Kathimerini.gr
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και ο Ρώσος ομόλογός του, Βλαντιμίρ Πούτιν, συναντώνται την Παρασκευή στην Αλάσκα, σε μια σύνοδο κορυφής που – τουλάχιστον από την αμερικανική πλευρά – στοχεύει στον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.
Οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία θα πρέπει να διευθετήσει το ζήτημα εδαφικής κυριαρχίας, με τη Ρωσία να κατέχει σήμερα σχεδόν το ένα πέμπτο της ουκρανικής επικράτειας.
Την περασμένη Παρασκευή, ο Τραμπ υπαινίχθηκε ότι μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός θα μπορούσε να περιλαμβάνει «κάποιες ανταλλαγές εδαφών», χωρίς ωστόσο να υπεισέλθει σε λεπτομέρειες. Η Ουκρανία έχει απορρίψει κατηγορηματικά οποιαδήποτε παραχώρηση εδαφών, ενώ και η Ρωσία εμφανίζεται από την πλευρά της ανυποχώρητη.
Την Τετάρτη, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι ο Τραμπ ήταν «εξαιρετικά σαφής» στην τηλεδιάσκεψη με Ευρωπαίους ηγέτες, υπογραμμίζοντας ότι η Ουάσιγκτον επιδιώκει κατάπαυση του πυρός και πως τα ζητήματα εδαφικής κυριαρχίας της Ουκρανίας δεν μπορούν να συζητηθούν χωρίς τη συμμετοχή του Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Ποιες περιοχές τίθενται στο επίκεντρο
Μία πρόταση που φέρεται να παρουσιάστηκε στον Αμερικανό ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ στη Μόσχα, προβλέπει ότι η Ουκρανία θα παραχωρήσει το υπόλοιπο της ανατολικής περιφέρειας του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ (γνωστά ως Ντονμπάς), με αντάλλαγμα την κατάπαυση του πυρός.
Ωστόσο, αυτή την εβδομάδα, η κατάσταση στο Ντονέτσκ επιδεινώθηκε εις βάρος της Ουκρανίας, με τις ρωσικές δυνάμεις να προελαύνουν βορειοανατολικά της Ντομπροπίλια, αλλάζοντας τις ισορροπίες στην περιοχή για την οποία ο Γουίτκοφ συζητά με το Κρεμλίνο. Το Κίεβο υποβάθμισε τη σημασία αυτών των κινήσεων, χαρακτηρίζοντάς τες «διείσδυση μικρών ομάδων Ρώσων στρατιωτών», αλλά φρόντισε να στείλει ενισχύσεις. Αλλες ουκρανικές πηγές στην περιοχή περιγράφουν μια πιο άσχημη για το Κίεβο κατάσταση, υποστηρίζοντας πως οι μήνες επίμονης ρωσικής πίεσης δημιούργησαν αδυναμίες που η Μόσχα επιχειρεί να εκμεταλλευτεί.
Τι θα μπορούσε να σημαίνει μια τέτοια «ανταλλαγή»;
Θα ήταν πολιτικά επιζήμιο για τον Ζελένσκι να διατάξει δεκάδες χιλιάδες πολίτες και στρατιώτες να εγκαταλείψουν την περιφέρεια του Ντονέτσκ. Πολλοί θα μπορούσαν να αρνηθούν. Σύμφωνα με το CNN, τα πρακτικά ζητήματα θα ήταν αναρίθμητα, αν όχι ανυπέρβλητα – η απομάκρυνση δεκάδων χιλιάδων αμάχων μέσα σε λίγες ημέρες ή εβδομάδες, ώστε να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που θα καταρτιζόταν με φόντο τη ρωσική θερινή επίθεση, σε μία περίοδο που ο στρατός της Μόσχας κερδίζει εδάφη.
Για τη Μόσχα, οι επιλογές αναφορικά με τα εδάφη που θα μπορούσε να παραχωρήσει είναι ελάχιστες. Η Ρωσία διατηρεί τον έλεγχο σε μικρές λωρίδες γης στα βόρεια σύνορα – κοντά στις περιοχές Σούμι και Χάρκοβο – τις οποίες ο Πούτιν χαρακτηρίζει «ζώνες ασφαλείας» και αποτελούν το «προϊόν» αποτυχημένων επιδρομών που στόχευαν να πλήξουν την Ουκρανία σε ανθρώπινο δυναμικό. Ωστόσο, πρόκειται για εδάφη μικρής έκτασης και, όπως επισημαίνουν Ουκρανοί αξιωματούχοι, είναι κι αυτά τμήμα της Ουκρανίας και όχι της Ρωσίας.
