Της Μαρίνας Οικονομίδου
Τον Δεκέμβριο του 2018, η είδηση ακύρωσης του εμπορικού σήματος του χαλλουμιού στο Ηνωμένο Βασίλειο προκαλούσε αναστάτωση αλλά και κρίση στο εσωτερικό μέτωπο. Ήταν αποτέλεσμα της μνημειώδους αποτυχίας του υπουργείου Εμπορίου, καθώς οι λειτουργοί για καιρό έριχναν το μπαλάκι ευθύνης ο ένας στον άλλο. Χάνοντας συνεπώς την προθεσμία για την όποια αντίδραση και αφήνοντας κατ’ επέκταση την Κυπριακή Δημοκρατία έκδηλα εκτεθειμένη.
Η ιστορία είχε πάρει προφανώς τέτοια τροπή για τις οικονομικές προεκτάσεις, που οι πιο καχύποπτοι έβλεπαν ενδεχόμενο σκοπιμοτήτων πίσω από την αδράνεια. Σε τέτοιο σημείο ώστε να υπάρξουν σαφείς δεσμεύσεις για ενδελεχή εσωτερική έρευνα. Μία εσωτερική έρευνα της οποίας το αποτέλεσμα ποτέ δεν γνωστοποιήθηκε. Ούτε διαπιστώθηκε αν υπήρξε επιβολή πειθαρχικών ή άλλων μέτρων σε εκείνους που ευθύνονταν για τη δυσάρεστη αυτή εξέλιξη.
Ήταν μία είδηση που καταδείκνυε με γλαφυρό τρόπο το πώς η γραφειοκρατική προχειρότητα και η ανευθυνότητα που χαρακτηρίζει μέρος της δημόσιας υπηρεσίας μπορεί να οδηγήσει ένα κράτος σε περιπέτειες. Και δεν ήταν η μόνη. Ούτε η πιο ανησυχητική περίπτωση. Ακολούθησε ο τραγικός θάνατος του 14χρονου Στυλιανού που αποτύπωσε την αναλγησία ενός ολόκληρου κράτους. Το πόρισμα της επιτρόπου Διοικήσεως ήταν άλλωστε καταπέλτης και ενδεικτικό των εγκληματικών παραλείψεων αστυνομικών και λειτουργών του γραφείου πρόληψης της βίας. Οι υπηρεσίες του κράτους φάνηκαν να κωφεύουν μπροστά στις επανειλημμένες εκκλήσεις ενός παιδιού για βοήθεια απεγκλωβισμού από ένα περιβάλλον συνεχούς βίας και ανέχειας. Η ίδια εγκληματική αμέλεια, όμως, καταγράφηκε πρόσφατα από τα αρμόδια τμήματα όταν αποκαλύφθηκε η κακοποίηση πέντε παιδιών από τους γονείς τους στη Λάρνακα. Και όταν κάποιοι διερωτήθηκαν τι ακριβώς κάνει τέλος πάντων το Γραφείο Ευημερίας, οι κοινωνικοί λειτουργοί θεώρησαν σωστό να βγουν στους δρόμους, θιγμένοι για όσα λέγονται και γράφονται γι’ αυτούς.
Παθογένειες, ελλείψεις και ανεπάρκεια διαπιστώθηκαν όλο αυτό το διάστημα στον δημόσιο τομέα. Και ενισχύθηκαν μετά και τις εξελίξεις γύρω από τους φονικούς αερόσακους ΤΑΚΑΤΑ, αλλά και τη φονική πυρκαγιά στη Λεμεσό. Δύο εξελίξεις που ανέδειξαν την προχειρότητα των εμπλεκόμενων τμημάτων, την ανεπάρκεια αλλά κυρίως την αποφυγή οποιασδήποτε ευθύνης. Τόσο από τους αρμόδιους λειτουργούς όσο και από τους πολιτικούς προϊστάμενους.
Μετά απ’ όλα όσα εκτυλίχθηκαν παρακολουθούμε σήμερα με ενδιαφέρον τον πρόεδρο της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας να εκφράζει τη λύπη του για την «κατάφωρη παραβίαση του συστήματος αξιολόγησης των δημοσίων υπαλλήλων». Βλέπουμε για παράδειγμα τους λειτουργούς της Επαρχιακής Διοίκησης Αμμοχώστου να αξιολογούνται με καθαρό δέκα και τα πλείστα των υπουργείων να αυξάνουν τον όρο βαθμολογίας των λειτουργών τους σε σύγκριση με πέρυσι. Σήμερα όλοι κρίνονται άριστοι και κατ’ επέκταση επιβεβαιώνουν με τη στάση τους πως τίποτα δεν χρειάζεται να αλλάξει. Πως οι μεγάλες τραγωδίες είναι αποτέλεσμα ενός αόριστου κακού συστήματος και των παθογενειών που το ακολουθεί. Όμως μέρος αυτού του συστήματος είμαστε όλοι εμείς. Και θύματά του είναι και οι ίδιοι οι δημόσιοι υπάλληλοι.
Γιατί το κράτος δεν θα μεταρρυθμιστεί με τις διαπιστώσεις του απογοητευμένου από τις εξελίξεις προέδρου της ΕΔΥ. Ενός ανθρώπου που βρίσκεται στο πηδάλιο της Επιτροπής για δέκα χρόνια και όφειλε να προτείνει λύσεις αντί να να κάνει διαπιστώσεις ως παρατηρητής. Δεν θα παταχθούν οι παθογένειες με συνθήματα και εξαγγελίες μιας αόριστης αλλαγής κάθε φορά που αλλάζει η κυβέρνηση. Η μεταρρύθμιση του κράτους προϋποθέτει πρώτα και κύρια αξιοκρατία. Την επιβράβευση των αρίστων. Τον διαχωρισμό τους από τους ανεπαρκείς. Που εξαιτίας του συστήματος, όχι μόνο επιβιώνουν αλλά αποτελούν τροχοπέδη σε έναν σύγχρονο και πρωτίστως δίκαιο δημόσιο τομέα. Επιβάλλεται όμως και ανάληψη ευθύνης σε όσους με τις πράξεις τους αποδεδειγμένα έπληξαν με τις αποφάσεις τους το δημόσιο συμφέρον. Απαιτείται συνεπώς να καλλιεργηθεί πρώτα και κύρια η κουλτούρα ευθύνης. Που για να μπορέσει, ωστόσο, να εφαρμοστεί στον δημόσιο τομέα και στους κρατικούς λειτουργούς, θα πρέπει πρώτα και κύρια να εμπεδωθεί σε όσους αναλαμβάνουν θέσεις εξουσίας. Και οι οποίοι καθημερινά για να επιβιώσουν ρίχνουν το μπαλάκι της ευθύνης σε έναν δημόσιο τομέα γραφειοκρατίας, αναξιοκρατίας και προχειρότητας που οι ίδιοι με τις πολιτικές τους παλεύουν να συντηρήσουν.
