Του Γιώργου Σκαφιδά
Οι Ιρακινοί καλούνται στις κάλπες αύριο, 11 Νοεμβρίου, για να εκλέξουν τους συνολικά 329 βουλευτές οι οποίοι θα κληθούν έπειτα, με τη σειρά τους, να εκλέξουν τον επόμενο πρόεδρο της χώρας και (εμμέσως) τον επερχόμενο πρωθυπουργό.
Ο,τι συμβαίνει στη Βαγδάτη ωστόσο, δεν περιορίζεται εκεί.
Το Ιράκ θα μπορούσε να ιδωθεί πια ως το τελευταίο εναπομείναν προπύργιο του φιλοϊρανικού άλλοτε καλούμενου «άξονα της αντίστασης» στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και, υπό αυτό το πρίσμα, το αποτέλεσμα των αυριανών εκλογών παρακολουθείται στενά από:
- την Τεχεράνη και ευρύτερα όλους τους φιλοϊρανικούς proxies (Χεζμπολάχ, Χούθι)
- το Ισραήλ
- τους Αμερικανούς (που μένει να φανεί εάν και πότε θα αποσύρουν από το Ιράκ τους περίπου 2.500 στρατιώτες που διατηρούν εκεί)
- τους Κούρδους (λόγω Ιρακινού Κουρδιστάν)
- αλλά και από την Τουρκία του Ρ.Τ. Ερντογάν, η οποία έχει κάνει σημαντικά ανοίγματα το τελευταίο διάστημα προς την πλευρά της Βαγδάτης αλλά και του Ερμπίλ, στη μεν Βαγδάτη προσεγγίζοντας τον νυν πρωθυπουργό Μοχάμεντ Σία Αλ Σουντανί, στο δε Βόρειο Ιράκ προσεγγίζοντας το κυβερνών Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν-KDP των Μπαρζανί.
Το ενδιαφέρον με το Ιράκ είναι ότι εκείνο, σε αντίθεση με τα άλλα «παραρτήματα» του φιλοϊρανικού «άξονα της αντίστασης» (κυριότερο εκ των οποίων ήταν η Χεζμπολάχ στον Λίβανο), κατάφερε την τελευταία διετία, από τις 7 Οκτωβρίου του 2023 κι έπειτα, να μείνει σε μεγάλο βαθμό στο απυρόβλητο, μακριά από το στόχαστρο των Ισραηλινών και των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων.
Ηταν Ιανουάριος του 2024 όταν υποστηριζόμενοι από την Τεχεράνη Ιρακινοί ένοπλοι (ανήκοντες στην καλούμενη Ισλαμική Αντίσταση του Ιράκ-IRI) έπληξαν θέσεις των ΗΠΑ στην Ιορδανία με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους τρεις Αμερικανοί στρατιώτες. Οι Αμερικανοί προχώρησαν σε αντίποινα, ωστόσο έκτοτε η ένταση σε αυτόν τον άξονα έδειξε να υποχωρεί ή τουλάχιστον να παραμένει «υπό έλεγχο».
Οι σιιτικές πολιτοφυλακές του Ιράκ, οι οποίες βγήκαν σε μεγάλο βαθμό αλώβητες από τις σαρωτικές μεσανατολικές «εκκαθαρίσεις» και «ανακατατάξεις» των τελευταίων ετών, θα επιδιώξουν τώρα να ενισχύσουν την επιρροή τους ως διακριτός πυλώνας εξουσίας εντός των ιρακινών συνόρων με φόντο τις εκλογές της Τρίτης. Οι ουκ ολίγες επιθέσεις που σημειώθηκαν προεκλογικά κατά πολιτικών εκτιμάται ότι είχαν ως στόχο να προετοιμάσουν το έδαφος για ακριβώς μια τέτοια περαιτέρω ενίσχυση.
Η Ράγια Ζαλάμπι, ανταποκρίτρια των FT στη Βαγδάτη, υποστηρίζει ότι σιιτικές ένοπλες ομάδες που διατηρούν ισχυρή παρουσία εντός του Ιράκ, όπως οι Popular Mobilisation Units (PMU) ή Popular Mobilisation Forces (PMF) ή Hashd al-Shaabi εμφορούνται πια από «επεκτεινόμενες φιλοδοξίες».
«Τα εκτεταμένα δίκτυα υποστήριξης που διαθέτουν εντός του Ιράκ τις έχουν βοηθήσει να διατηρήσουν την εξουσία. Οι PMU υπερδιπλασίασαν τον αριθμό των μαχητών που έχουν στο μισθολόγιό τους μετά το 2019, ενώ ο προϋπολογισμός τους το 2024 αυξήθηκε σε περίπου 3,6 δισεκατομμύρια δολάρια», γράφει χαρακτηριστικά η Ζαλάμπι, υπογραμμίζοντας ότι ο νυν πρωθυπουργός Μοχάμεντ Σία Αλ Σουντάνι «έχει προσπαθήσει να ενισχύσει τη θέση του φλερτάροντας με τις σιιτικές παραστρατιωτικές ομάδες». Ενδεικτικά, πολιτικοί που συνδέονται με τις PMU όπως ο νυν υπουργός Εργασίας Αχμεντ αλ Ασάντι παίρνουν μέρος στις αυριανές εκλογές στο πλευρό του Σουντάνι.
«Οι PMU διαθέτουν 238.000 μαχητές κι έναν ετήσιο κρατικό προϋπολογισμό ύψους 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων», έγραφε τον περασμένο Αύγουστο ο Ντέιβιντ Σένκερ σε ανάλυσή του στον ιστοχώρο του the Washington Institute for Near East Policy.
«Παρόλο που οι PMU έχουν ενσωματωθεί επίσημα στον ιρακινό μηχανισμό ασφαλείας αποκτώντας επίσημο νομικό καθεστώς από το 2016, πολλά τμήματά τους εξακολουθούν να λειτουργούν ανεξάρτητα, ατιμώρητα, και φέρεται να διατηρούν ισχυρούς δεσμούς με το Ιράν», σημειώνει σε δική του ανάλυση το ειδησεογραφικό δίκτυο Rudaw που έχει την έδρα του στην πρωτεύουσα του Ιρακινού Κουρδιστάν.
«Οι περισσότερες από αυτές τις ομάδες ενσωματώθηκαν επίσημα στις ένοπλες δυνάμεις του Ιράκ το 2016, ωστόσο λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό ανεξάρτητα, μερικές φορές υπονομεύοντας τα συμφέροντα της κυβέρνησης και ασκώντας συστηματικά βία εναντίον των δικών τους εγχώριων αντιπάλων», σημειώνει η Ράγια Ζαλάμπι στη δική της ανταπόκριση για τους FT.
Υπενθυμίζεται ότι το Ιράκ παραμένει πλειοψηφικά σιιτικό, γεγονός το οποίο το τοποθετεί πιο κοντά στην Τεχεράνη, παρά στη σουνιτική Τουρκία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Από την άλλη πλευρά ωστόσο, ακόμη και οι σιίτες δρώντες εντός του Ιράκ τείνουν να επιδεικνύουν έναν πραγματισμό που τους επιτρέπει όχι μόνο να συνομιλούν αλλά και να κάνουν ντιλ με σειρά από διαφορετικούς παίκτες. Ακόμη και η Τεχεράνη, αυτό που φέρεται να θέλει στην παρούσα φάση είναι ένα σταθερό Ιράκ, μέσω του οποίου θα μπορεί να δέχεται και να προσφέρει στήριξη.
«Το Ιράκ είναι ταυτόχρονα ιστορικός σύμμαχος και πηγή εσόδων για το Ιράν. Αυτό που θέλει η Τεχεράνη είναι ένα σταθερό Ιράκ για να διασφαλίσει τη ροή χρημάτων προς αυτήν και τους συμμάχους της», δηλώνει στους FT αξιωματούχος προερχόμενος από την περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Οσο για την Τουρκία του Ερντογάν, εκείνη παρουσιάζεται να έχει βελτιώσει σημαντικά τους δεσμούς της με το Ιράκ –και ειδικά με τον Ιρακινό πρωθυπουργό Μοχάμεντ Σία Αλ Σουντάνι– τα τελευταία χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι ο Ρ.Τ. Ερντογάν είχε πραγματοποιήσει επίσημη επίσκεψη στο Ιράκ την Απρίλιο του 2024, την πρώτη έπειτα από 13 χρόνια.
«Η Τουρκία δεν είναι στο ψηφοδέλτιο στις βουλευτικές εκλογές του Ιράκ, αλλά τα συμφέροντά της είναι […] Η Αγκυρα ελπίζει ότι μπορεί να διατηρήσει το τρέχον θετικό κλίμα στις σχέσεις, ανεξάρτητα από το ποιος θα σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση στη Βαγδάτη […] Εάν ο Σουντάνι παραμείνει στην εξουσία, τα συμφέροντα της Αγκυρας πιθανότατα θα ευνοηθούν. Υπό τον Σουντάνι, οι σχέσεις μεταξύ Αγκυρας και Βαγδάτης βελτιώθηκαν σημαντικά», γράφει ο Τούρκος αναλυτής και ακαδημαϊκός Μπαρίν Καγιάογλου σε ανάλυσή του στον ιστοχώρο Al Monitor.
Ποια είναι αυτά τα τουρκικά συμφέροντα που εξυπηρετούνται;
Σταχυολογώντας, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για θέματα ασφαλείας (υπενθυμίζεται ότι η Βαγδάτη αποκήρυξε πέρυσι το PKK ως «οργάνωση που έχει απαγορευθεί στο Ιράκ»), θέματα ενέργειας (βλ. εισαγωγές ιρακινού πετρελαίου στην Τουρκία), θέματα εθνοτικά (υπέρ των Τουρκομάνων του Ιράκ) και θέματα υποδομών (είτε μιλάμε για τα σχετικά με το δίκτυο υδροδότησης έργα που πρόκειται να αναλάβουν τουρκικές εταιρείες στο Ιράκ, είτε για το μεγαλεπήβολο Development Road πρότζεκτ των οδικών και σιδηροδρομικών υποδομών που θα συνδέουν τον Περσικό Κόλπο με την Τουρκία μέσω Ιράκ, ένα έργο το οποίο θα μπορούσε όμως να θεωρηθεί ανταγωνιστικό του IMEC).
Υπάρχουν δυνάμεις ωστόσο, όπως είναι για παράδειγμα το Ισραήλ αλλά και το Ιράν, οι οποίες, αν και πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, αντιμετωπίζουν με καχυποψία ή ακόμη και εχθρότητα την επέκταση της τουρκικής επιρροής στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Μάλιστα Τούρκοι δημοσιογράφοι, με τους οποίους ήρθε σε επαφή η «Κ», υποστηρίζουν ότι το Ισραήλ πρόκειται να εξαπολύσει νέα στρατιωτικά πλήγματα κατά του Ιράν… έπειτα από τις εκλογές στο Ιράκ.
«Πολλοί στην περιοχή φοβούνται ότι ένας νέος πόλεμος μεταξύ Ιράν και Ισραήλ είναι αναπόφευκτος», σημείωναν χθες σε ανάλυσή τους οι New York Times.
