Ενας από τους ισχυρότερους σεισμούς που έχουν καταγραφεί ποτέ στη σύγχρονη ιστορία έπληξε την Τετάρτη τη ρωσική Απω Ανατολή με τη δόνηση μεγέθους 8,8 βαθμών να σημειώνεται κοντά στη χερσόνησο της Καμτσάτκα. Ο σεισμός προκάλεσε συναγερμό για τσουνάμι σε πολλά κράτη του Ειρηνικού Ωκεανού και παράκτιες κοινότητες στη Ρωσία και την Ιαπωνία πλημμύρισαν. Κύματα τσουνάμι ταξίδεψαν επίσης σε περιοχές των δυτικών Ηνωμένων Πολιτειών και της Χαβάης.
Ο σημερινός σεισμός είναι πιθανότατα μεταξύ των έξι ισχυρότερων που έχουν καταγραφεί ποτέ, αλλά θα μπορούσε να αναθεωρηθεί ως ακόμη μεγαλύτερος σε ένταση τις επόμενες ημέρες καθώς οι επιστήμονες εξετάζουν όλο και περισσότερα δεδομένα.
Τι προκαλεί έναν τόσο ισχυρό σεισμό;
Η χερσόνησος της Καμτσάτκα είναι απομακρυσμένη, αλλά βρίσκεται στο λεγόμενο «Δαχτυλίδι της Φωτιάς του Ειρηνικού» – που ονομάστηκε έτσι λόγω του μεγάλου αριθμού σεισμών και ηφαιστείων στην περιοχή. Ο Δακτύλιος είναι ένα τόξο τεκτονικών πλακών που εκτείνεται γύρω από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το 80% των σεισμών στον κόσμο συμβαίνουν κατά μήκος του Δακτυλίου, σύμφωνα με τη Βρετανική Γεωλογική Υπηρεσία.
Ακριβώς στα ανοικτά των ακτών της Καμτσάκα, η πλάκα του Ειρηνικού κινείται βορειοδυτικά με ταχύτητα περίπου 8 εκατοστών ετησίως – με ταχύτητα μόλις διπλάσια του πολύ αργού ρυθμού με τον οποίο μεγαλώνουν τα ανθρώπινα νύχια, που ωστόσο θεωρείται ιδιαιτέρως γρήγορλς για τα δεδομένα μιας τεκτονικής πλάκας.
Στην πορεία της έρχεται σε επαφή με μια άλλη, μικρότερη πλάκα, την μικροπλάκα του Οχότσκ. Η πλάκα του Ειρηνικού βρίσκεται σε θαλάσσια περιοχή (που «μεταφράζεται» σε πυκνά πετρώματα) έχει τη τάση να βυθίζεται κάτω από τη λιγότερο πυκνή μικροπλάκα. Καθώς η πλάκα του Ειρηνικού βυθίζεται, θερμαίνεται και αρχίζει να λιώνει. Ομως αυτή η διαδικασία δεν είναι πάντα ομαλή. Συχνά οι πλάκες μπορεί να κολλήσουν καθώς κινούνται η μία δίπλα στην άλλη και η υπερκείμενη πλάκα σύρεται προς τα κάτω. Αυτό το «δυναμικό» της τριβής μπορεί να συσσωρευτεί επί χιλιάδες χρόνια και να απελευθερωθεί ξαφνικά μέσα σε λίγα μόνο λεπτά. Ετσι προκαλείται ένας σεισμός αυτού του μεγέθους.
«Οταν συνήθως σκεφτόμαστε τους σεισμούς, φανταζόμαστε το επίκεντρο ως ένα μικρό σημείο σε έναν χάρτη. Ωστόσο, για τόσο μεγάλους σεισμούς, το ρήγμα θα έχει διαρραγεί σε πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα», εξήγησε ο Στίβεν Χικς, λέκτορας περιβαλλοντικής σεισμολογίας στο University College του Λονδίνου.
Πόσο σπάνιος είναι ένας τέτοιος σεισμός;
Ο σεισμός της Καμτσάκα είναι ο ισχυρότερος από το 2011. Τότε, ένας σεισμός μεγέθους 9,1 βαθμών στα ανοικτά των ακτών της Ιαπωνίας προκάλεσε τσουνάμι που σάρωσε την ιαπωνική ενδοχώρα και σκότωσε πάνω από 15.000 ανθρώπους, κυρίως λόγω πνιγμού. Η τελευταία έκθεση από την έκθεση της Ιαπωνικής Εθνικής Αστυνομικής Υπηρεσίας επιβεβαιώνει 15.899 θανάτους, 6.157 τραυματισμένους και 2.529 αγνοούμενους σε είκοσι νομούς και μια έκθεση από το 2015 έδειξε ότι 228.863 άνθρωποι ζούσαν ακόμη μακριά από το σπίτι τους. Εκείνο το τσουνάμι προκάλεσε την τήξη των αντιδραστήρων του πυρηνικού εργοστασίου της Φουκουσίμα με αποτέλεσμα να υπάρξει διαρροή ραδιενέργειας.
Οπως και εκείνος ο σεισμός, η δόνηση της Τετάρτης αναβαθμίστηκε σε ισχύ. Αρχικά αναφέρθηκε ως μεγέθους 8,0 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, στη συνέχεια έφτασε το 8,7 και αργότερα αναθεωρήθηκε σε 8,8 βαθμούς. Η αναθεώρηση των μεγεθών δεν είναι ασυνήθιστη, δήλωσε η Λόρι Ντένγκλερ, ομότιμη καθηγήτρια γεωφυσικής στο Πολιτειακό Πολυτεχνείο της Καλιφόρνιας.
«Δεν θα με εξέπληττε αν τις επόμενες εβδομάδες κατέληγε να γίνει λίγο μεγαλύτερος. Αυτό συμβαίνει για τον απλό λόγο ότι οι μεγάλοι σεισμοί είναι πολύ πιο δύσκολο να μετρηθούν από τους μικρότερους, επειδή παράγουν τόση ενέργεια», σημείωσε.
Οι σεισμοί αυτού του μεγέθους (από 8 Ρίχτερ και πάνω) τείνουν να συμβαίνουν περίπου μία φορά το χρόνο, ενώ σεισμοί τόσο ισχυροί όσο της Τετάρτης σημειώνονται μόνο μία φορά τη δεκαετία κατά μέσο όρο, δήλωσε ο Μπράντον Σακ, επίκουρος καθηγητής γεωλογίας και γεωφυσικής στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Λουιζιάνα.
«Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ισχυρό γεωλογικό γεγονός που παρακολουθούμε. Υπάρχουν περίπου 250.000 άνθρωποι που ζουν σε αυτή τη χερσόνησο και πιθανότατα βίωσαν μια αρκετά σοβαρή δόνηση», δήλωσε ο Σακ, επικαλούμενος τα πρώτα στοιχεία που υποδηλώνουν ότι η περιοχή βίωσε επίπεδο 8 από τα συνολικά 12 της κλίμακας Μερκάλι. «Εκεί τα κτίρια θα έχουν αρκετά σημαντικές ζημιές».
Η δυναμική του σεισμού ενισχύθηκε από το σχετικά μικρό εστιακό βάθος του, περίπου 20 χιλιόμετρα, δήλωσε ο Ντι Νίνις, γεωλόγος-σεισμολόγος στο Κέντρο Σεισμολογικών Ερευνών στη Μελβούρνη της Αυστραλίας.
Γιατί προκλήθηκε τσουνάμι;
Οταν ένας σεισμός αυτού του μεγέθους συμβαίνει μόλις 20 χιλιόμετρα κάτω από τη θάλασσα, η βίαιη ολίσθηση των τεκτονικών πλακών αναγκάζει μέρος του πυθμένα να ωθηθεί προς τα πάνω, δημιουργώντας ένα τσουνάμι, εξήγησε ο Νίνις.
Το τσουνάμι διέσχισε τον Ειρηνικό Ωκεανό προς τη Χαβάη και την ηπειρωτική χώρα των Ηνωμένων Πολιτειών με ταχύτητα που θα ανταγωνιζόταν εκείνει ενός αεροπλάνου, εκτίμησε από την πλευρά του ο Ντένγκλερ.
Γιατί δεν ήταν τόσο ψηλό το τσουνάμι;
Στον βαθύ ωκεανό, το τσουνάμι μπορεί να ταξιδέψει με ταχύτητα μεγαλύτερη από 800 χλμ/ώρα. Αρχικά, η απόσταση μεταξύ των κυμάτων είναι πολύ μεγάλη και τα κύματα σπάνια υπερβαίνουν το ένα μέτρο.
Ομως, καθώς το τσουνάμι φθάνει σε πιο ρηχά νερά κοντά στην ξηρά, επιβραδύνει αισθητά την ταχύτητά του, η απόσταση μεταξύ των κυμάτων μειώνεται και τα κύματα αυξάνονται σε ύψος.
Δεν είναι καθόλου σίγουρο όμως ότι ένας πολύ ισχυρός σεισμός θα οδηγήσει σε ένα ιδιαίτερα υψηλό τσουνάμι που θα φτάσει βαθιά στην ενδοχώρα. Ο σημερινός σεισμός προκάλεσε τσουνάμι ύψους έως 4 μέτρων σε περιοχές της ανατολικής Ρωσίας, σύμφωνα με τις αρχές της περιοχής.
«Το ύψος του κύματος του τσουνάμι επηρεάζεται επίσης από το τοπικό ανάγλυφο του θαλάσσιου πυθμένα κοντά στην ακτή και από το ανάγλυφο της ξηράς όπου φτάνει», δήλωσε η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον, Λίζα ΜακΝιλ. «Αυτοί οι παράγοντες, σε συνδυασμό με τον πληθυσμό της ακτής, επηρεάζουν τη σοβαρότητα των συνεπειών», πρόσθεσε.
Θα μπορούσε να είχε προβλεφθεί;
Πριν από τον σεισμό της Καμτσάκα είχαν προηγηθεί μια σειρά μικρότερων σεισμών. «Ο ένας, στις 20 Ιουλίου, ήταν μεγέθους 7,4 βαθμών», σημείωσαν οι Νίνις και Σακ.
Ηταν οι προσεισμοί αυτοί «ένα προειδοποιητικό σημάδι, ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί; Αυτό είναι πιθανώς ένα από τα κορυφαία ερωτήματα στο οποίο όλοι οι γεωεπιστήμονες προσπαθούν να απαντήσουν», σημειώνει ο Σακ.
Με πληροφορίες από Washington Post
