Kathimerini.com.cy
ΝΕΝΑ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
1. Για το άναμμα των Φανών της Ανάστασης στη Χίο
Γραφικό σοκάκι στα Μεστά, ένα εξαιρετικά διατηρημένο μεσαιωνικό μαστιχoχώρι. (Φωτογραφία: ΒΑΛΑΝΤΗΣ ΖΟΥΜΗΣ/www.explorechios.gr)
Τη Μεγάλη Εβδομάδα, στα χιώτικα Μαστιχοχώρια –όπως τα Μεστά και το Πυργί– και στη νότια Ικαρία οι νεότεροι κάτοικοι φτιάχνουν σωρούς από χλωρά και ξερά κλαδιά ή από κούτσουρα, τα οποία ανάβουν μόλις ακουστεί το «Χριστός Ανέστη» και πέσει το πρώτο βαρελότο (άλλες φορές το κάνουν την Κυριακή του Θωμά). Οι Φανοί είναι ένα έθιμο που συμβολίζει την αναγέννηση μετά την καύση. Κάθε φανός μπορεί να έχει ύψος μέχρι και oκτώ μέτρα και τα χωριά συναγωνίζονται το ένα το άλλο για το ποιος θα έχει τον μεγαλύτερο. Οι πιο φανατικοί περιφρουρούν τη σωρό του χωριού τους, για να μην τους κλέψουν τα φύλλα και χαμηλώσει ο όγκος της φωτιάς.
2. Για την αναπαράσταση των Παθών στη Λήμνο
Ο πολιτιστικός σύλλογος του Μούδρου αναλαμβάνει τη διοργάνωση και την εγκατάσταση σκηνικών στο χωριό, όπου νέοι παίζουν διάφορες πράξεις από το χρονικό της Μεγάλης Εβδομάδας, από τον Μυστικό Δείπνο μέχρι τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Η αναπαράσταση γίνεται τη Μεγάλη Παρασκευή, κατά την περιφορά του Επιταφίου.
3. Για τον ρουκετοπόλεμο στον Βροντάδο της Χίου
Ακολουθία της Μεγάλης Εβδομάδας στην Ιερά Μονή Χίου. (Φωτογραφία: ΒΑΛΑΝΤΗΣ ΖΟΥΜΗΣ/www.explorechios.gr)
Καθιερώθηκε στο γύρισμα του αιώνα ανάμεσα σε δύο εκκλησίες που βρίσκονται απέναντι, τον Άγιο Μάρκο και την Παναγία την Ερειθιανή. Εκατοντάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες εκτοξεύονται λίγα λεπτά μετά την Ανάσταση, με στόχο το καμπαναριό της απέναντι ενορίας. Καθώς παλαιότερα είχαν προκύψει τραυματισμοί, ο δήμος αναγκάστηκε να το απαγορεύσει τα προηγούμενα χρόνια. Πλέον το έθιμο τηρείται σε μικρότερη κλίμακα, αλλά παραμένει εντυπωσιακό.
