Οι πανηγυρισμοί των δυνάμεων ασφαλείας του Πακιστάν για τις στρατιωτικές νίκες των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν δεν κρύβονται. Υστερα από δεκαετίες υποστήριξης προς τους μουτζαχεντίν και τους Ταλιμπάν, οι σκληροπυρηνικοί των πακιστανικών δυνάμεων ασφαλείας περιμένουν την είσοδο των συμμάχων τους στην Καμπούλ. «Το Πακιστάν πήρε αυτό που ήθελε, αλλά θα το μετανιώσει», σημειώνει σε άρθρο του στο περιοδικό «Φόρεϊν Αφέρς» ο πρώην πρέσβης του Πακιστάν στις ΗΠΑ, Χουσεΐν Χακανί. «Μια νίκη των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν θα καταστήσει το Πακιστάν πιο ευάλωτο απέναντι στην άνοδο των δικών του εξτρεμιστών και πιο απομονωμένο στη διεθνή σκηνή».
Ο Χακανί θεωρεί ότι μια νίκη των Ταλιμπάν δεν θα είναι η δικαίωση που περιμένει ο πακιστανικός στρατός, γιατί οι Ταλιμπάν έχουν λιγότερες πιθανότητες να υπακούσουν στο Πακιστάν, την ώρα του θριάμβου τους, ενώ οι πιθανότητες συμφιλίωσης των ΗΠΑ με την εξτρεμιστική ομάδα είναι μικρές. Ετσι, το Πακιστάν μπορεί να βρεθεί εγκλωβισμένο ανάμεσα στους Ταλιμπάν, τους οποίους δεν θα μπορεί να ελέγξει, και στις διεθνείς απαιτήσεις να το πράξει. Γιατί όμως οι Πακιστανοί στρατηγοί βοηθούν και ενισχύουν τους Ταλιμπάν του Αφγανιστάν, παρότι διατρέχουν τον κίνδυνο επιθέσεων από τους Ταλιμπάν του Πακιστάν; Γιατί αγνοούν τα προβλήματα που θα προξενήσουν οι νέες προσφυγικές ροές προς το Πακιστάν σε περίπτωση που οι μάχες ανάμεσα στους Ταλιμπάν και στην αφγανική κυβέρνηση λάβουν διαστάσεις γενικευμένου εμφυλίου;
Ο Χακανί εξηγεί ότι οι Πακιστανοί στρατηγοί θεωρούν τους Ταλιμπάν σημαντικούς εταίρους στον ανταγωνισμό με την Ινδία. Οι κατευθύνσεις χαράσσονται από τους στρατιωτικούς, ενώ η αδύναμη πολιτική ηγεσία στο Ισλαμαμπάντ έχει συγκατανεύσει σε μια πολιτική που έχει ως πρώτο στόχο την εξάλειψη της πραγματικής ή υποτιθέμενης επιρροής της Ινδίας στο Αφγανιστάν.
Ο φόβος της Ινδίας
Επι δεκαετίες, το Πακιστάν παίζει ριψοκίνδυνο παιχνίδι, υποστηρίζοντας ή κάνοντας τα στραβά μάτια στους Ταλιμπάν, ενώ προσπαθεί να διατηρεί την εύνοια της Ουάσιγκτον. Αυτό λειτούργησε, όμως σύντομα θα δείξει τα όριά του. Η εμμονή των Πακιστανών στρατηγών να εγκαθιδρύσουν φιλική κυβέρνηση στην Καμπούλ βασίζεται στον φόβο ότι η Ινδία σχεδιάζει να διασπάσει το Πακιστάν με βάση εθνοτικές γραμμές και με εφαλτήριο το Αφγανιστάν. Οταν ιδρύθηκε το Πακιστάν, το 1947, το Αφγανιστάν διεκδικούσε τμήμα των πακιστανικών επαρχιών Βελουχιστάν και Παστούν. Το 1949, το Αφγανιστάν αναγνώρισε αμέσως το Πακιστάν ως ανεξάρτητο κράτος, δεν αναγνώρισε όμως τη γραμμή Ντουράν, που είχαν σχεδιάσει οι Βρετανοί ως διεθνές σύνορο. Αυτή η αναγνώριση ήρθε μόλις το 1976, αλλά οι Πακιστανοί συνέχισαν να φοβούνται ότι οι Αφγανοί μπορεί να υποκινήσουν εξεγέρσεις στις αντίστοιχες πακιστανικές επαρχίες με σκοπό να τις προσαρτήσουν. Οι ανησυχίες είχαν ενταθεί εξαιτίας των φιλικών σχέσεων των αφγανικών κυβερνήσεων με την Ινδία και είχαν οδηγήσει το Πακιστάν να ενισχύσει τους Αφγανούς ισλαμιστές στο έδαφός του ακόμη και πριν από τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν, το 1979. Μετά τη σοβιετική εισβολή, τους μουτζαχεντίν (ιερούς μαχητές) ενίσχυσαν και οι ΗΠΑ προσφέροντας χρήματα και όπλα, στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου. Το αμερικανικό ενδιαφέρον μειώθηκε όταν αποχώρησαν οι Σοβιετικοί, ενώ αντιθέτως οι Πακιστανοί συνέχισαν να προσπαθούν να μετατρέψουν το Αφγανιστάν σε δορυφόρο. Υποστήριξαν τους πιο σκληροπυρηνικούς μουτζαχεντίν που μπορούσαν να βρουν, με την ελπίδα ότι αυτοί θα κατακτήσουν την εξουσία στην Καμπούλ, θα απορρίψουν την ινδική επιρροή και θα καταπνίξουν τον εθνικισμό των Μπαλούχων και των Παστούνων.
Παραδοχή
Το 2014, ο πρώην επικεφαλής της πακιστανικής υπηρεσίας πληροφοριών ISI, στρατηγός Χαμίντ Γκιουλ, δήλωσε δημοσίως ότι η υπηρεσία χρησιμοποιούσε τη βοήθεια που προσέφεραν οι ΗΠΑ στο Πακιστάν μετά την 11η Σεπτεμβρίου για να συνεχίσει να ενισχύει τους Ταλιμπάν. «Η Ιστορία θα γράψει ότι η ISI νίκησε τη Σοβιετική Ενωση στο Αφγανιστάν με τη βοήθεια της Αμερικής», είπε σε τηλεοπτική εκπομπή. «Μετά θα γράψει ότι η ISI, με τη βοήθεια της Αμερικής, νίκησε την Αμερική». Πιο πρόσφατα, ανώτεροι Πακιστανοί αξιωματούχοι καυχήθηκαν για την αδυναμία των ΗΠΑ να νικήσουν τους Ταλιμπάν. Αλλά η θριαμβολογία θα γυρίσει μπούμερανγκ. Οι Αμερικανοί ποτέ δεν πήραν στα σοβαρά την πακιστανική αντίληψη περί υπαρξιακής απειλής από την Ινδία γι’ αυτό και δεν κατάλαβαν ποτέ γιατί το Πακιστάν προτιμάει τους Παστούνους ισλαμιστές αντί των Αφγανών εθνικιστών. Οι Πακιστανοί αξιωματούχοι δεν παραδέχονται την ανάμειξή τους στο Αφγανιστάν, με αποτέλεσμα οι Αμερικανοί να τους κατηγορούν για διπροσωπία και οι Πακιστανοί να στρέφονται προς την Κίνα, από την οποία έχουν υπερβολική εξάρτηση.
Θέλοντας να εξασφαλίσει την εύνοια των ΗΠΑ, η ISI μεσολάβησε για τη συμφωνία των ΗΠΑ με τους Ταλιμπάν στην Ντόχα. Δεδομένης της σκληροπυρηνικής ιδεολογίας τους, όμως, δεν ήταν ρεαλιστικό εκ μέρους των ΗΠΑ να περιμένουν ότι οι Ταλιμπάν θα συνεννοηθούν με τους υπόλοιπους Αφγανούς, σίγουρα όχι με την κυβέρνηση της Καμπουλ. Εξάλλου, η συμφωνία δεν θα επιτύχει τους στόχους των ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Πρόσφατη έκθεση του ΟΗΕ διαπίστωσε ότι οι Ταλιμπάν δεν έχουν διαρρήξει τους δεσμούς τους με την Αλ Κάιντα. Οσο για το Πακιστάν, η νίκη είναι πύρρειος, γιατί οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να του συγχωρήσουν την ανάμειξη αυτή. «Για τα επόμενα χρόνια, οι Πακιστανοί θα συζητούν εάν άξιζε μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 να ασκούν επιρροή στο Αφγανιστάν μέσω των Ταλιμπάν, αντί να διασφαλίσουν τα συμφέροντά τους ευθυγραμμιζόμενοι με τις ΗΠΑ», καταλήγει ο Χακανί.
Φόβοι για νέο κύμα προσφυγικών ροών
Η Ε.Ε. εξετάζει τη χορήγηση πακέτου χρηματοδότησης προς χώρες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, προκειμένου αυτές να συγκρατήσουν ενδεχόμενο κύμα προσφύγων, σε περίπτωση που επιδεινωθούν δραματικά οι συνθήκες ασφαλείας. Οι συζητήσεις βρίσκονται σε προκαταρκτικό στάδιο, ενώ ως αποδέκτριες χώρες εξετάζονται το Ιράν και το Πακιστάν, που ήδη φιλοξενούν 6,5 εκατομμύρια Αφγανούς πρόσφυγες, ενδεχομένως και η Τουρκία. Αυτή την περίοδο οι μάχες στο Αφγανιστάν βρίσκονται σε ύφεση λόγω θρησκευτικής γιορτής, αλλά οι Ταλιμπάν εξακολουθούν να πολιορκούν τις πρωτεύουσες των μισών επαρχιών της χώρας. Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου των ΗΠΑ, στρατηγός Μαρκ Μάιλι, δήλωσε ότι οι δυνάμεις της αφγανικής κυβέρνησης έχουν τα εφόδια ώστε να επικρατήσουν, αλλά δεν απέκλεισε ούτε το ενδεχόμενο μιας συμβιβαστικής λύσης συγκυβέρνησης ούτε το ενδεχόμενο ολοκληρωτικής επικράτησης των Ταλιμπάν. Η αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων ολοκληρώνεται στις 31 Αυγούστου.
FOREIGN AFFAIRS
