Kathimerini.gr
Η αιφνιδιαστική επίθεση της τζιχαντιστικής ομάδας Hayat Tahrir al-Sham και συμμαχικών φατριών σε περιοχές που ελέγχονται από το καθεστώς Ασαντ στο βόρειο Χαλέπι, την Τετάρτη, ήταν η απαρχή των σφοδρότερων μαχών που η περιοχή είχε να δει από το 2016, σηματοδοτώντας την «αφύπνιση» ενός φονταμενταλιστικού και μιλιταριστικού θύλακα που έκτοτε επιχειρούσε να ανασυγκροτηθεί.
Την Πέμπτη, περισσότεροι από 200 νεκροί, ανάμεσά τους άμαχος πληθυσμός, ήταν το αποτέλεσμα της εισβολής των τζιχαντιστικών ομάδων με στόχο την κατάληψη της πόλης, αλλά και των επιθέσεων από αέρος της Ρωσίας που έσπευσε προς ενίσχυση του καθεστώτος Ασαντ. Καθώς ο αριθμός των νεκρών αυξάνεται, οι Τζιχαντιστές έχουν πλέον καταλάβει το μεγαλύτερο τμήμα του Χαλεπίου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Συρίας, ενώ οι δυνάμεις τους καθεστώτος οπισθοχωρούν προκειμένου να «οργανώσουν την αντεπίθεσή τους», μετρώντας ήδη «δεκάδες απώλειες» στρατιωτών από τις τάξεις τους. Διεθνή παρατηρητήρια εκφράζουν φόβους για περαιτέρω κλιμάκωση των εχθροπραξιών.
Το «κενό» που ευνόησε του Τζιχαντιστές
Οι τζιχαντιστές μετά την εξάλειψη του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους (ΙΣ) δεν εξέλειψαν από την ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, παρά την επικράτηση αντιτιθέμενων δυνάμεων. «Τζιχαντιστικοί θύλακες στη Συρία, ειδικότερα στις περιοχές που ελέγχονται από την Τουρκία υπήρχαν έτσι κι αλλιώς», υπογραμμίζει στην «Κ» ο καθηγητής διεθνών σχέσεων Κωνσταντίνος Φίλης, μέλος του Εθνικού Συμβουλίου εξωτερικής πολιτικής, μεταξύ άλλων. «Αρκετοί Τζιχαντιστές έφυγαν από τη Συρία και πήγαν σε άλλες περιοχές, στη Λιβύη, στον Καύκασο και αλλού, για να πολεμήσουν ως μισθοφόροι, υπό μία οιονεί τουρκική καθοδήγηση. Στη Λιβύη μάχονταν εις βάρος των δυνάμεων της ανατολικής Λιβύης άρα υπέρ των συμφερόντων της Τουρκίας, στον Καύκασο μάχονταν υπέρ του Αζερμπαιτζάν εις βάρος των Αρμενίων. Χρησιμοποιούνταν από την Τουρκία για να εξυπηρετούν δικά της συμφέροντα».
Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, ειδικότερα στη Γάζα και στον Λίβανο, αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία, ανάγκασαν τους παραδοσιακούς συμμάχους του καθεστώτος Ασαντ, Ιράν και Ρωσία, να θέσουν σε δεύτερη μοίρα τη στήριξη της συριακής κυβέρνησης, δημιουργώντας, έτσι, ένα χρήσιμο κενό που εκμεταλλεύτηκαν οι εγχώριοι εχθροί του καθεστώτος, τζιχαντιστές αλλά και ομάδες της αντιπολίτευσης. «Παρότι για τη Ρωσία είναι πολύ σημαντικό να παραμείνει ο Ασαντ στην εξουσία, λόγω και της ρωσικής ναυτικής βάσης στο Ταρτούς της Συρίας, -της μοναδικής ναυτικής βάσης της Ρωσίας στη Μεσόγειο- ο πόλεμος στην Ουκρανία την ανάγκασε να αποσύρει τις δυνάμεις της από την περιοχή και να μην έχει την ενασχόληση που είχε πριν από κάποια χρόνια», εξηγεί ο κ. Φίλης. «Παράλληλα, το Ιράν δεχόμενο πιέσεις από Ισραήλ και ΗΠΑ, αναδιπλώθηκε. Αυτό λοιπόν δημιούργησε ένα κενό».
Ο τζιχαντιστικός θύλακας της Συρίας πέτυχε, στα χρόνια που μεσολάβησαν από την ήττα του μέχρι σήμερα, κάποιον βαθμό αναδιοργάνωσης. «Με το να πολεμούν σε μέτωπα, όπως της Λιβύης, του Καυκάσου αλλά και της Αφρικής δεν βγάζουν μόνο χρήματα, αλλά εκπαιδεύονται καλύτερα στον πόλεμο. Οσοι έχουν επιστρέψει στη Συρία διαθέτουν πια μεγαλύτερη τεχνογνωσία αλλά λαμβάνουν και τη βοήθεια των πολιτοφυλακών των αντιπολιτευτικών δυνάμεων, παρότι θέλουν να διαφοροποιούνται από τους τζιχαντιστές», σημειώνει ο Κωνσταντίνος Φίλης.
Προς μία αναβίωση του Ισλαμικού Κράτους; Τα δύο σενάρια
«Μια ενδεχόμενη αναβίωση του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους, στην παρούσα φάση, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να παραπέμψει σε αυτό που είχαμε το 2015», εκτιμά ο κ. Φίλης. Το καλοκαίρι του 2015 το Ι.Κ. ήλεγχε σε Ιράκ και Συρία μία έκταση, κυρίως ερημική μεν, ωστόσο στο μέγεθος του Ηνωμένου Βασιλείου. «Σήμερα αυτό δεν μπορεί να γίνει», προσθέτει ο καθηγητής διεθνών σχέσεων. «Ομως το γεγονός ότι ο Ασαντ είχε αφεθεί, τουλάχιστον μέχρι πρότινος από τη Συρία, το Ιράν αλλά και τις σιιτικές πολιτοφυλακές, όπως τη Χεζμπολάχ, στη μοίρα του, γιατί ήταν άλλες οι προτεραιότητές τους, μπορεί να θέσει νέα δεδομένα. Και δεν ξέρω και τι είδους αντιπαραθέσεις θα προκαλέσει μεταξύ Ιράν και Τουρκίας αλλά και Ρωσίας – Τουρκίας, αυτή η νέα εξέλιξη», λέει.
Τα πιθανά σενάρια, τα οποία ο αναλυτής διατυπώνει με επιφυλάξεις, είναι είτε οι σχέσεις Τουρκίας – Ρωσίας να διαρρηχθούν, είτε τελικώς η Τουρκία να βρει έναν κοινό παρονομαστή με το μέτωπο Ρωσίας – Ιράν και καθεστώτος Ασαντ. «Στο πρώτο σενάριο, όπου η Τουρκία απομακρύνεται από τη Ρωσία, θα προσπαθήσει να “πουλήσει” αυτή τη στάση της στις ΗΠΑ προκειμένου να πάρει ανταλλάγματα σε σχέση με τους Κούρδους», εκτιμά ο κ. Φίλης. Πιθανός στόχος της Τουρκίας θα είναι να σταματήσει η επερχόμενη ηγεσία των ΗΠΑ να στηρίζει τους Κούρδους της Συρίας, αίτημα όμως που θα περιπλεχθεί από το γεγονός ότι το Ισραήλ βρίσκει στους Κούρδους έναν αξιόπιστο εταίρο και τους στηρίζει, θορυβώντας διάφορες δυνάμεις και κυρίως την Τουρκία.
Σύμφωνα με το δεύτερο σενάριο η Τουρκία θα διαπραγματευτεί με το μέτωπο Ασαντ την επέλαση των τζιχαντιστών, ώστε αυτοί να σταματήσουν. «Θέλει να αναλάβει έναν διαμεσολαβητικό ρόλο έχοντας πολύ καλές σχέσεις με τζιχαντιστικά στοιχεία αλλά και με την αντιπολίτευση και αυτό να το ανταλλάξει με την παραμονή της στη Συρία (σ.σ. σε βόρεια τμήματα της οποίας, έχει εισβάλει. Δεν ξέρω αν αυτό είναι εύκολο», σημειώνει ο κ. Φίλης. «Κυρίως όμως θέλει να ανταλλάξει τη διαμεσολάβηση με το να στραφεί και το καθεστώς Ασαντ αλλά και οι δυνάμεις που τον στηρίζουν σε βάρος των Κούρδων. Οι Ιρανοί δεν θα είχαν πρόβλημα να το κάνουν, το καθεστώς επίσης δεν θα είχε, αλλά για τη Ρωσία είναι πιο σύνθετα τα πράγματα σε σχέση με τους Κούρδους».
Μία νέα προσφυγική κρίση;
Εν μέσω των εναέριων επιδρομών της Ρωσίας στη Συρία με στόχο τον τζιχαντιστικό θύλακα, ο κ. Φίλης υπενθυμίζει ότι τον Οκτώβριο του 2015 που η Ρωσία επιχειρούσε ξανά με τον ίδιο τρόπο, καταγράφηκε ο μεγαλύτερος αριθμός Σύρων προσφύγων που προσπάθησαν να περάσουν στην Ευρώπη.
«Αντιλαμβάνεστε το προφανές», σημειώνει ο ίδιος. «Με τον Λίβανο σε παρατεταμένη κρίση -θα δούμε αυτή η εκεχειρία πόσο θα διατηρηθεί, γιατί είναι αρκετά εύθραυστη- και με τη Συρία να μπαίνει και πάλι σε μία κρίση, παρότι πιθανώς να αποκατασταθεί η τάξη σε ένα μεγάλο μέρος της χώρας, οπωσδήποτε θα έχουμε κρίση στο μεταναστευτικό».
»Δεν είναι τυχαίο ότι πριν μια δυο μέρες, σε δήλωσή του, ο Ερντογάν είπε ότι έχουν ξεκινήσει οι “εθελοντικές” επιστροφές Σύρων από την Τουρκία στη Συρία. Μπορεί αυτό να σημαίνει ότι στέλνουνε πίσω κόσμο για να πολεμήσει στον πλευρό των τζιχαντιστών και της αντιπολίτευσης. Τους στέλνουν πίσω παρά τη θέλησή τους, άρα δεν είναι ακριβώς εθελοντική η επιστροφή. Η Τουρκία δεν μπορεί να μεταφέρει Τούρκους στις περιοχές που έχει εισβάλει, πρέπει να μεταφέρει Σύριους, ώστε να εδραιωθεί περαιτέρω η παρουσία της σε αυτό το κομμάτι της βόρειας Συρίας. Ετσι κι αλλιώς, οι Σύριοι πια θεωρούνται μεγάλος βραχνάς για τον Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας», καταλήγει ο κ. Φίλης.
