το δίκιο του. «Είμαστε όμως εδώ για να θυμίσουμε ότι καμία δεν είναι μόνη της. Θα είμαστε δίπλα σε κάθε, μα κάθε υπόθεση».
Η Λένα Φουτσιτζή, ιδρύτρια του φεμινιστικού συνδρομητικού δικτύου Womanlandia θεωρεί ότι η απόφαση Φιλιππίδη δεν λέει πολλά για το ελληνικό #ΜeΤoo. Ή μάλλον δεν λέει όσα θα θέλαμε. «Δεν μπορώ να καθησυχάσω τον φόβο καμίας εξαιτίας αυτής της απόφασης. Η καταδίκη δεν σημαίνει κάτι καθοριστικό, όπως δεν θα σήμαινε κάτι καθοριστικό αν ο Φιλιππίδης είχε αθωωθεί. Η ιστορία δεν είναι γραμμική: όσο κάποιος διάσημος δικαζόταν στην Ελλάδα για βιασμούς, ένα έμβρυο συνέχιζε να αναπτύσσεται στο τεχνητά ζωντανό σώμα της μητέρας του σε μια χώρα όπου η έκτρωση έχει γίνει δυνατή μόνον υπό όρους» (σ.σ. η Λένα ζει μόνιμα στην Πενσιλβάνια των ΗΠΑ). Εχει υπάρξει πρόοδος, υποστηρίζει. «Μια γυναίκα με δημόσιο λόγο που δηλώνει φεμινίστρια ρωτάει μια άλλη γυναίκα που δηλώνει φεμινίστρια και έχει ένα φεμινιστικό σάιτ με στόχο τη δημοσίευση της άποψής της σε ένα ισχυρό μέσο. Είναι μια εξέλιξη που ήταν ανύπαρκτη δέκα χρόνια πριν. Οι γνώμες μας δεν έχουν περισσότερη αξία από δέκα χρόνια πριν, όμως τουλάχιστον ακούγονται πέρα από τα φεμινιστικά δίκτυα. Ας κρατήσουμε αυτό».
* Το «Κοίταξε δεξιά σου, κοίταξε στα αριστερά σου» αναφέρεται στις στατιστικές για τα θύματα σεξουαλικής βίας στην Ευρώπη. Είναι μία στις τρεις γυναίκες.