Τι ισχύει για τις υπόλοιπες κατεχόμενες περιοχές;
Η «σύγχυση» σχετικά με τη συνάντηση του Γουίτκοφ στο Κρεμλίνο αφορά εν μέρει το εάν ο Πούτιν υποχώρησε από τους μαξιμαλιστικούς του στόχους, αποδεχόμενος την προοπτική κατάπαυσης του πυρός με αποκλειστικό αντάλλαγμα το Ντονέτσκ. «Ο Πούτιν πάντοτε επιδίωκε πολύ περισσότερα και, μάλιστα, το ρωσικό Σύνταγμα έχει παγιώσει το ψευδές αφήγημα που θέλει την Ουκρανία να αποτελεί ιστορικά τμήμα της Ρωσίας, ενσωματώνοντας και τις τέσσερις μερικώς κατεχόμενες ουκρανικές περιφέρειες στην επικράτειά» παρατηρεί σε ανάλυσή του το CNN.
Η Μόσχα ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του Ντονέτσκ και σχεδόν ολόκληρο το Λουγκάνσκ. Ωστόσο, έχει υπό τον έλεγχό της μόνο τα δύο τρίτα της Χερσώνας και της Ζαπορίζια.
Αγνωστο παραμένει αν ο Πούτιν θα υποχωρήσει από τις αξιώσεις του για τα τμήματα της Χερσώνας και της Ζαπορίζια που βρίσκονται υπό ουκρανικό έλεγχο. Ομως και για την Ουκρανία, η παραχώρηση αυτών των περιοχών είναι εκ προοιμίου αδιανόητη, καθώς θα απαιτούσε την παράδοση μεγάλων εκτάσεων στη Μόσχα και την εκκένωση ολόκληρης της πολυπληθούς πόλης της Ζαπορίζια. Ο Ζελένσκι επιμένει, άλλωστε, πως ό,τι έδαφος παραχωρηθεί στη Ρωσία θα χρησιμοποιηθεί μελλοντικά ως ορμητήριο για νέες εισβολές, όπως συνέβη και με την Κριμαία, που προσαρτήθηκε παράνομα από τη Μόσχα το 2014 και αξιοποιήθηκε ως σημείο εκκίνησης για την εισβολή του 2022.
Τι θα γινόταν με μια «παγίωση» του σημερινού μετώπου
Οι φάσεις της ρωσικής κατοχής στην Ουκρανία
Οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι της Ουκρανίας έχουν αφήσει να εννοηθεί ότι η τρέχουσα γραμμή του μετώπου θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία για διαπραγματεύσεις. Αυτό δεν αποτελεί ακριβώς παραχώρηση, αλλά συνιστά σημαντική αλλαγή στο ύφος τους παρατηρεί το CNN. «Για χρόνια, η Ευρώπη και το Κίεβο – μαζί με την κυβέρνηση Μπάιντεν – δήλωναν ότι δεν θα αναγνωρίσουν ποτέ, ούτε θα αποδεχθούν τον ρωσικό έλεγχο επί κατεχόμενων ουκρανικών εδαφών. Ωστόσο, μετά την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο, έχουν σιωπηρά αποδεχθεί την ιδέα ότι οι γραμμές του μετώπου θα μπορούσαν να “παγώσουν”».
«Αυτό θα ήταν τώρα ένα θετικό αποτέλεσμα για το Κίεβο», σχολιάζει το αμερικανικό μέσο προσθέτοντας πως και οι ρωσικές δυνάμεις θα μετατρέψουν τα κέρδη από μήνες επιχειρήσεων σε στρατηγικές επιτυχίες. Ο Πούτιν, σημειώνει το CNN, επιχειρεί να κερδίσει χρόνο, τόσο τους τελευταίους μήνες με τις διπλωματικές επαφές στην Κωνσταντινούπολη, όσο και στη συνάντηση της Αλάσκα.
Για το Κίεβο, σύμφωνα με το μέσο, το καλύτερο σενάριο θα ήταν ο Τραμπ να διαπιστώσει άμεσα πως δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία και στη συνέχεια να επιβάλει τις δευτερογενείς κυρώσεις στους μεγάλους αγοραστές ενέργειας από τη Μόσχα – την Ινδία και την Κίνα – τις οποίες δεσμεύτηκε να εφαρμόσει την περασμένη Παρασκευή.
«Ωστόσο, η σχέση Τραμπ και Πούτιν βασίζεται σε μια αδιαφανή σύνδεση που συχνά φαίνεται να υπερισχύει των μακροπρόθεσμων αμερικανικών συμφερόντων ασφάλειας. Ετσι, το αποτέλεσμα της συνάντησής τους στην Αλάσκα είναι πιθανό να είναι λιγότερο ευνοϊκό για την Ουκρανία και, σίγουρα, ποντάρισμα υψηλού ρίσκου», καταλήγει το CNN.