4. Για τις πληθωρικές συνταγές του πασχαλινού τραπεζιού
Σε αυτά τα νησιά το έδεσμα της Λαμπρής είναι αρνάκι ή κατσίκι γεμιστό στον φούρνο. Λήμνος, Σάμος, Ικαρία, Χίος και Λέσβος μοιράζονται ένα κοινό συνταγολόγιο για το πασχαλινό τραπέζι, με αρκετές ενδιαφέρουσες παραλλαγές. Γεμίζουν το κρέας με ρύζι, εντόσθια, μπόλικα μυρωδικά (κυρίως άνηθο) και κρεμμυδάκια. Στη Λέσβο βάζουν σταφίδες ή και κουκουνάρι, στην Ικαρία το λένε «οφτό» και το ψήνουν σκεπασμένο με ζυμάρι, για να μην καεί. Το φουρνίζουν το Σάββατο της Ανάστασης, για να είναι έτοιμο την Κυριακή. Στη Λήμνο το «κασπακινό» είναι μια συνταγή με κομμάτια κρέατος στον φούρνο, ψημένα με μυρωδικά της άνοιξης, ρύζι που ψήνεται μέσα στον ζωμό του κρέατος και φρέσκο τυρί καλαθάκι. Το όλον κόβεται σαν πίτα. Αναζητήστε παραδοσιακές πασχαλινές γεύσεις στη Λήμνο, στις Σάρδες, στην Ταβέρνα του Μαντέλα (τηλ. 22540-61349) και στα Καμίνια στην ταβέρνα Ανδρέας (τηλ. 22540-91245), στη Σάμο στο χωριό Λέκκα, στην ταβέρνα Φωλιά της Γεύσης (τηλ. 22734-00095), και στην Ικαρία στο Λιβάδι, στην ταβέρνα Περγιαλίδι (τηλ. 6978-831503), όπου την Κυριακή του Πάσχα ψήνουν ντόπιο ρασκό (αγριοκάτσικο) κατόπιν συνεννόησης. Στη Λέσβο για τοπικές λιχουδιές θα πάτε στο ανεπιτήδευτο καφενείο Το Σταυρί (του Παπέλη, τηλ. 22520-22936) στην Αγιάσο. Στην πόλη της Χίου η ονομαστή ταβέρνα του Χότζα (τηλ. 22710-42787) προσφέρει παραδοσιακές συνταγές με προϊόντα τοπικά και εποχής.
5. Για τη σαμιώτικη σανιδόκλα και τις κούνιες της Λέσβου
Στους χοντρούς κορμούς των δέντρων που βρίσκονται σε πλατείες ή και έξω από εκκλησίες της Σάμου κρεμάνε τη «σανιδόκλα» τη Δευτέρα ή την Τρίτη του Πάσχα. Πρόκειται για μια αυτοσχέδια κούνια, δεμένη με σχοινιά, που έχει για κάθισμα μια φαρδιά σανίδα. Το έθιμο, που εκτός από τη Σάμο διατηρείται και στη Λέσβο, θέλει τα κορίτσια να κάθονται και να τραγουδούν – τα παλιά χρόνια ήταν ένας τρόπος για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους για το αγόρι που αγαπούσαν ή για να αναπτυχθεί φλερτ ανάμεσα σε δύο νέους. Μια τεράστια κούνια στήνεται στον πλάτανο της πλατείας Κυριάκου στη Μήθυμνα Λέσβου, ενώ σε μια παραλλαγή του εθίμου στην Ικαρία, από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι και του Θωμά κρεμάνε σε κάποια σπίτια κούνιες, τιμώντας το έθιμο, που λέγεται ότι έχει τις ρίζες του στον μύθο της Ηριγόνης και του Ικάριου και στην αθηναϊκή γιορτή της Αιώρας.
6. Για τα τραπέζια συμφιλίωσης και αγάπης της Ικαρίας
Σε κάποια χωριά της Ικαρίας, όπως οι Ράχες, τη Δευτέρα του Πάσχα, μετά την πρωινή λειτουργία, οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στις αίθουσες των πολιτιστικών συλλόγων και στήνουν μεγάλα τραπέζια με πολλούς συνδαιτυμόνες, γίνεται «συντράπεζο», όπως λένε. Μαγειρεύουν γίδα βραστή (τη λεγόμενη «πρόθεση») και ο ιερέας του χωριού ευλογεί το κρέας. Αυτή η μάζωξη ονομάζεται Μνημόσυνα και έχει τις ρίζες της στις προχριστιανικές Αγάπες. Παλιά, στην Ικαρία, αυτή ήταν μια μέρα συμφιλίωσης και μέχρι σήμερα παραμένει ευκαιρία ανταμώματος.
7. Για τον Επιταφίο του Μόλυβου, στη Λέσβο
Ακόμα και αν δεν ακολουθείτε το θρησκευτικό τυπικό των ημερών, αξίζει τον κόπο να βιώσετε την κατανυκτική ατμόσφαιρα που δημιουργεί η ακολουθία των πιστών στην περιφορά του Eπιταφίου. Στα νησιά οι ενορίες συνηθίζουν να συναντιούνται και οι ανθοστολισμένοι Eπιτάφιοι δημιουργούν ένα πανέμορφο ανοιξιάτικο σκηνικό. Στον Μόλυβο της Λέσβου ο Επιτάφιος του Αγίου Παντελεήμονα, στολισμένος με μύρα που μοσχοβολούν, περνά από το πανέμορφο σοκάκι με τα κρεμασμένα σαλκίμια, ένα είδος ακακίας με μοβ άνθη που κρέμονται σαν τσαμπιά με σταφύλι από τις πέργκολες του στενού.
8. Για τις κουλούρες, τις κουτσές και τα λαζαράκια
Τα πασχαλινά λαζαράκια πλάθονται σε σχήμα κούκλας. (Φωτογραφία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ)
Το Σάββατο του Λαζάρου, στην Ικαρία και στη Λέσβο φτιάχνουν τα λαζαράκια, που μοιάζουν με σταφιδόψωμα. Φτιάχνουν ένα ομοίωμα «φασκιωμένης» κούκλας, στα μάτια της βάζουν γαρίφαλα και με τη ζύμη φτιάχνουν χέρια τα οποία σταυρώνουν, όπως κάνουν στους νεκρούς. Στη Μήθυμνα της Λέσβου, πολύ νόστιμα τα κάνει ο φούρνος του Γιάννη Μπόρατζη (τηλ. 22530-71318). Στη Χίο φτιάχνουν τις κοφινιές (μεγάλα κουλούρια) και τις κουτσές (κουλούρια σε σχήμα κούκλας). Οι λημνιακές κουλούρες είναι ένα ωραίο έθιμο της Λαμπροβδομάδας (σ.σ. η εβδομάδα μετά το Πάσχα). Πρόκειται για ένα αρτοσκεύασμα σε σχήμα ψαριού. Με ένα ψαλίδι κόβουν τη ζύμη και φτιάχνουν έτσι σχέδια σαν λέπια, ενώ στην κοιλιά του ψαριού κάνουν μια θήκη και βάζουν ένα κόκκινο αυγό.
9. Για το γιορτινό τραπέζι στο Έννοια Πο’χς, στη Λήμνο
Ντόπια προϊόντα μαγειρεμένα στην καλύτερη εκδοχή τους θα γευτείτε στο καφενείο-εστιατόριο Έννοια Πο’χς (τηλ. 22540-71742), στο μικρό χωριό Λύχνα της Λήμνου. Εκτός τουριστικού χάρτη, στην πλατεία του χωριού, μαγειρεύεται μια ολοζώντανη τοπική κουζίνα από νέους ανθρώπους με γνώση για τη γαστρονομία. Ίσως ένα από τα καλύτερα μέρη για να φάει κανείς στην Ελλάδα όλο τον χρόνο, αλλά και το Πάσχα. Κράτηση απαραίτητη.
10. Για τις ανθισμένες μανταρινιές της Χίου
Σε ένα περιποιημένο κτήμα 17 στρεμμάτων, μέσα σε δέντρα με μανταρινιές και εσπεριδοειδή στον Κάμπο της Χίου, βρίσκεται το Κτήμα Περλέας με επτά φροντισμένα δωμάτια. Το κυρίως κτίσμα, η βάση ενός πύργου, χτίστηκε το 1640 και δυστυχώς γκρεμίστηκε με τον σεισμό του 1881 στο νησί. Πριν δέσουν καρπό τα δέντρα, ανθίζουν και μοσχοβολάει όλος ο Κάμπος. Το δίκλινο κοστίζει 130 ευρώ για τις ημέρες του Πάσχα, με παραδοσιακό πρωινό (τηλ. 22710-032217, perleas.gr).
11. Για εξερεύνηση στις αμμοθίνες της Λήμνου
Οι αμμοθίνες στη λημνιακή έρημο. (Φωτογραφία: AFP/ VISUALHELLAS.GR)
Περπατήστε στους επιβλητικούς αμμόλοφους του Αιγαίου. Η λημνιακή έρημος, στα βόρεια του νησιού, προσφέρει ένα εντυπωσιακό σεληνιακό τοπίο με κέδρους θαμμένους στην άμμο. Αυτή είναι η κατάλληλη εποχή για να απολαύσετε την εξερεύνηση με την ιδανική θερμοκρασία. Στην επιστροφή, μια βουτιά στην ήσυχη παραλία Γομάτι ενδείκνυται ακόμα και για τους λιγότερο τολμηρούς, καθώς τα νερά είναι ρηχά και άρα πιο ζεστά.
12. Για τις πεζοπορίες στα κατάφυτα νησιά
Στη Σάμο περπατήστε στα περιπετειώδη μονοπάτια του όρους Άμπελος (ή Καρβούνης). (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΣ ΧΑΤΖΗΙΑΚΩΒΟΥ)
Η Χίος, η Σάμος και η Λέσβος είναι καταπράσινες, η Ικαρία και η Λήμνος έχουν μαγικές εναλλαγές τοπίων. Στη Χίο περπατήστε το νότιο τμήμα μέχρι το Μοναστήρι της Νέας Μονής, που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα και βρίσκεται στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Περισσότερες διαδρομές μπορείτε να πραγματοποιήσετε με την πεζοπορική ομάδα Chios Hiking (chioshiking.gr). Στη Σάμο, με πρωτοβουλία πολιτών, άρχισαν να χαρτογραφούνται πολλά μονοπάτια και να τοποθετούνται ενημερωτικές πινακίδες σχετικά με τις διαδρομές. Ο Ορειβατικός Πεζοπορικός Σύλλογος είναι δραστήριος (eopssamos.gr), υπάρχουν όμως και διαδρομές που μπορείτε να κάνετε κατά μόνας. Ξεκινώντας το περπάτημα από το Καρλόβασι, μπορεί κανείς να δει μερικές από τις ομορφότερες παραλίες (πεζοπορία από το Μικρό Σεϊτάνι μέχρι το Μεγάλο Σεϊτάνι ή μέχρι τους Δρακαίους πλάι στο πέλαγος και πάνω από μικρές δαντελωτές ακρογιαλιές). Μη χάσετε την ευκαιρία να περπατήσετε το μικρό μονοπάτι από τους Βουρλιώτες προς τους Μανωλάτες, το σαμιώτικο χωριό που προσφέρει συγκλονιστική θέα, σαν να βρίσκεσαι σε αεροπλάνο. Το «σουβενίρ» από τη βόλτα σας δεν θα είναι άλλο από ένα παραδοσιακό σαμιώτικο κεραμικό. Στη Λέσβο, η ομάδα Oρειάς (oreias.gr) θα σας οδηγήσει σε καταπράσινα μονοπάτια κατά μήκος του νησιού, όπως αυτό που ξεκινά από τους Λαμπομύλους προς την Καρίνη, κοντά στην Αγιάσο, και περνάει από την παλιά υδατογέφυρα του ρωμαϊκού υδραγωγείου. Περισσότερες πληροφορίες για τα μονοπάτια του νησιού στο lesvostrail.gr.
13. Για τα μικρά μουσεία του βορειοανατολικού Αιγαίου
Τα μαστιχόδεντρα της Χίου δεν έχουν «δάκρυα» αυτή την εποχή, μπορείτε όμως να παρακολουθήσετε την ιστορία της μαστίχας μέσα από καλογυρισμένα βίντεο και εντυπωσιακά εκθέματα στο σύγχρονο Μουσείο Μαστίχας ΠΙΟΠ (Πυργί, τηλ. 22710-72212). Στη Σάμο, στο χωριό Μυτιληνιοί λειτουργεί Παλαιοντολογικό Μουσείο (τηλ. 22730-52094) και στο Καρλόβασι Μουσείο Βυρσοδεψίας (τηλ. 22730-79137) με εργαλεία επεξεργασίας δέρματος και πλούσιο ιστορικό υλικό από την τέχνη που άκμασε στο νησί μέχρι τον προηγούμενο αιώνα. Στον Ρωμέικο Γιαλό της Λήμνου λειτουργεί το αρχαιολογικό μουσείο του νησιού, ενώ στη Λέσβο, στην Αγία Παρασκευή, αξίζει να επισκεφτείτε το μοντέρνο Μουσείο Βιομηχανικής Ελαιουργίας ΠΙΟΠ (τηλ. 22530-32300), που ακολουθεί το μεγάλο ταξίδι της ελιάς από το δέντρο ως τροφή, αλλά και ως σύμβολο.
