Ποιο κράτος;

Λίγο μετά τη δημοσιοποίηση του πορίσματος για τους φονικούς αερόσακους ΤΑΚΑΤΑ, μία πινακίδα στο κέντρο της Λευκωσίας άφηνε έκδηλα εκτεθειμένο το κράτος, καθώς ένας ιδιώτης ανέλαβε να κάνει τη δουλειά που όφειλε να κάνει η κυβέρνηση. Να προειδοποιήσει απλά και αποτελεσματικά τους πολίτες για τον κίνδυνο των αερόσακων ΤΑΚΑΤΑ. Παρά το καυστικό μήνυμα όμως που αναδείκνυε την κρατική ανεπάρκεια, μία ανεπάρκεια που οδήγησε στον θανάσιμο τραυματισμό δύο νέων προσώπων και σε ένα μεγάλο χάος, ο υπουργός Συγκοινωνιών και Έργων Αλέξης Βαφεάδης δεν έβλεπε να τον βαραίνει οποιαδήποτε πολιτική ευθύνη. Διερωτήθηκε αν όσοι τον κατηγορούν διάβασαν το πόρισμα, δεδομένου ότι τον απάλλασσε από τις όποιες ευθύνες. Μόνο που ο Αλέξης Βαφεάδης ως υπουργός Συγκοινωνιών είχε ενημερωθεί προσωπικά από τον πατέρα του αδικοχαμένου Όξινου για τους κινδύνους των εν λόγω αερόσακων. Και όσο κι αν η κατάσταση χρονολογείτο, όσο κι αν ο ίδιος όντως παρέλαβε ένα χάος, υπάρχει κάτι στην πολιτική που ονομάζεται ανάληψη ευθύνης. Η πολιτική ευθιξία δεν συνδέεται με το αν ένα πόρισμα σε απαλλάσσει από την ευθύνη. Είναι κάτι πιο βαθύ και πιο ουσιώδες, καθώς αποκαλύπτει το ηθικό ανάστημα των προσώπων που μας κυβερνούν. Τις υποχρεώσεις που συνοδεύουν μία θέση με πολλά προνόμια: να αναλαμβάνουν την ευθύνη, αν κάτι πάει λάθος στη δική τους βάρδια και να είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν την ίδια στιγμή. Σώζοντας με αυτό τον τρόπο τον θεσμό που υπηρετούν.

Μπορεί το κράτος να προστατεύσει τους πολίτες ή ο πολίτης θα αναλάβει τον ρόλο του κράτους; Το ερώτημα που εγέρθηκε από τον χειρισμό των ΤΑΚΑΤΑ επανήλθε την περασμένη Τετάρτη, μετά τη φονική πυρκαγιά. Οι μαρτυρίες των πυρόπληκτων είναι ενδεικτικές για την έλλειψη συντονισμού, για την ανεπάρκεια και για την ασυνεννοησία των αρμόδιων αρχών. Μιας Πολιτικής Άμυνας αδύναμης να διαχειριστεί την κατάσταση και να αντιμετωπίσει τα πολλαπλά μέτωπα. Ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης που δεν έχει ακόμη λειτουργήσει, με αποτέλεσμα καμπάνες της εκκλησίας να το αντικαθιστούν. Μία χώρα που κάθε Ιούλη μετρά πυρκαγιές, αλλά δεν προνόησε να βάλει ένα τέρμα στους παράνομους σκυβαλότοπους. Που ο υπεύθυνος συντονιστής για τις πυρκαγιές αποστέλλεται τον κρισιμότερο μήνα στο εξωτερικό για να εκπροσωπήσει την κυβέρνηση σε επετείους. Πολίτες ανέλαβαν συνεπώς να σώσουν τα σπίτια τους, εθελοντές να σβήσουν τη φωτιά, ιδιώτες ανέλαβαν τον ρόλο του κράτους. Και το κράτος να ζητεί ως επαίτης από τον κόσμο να συγκεντρώσει χρήματα για τους πυρόπληκτους.

Μέχρι σήμερα δεν καταλάβαμε ποιος τελικά έχει την ευθύνη και διαχείριση του συντονισμού. Όμως ακούγαμε τον περασμένο Ιούνιο τον κυβερνητικό εκπρόσωπο να εκφράζει βεβαιότητα για το ότι το κράτος φέτος είναι πιο έτοιμο από ποτέ να διαχειριστεί τις πυρκαγιές. Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά για τη φαιδρότητα, όμως πλέον δεν είναι η έλλειψη σοβαρότητας το μεγάλο ζήτημα της κυβέρνησης. Οι βαρύγδουπες δηλώσεις του «για πρώτη φορά», του «η μόνη κυβέρνηση», η εμμονική απαίτησή τους για χειροκρότημα. Είναι πως αυτές οι ανερμάτιστες δηλώσεις που διαψεύδονται τραγικά από τα γεγονότα έχουν προκαλέσει σοβαρό ρήγμα στην εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο κράτος και την κυβέρνηση. Πόσοι αλήθεια εμπιστεύονται πλέον αυτή την κυβέρνηση ότι είναι έτοιμη να διαχειριστεί κρίσεις; Και δεν υπάρχει πιο σοβαρό πρόβλημα σε μία ευνομούμενη δημοκρατία, όταν ο πολίτης νιώθει πως ζει σε μία ανοχύρωτη πολιτεία. Πως αν θέλει να σωθεί θα πρέπει ο ίδιος να μεριμνήσει για την ασφάλειά του. Πως για να σώσει την περιουσία του δεν θα πρέπει να εκκενώσει τον χώρο όπως του ζητείται, αλλά να μείνει να παλεύει με μέσα κατάσβεσης. Και πως δεν θα πρέπει να απαιτήσει λογοδοσία καθώς Πρόεδρος και υπουργοί θα κουνήσουν με εκνευρισμό το δάκτυλό τους. Θα τον ενημερώσουν πως όλα πήγαν καλά καθώς πρώτιστος στόχος τους ήταν να μην υπάρξει απώλεια ανθρώπινων ζωών. Ασχέτως αν ήδη δύο ζωές χάθηκαν εξαιτίας της δικής τους ανεπάρκειας. Απαξιώνοντας με τον πλέον προκλητικό τρόπο τη ζωή δύο ανθρώπων.

Και επειδή το αφήγημα περί λαϊκισμού, όταν απαιτείται λογοδοσία, μετατράπηκε σταδιακά στο καταφύγιο όλων των ανίκανων, ας τους θυμίσουμε πως η απαίτηση για παραίτηση όσων προσπάθησαν και απέτυχαν δεν είναι εκδικητική πράξη. Τώρα είναι η ώρα της συγγνώμης. Τώρα είναι ώρα της λογοδοσίας, τώρα είναι η ώρα αλλαγής προσώπων, νοοτροπίας και πρακτικών. Είναι η ελάχιστη υποχρέωση. Αν όχι για τη διάσωση των θεσμών που εκπροσωπούν και διαβρώνονται, τουλάχιστον, για τη δική τους υστεροφημία.