Η Ρωσία θέλει να βάλει στην ατζέντα εμπόριο και εξοπλιστικά
Λίγο πριν από τη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στην Αλάσκα, το Κρεμλίνο έστειλε μήνυμα ότι, πέρα από το Ουκρανικό, ενδιαφέρεται επίσης να συζητήσει θέματα όπως οι οικονομικοί δεσμοί των δύο χωρών και ο έλεγχος των πυρηνικών όπλων.
Δηλώσεις του Πούτιν και του συμβούλου του σε θέματα εξωτερικής πολιτικής ανέδειξαν πως η Μόσχα, στις επαφές της με την Ουάσιγκτον, επιχειρεί να προσθέσει στη συζήτηση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία και άλλα διμερή ζητήματα. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην προοπτική επαναφοράς διαλόγου για τον έλεγχο των εξοπλισμών και την αποκατάσταση των οικονομικών σχέσεων με τις ΗΠΑ.
Την Πέμπτη, ο Πούτιν συγκάλεσε ανώτατους αξιωματούχους στο Κρεμλίνο για ενημέρωση ενόψει της κρίσιμης συνάντησης. Στην εναρκτήρια τοποθέτησή του δήλωσε ότι οι ΗΠΑ καταβάλλουν «ιδιαίτερες προσπάθειες για να σταματήσουν οι εχθροπραξίες, να λήξει η κρίση και να υπάρξουν συμφωνίες προς όφελος όλων των πλευρών που εμπλέκονται». Πρόσθεσε ότι μια συμφωνία για την Ουκρανία «θα μπορούσε να δημιουργήσει μακροπρόθεσμες συνθήκες ειρήνης ανάμεσα στις δύο χώρες, στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, εφόσον υπάρξει πρόοδος στα επόμενα στάδια στον τομέα του ελέγχου των στρατηγικών επιθετικών όπλων».
Η επιδείνωση των σχέσεων και η ανισορροπία ισχύος μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης έχουν αποδυναμώσει σημαντικά το καθεστώς ελέγχου των εξοπλισμών που αποτελούσε τη ραχοκοκαλιά των αμερικανορωσικών σχέσεων κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Στις αρχές Αυγούστου, η Ρωσία ανακοίνωσε ότι δεν θα τηρεί πλέον την «αδρανή» συνθήκη που απαγόρευε την ανάπτυξη πυραύλων μέσου βεληνεκούς. Η ισχύουσα συνθήκη περιορισμού πυρηνικών όπλων, που υπεγράφη το 2011 σε περίοδο πρόσκαιρης ύφεσης, λήγει τον Φεβρουάριο.
Νωρίτερα την Πέμπτη, ο Γιούρι Ουσάκοφ, σύμβουλος του Πούτιν για θέματα εξωτερικής πολιτικής, ενημέρωσε τους δημοσιογράφους για τις προετοιμασίες της ρωσικής πλευράς. Οπως είπε, «είναι προφανές ότι το κεντρικό θέμα θα είναι η επίλυση της κρίσης στην Ουκρανία». «Φυσικά, όμως, θα θιγούν και ευρύτερα ζητήματα διασφάλισης της ειρήνης και της ασφάλειας, καθώς και τρέχοντα και επείγοντα διεθνή και περιφερειακά θέματα», πρόσθεσε.
Σύμφωνα με τον Ουσάκοφ, αναμένεται ανταλλαγή απόψεων για την περαιτέρω ανάπτυξη των διμερών σχέσεων, «συμπεριλαμβανομένου του εμπορίου και της οικονομίας», τονίζοντας ότι «αυτή η συνεργασία έχει τεράστια, αλλά δυστυχώς ανεκμετάλλευτη, δυναμική».
Τέλος, ο Ουσάκοφ ανακοίνωσε τα μέλη της ρωσικής αποστολής, που περιλαμβάνουν τον ίδιο, τον υπουργό Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ, τον υπουργό Οικονομικών Αντόν Σιλουάνοφ, τον ειδικό απεσταλμένο για τις ξένες επενδύσεις και την οικονομική συνεργασία Κιρίλ Ντμίτριεφ και τον υπουργό Αμυνας Αντρέι Μπελούσοφ. Η παρουσία του Μπελούσοφ και του Ντμίτριεφ υποδηλώνει ότι το Κρεμλίνο θέλει να δώσει βαρύτητα και στα οικονομικά ζητήματα στη σύνοδο.
