Της Μαρίνας Οικονομίδου
Την εβδομάδα που πέρασε, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ακύρωνε την τελευταία στιγμή την παρουσία του στη συνέλευση του Συνδέσμου Αγοράς Ηλεκτρισμού, αφήνοντας τον εν πολλοίς αμήχανο υπουργό Συγκοινωνιών και Έργων Αλέξη Βαφεάδη, να διαβάσει στη θέση του, την ομιλία του. Παρότι από το Προεδρικό διεμήνυαν πως δεν θα πρέπει να δημιουργούνται λανθασμένοι συνειρμοί, οι εντυπώσεις είχαν αναπόφευκτα δημιουργηθεί σε πολλούς. Και αυτές συνδέονταν με την είδηση που κυκλοφόρησε λίγες ώρες πριν από την εκδήλωση από κυπριακά ΜΜΕ, ότι ο Γιώργος Γεραπετρίτης προωθεί το καλώδιο εξαιτίας οικονομικών συμφερόντων του οικογενειακού του περίγυρου, κάτι που προκάλεσε την οργίλη αντίδραση του Έλληνα υπουργού Εξωτερικών. Διαψεύδοντας ο Έλληνας υπουργός λοιπόν την είδηση, έβλεπε πίσω από αυτήν να κρύβονται οικονομικά συμφέροντα, φωτογραφίζοντας εν πολλοίς μέλη του εν λόγω Συνδέσμου στον οποίο ο Πρόεδρος θα παρευρίσκετο. Η απουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας θεωρήθηκε από κάποιους ότι ήταν μία κίνηση συνειδητή, που στόχο είχε αφενός να αποφύγει την όποια διασύνδεσή του με τους εν λόγω κύκλους και αφετέρου να εκτονώσει την ομολογουμένως τεταμένη κατάσταση που επικρατεί τις τελευταίες μέρες μεταξύ Αθήνας και Λευκωσίας με αφορμή το καλώδιο.
Η αρχή της κρίσης
Αφορμή για να ανοίξει ένας νέος κύκλος συζητήσεων στην Αθήνα και να αυξηθούν τα ερωτήματα για το τι επιδιώκει τελικά η Λευκωσία, ήταν οι δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Μάκη Κεραυνού στην «Κ», όπου χαρακτήριζε το έργο μη βιώσιμο. Τα ελληνικά ΜΜΕ, συνεπώς, πήραν την είδηση και ενημέρωναν την ελληνική κοινή γνώμη πως η Κύπρος «εγκαταλείπει το καλώδιο», πως το «βγάζει από την πρίζα» και πως «έκαψε το καλώδιο». Μόνο που οι δηλώσεις του κ. Κεραυνού δεν ήταν καινούργιες, όπως ούτε καινούργιες και οι επιφυλάξεις του για τη βιωσιμότητα του καλωδίου. Τις είχε διατυπώσει πολλές φορές μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η αίσθηση δύο τάσεων εντός του Υπουργικού Συμβουλίου. Δύο τάσεις, με τον Πρόεδρο να τηρεί αποστάσεις και από τις δύο. Αυτής του Μάκη Κεραυνού που διαφωνούσε εντόνως και αυτής του υπουργού Ενέργειας Γιώργου Παπαναστασίου που στήριζε το έργο αναφανδόν. Το γιατί ο υπουργός Οικονομικών είναι τόσο έντονος, βεβαίως, είναι κάτι που συζητείται εδώ και καιρό. Η κύρια θέση είναι ότι ο ίδιος έχει σοβαρές επιφυλάξεις για τη βιωσιμότητα και παραδέχεται σε κύκλους του περίγυρού του πως κάτι τέτοιο θα οδηγήσει σε ένα νέο μνημόνιο. Το όλο εγχείρημα τού προκαλούσε καχυποψία από τον καιρό που βρισκόταν στην Ελληνική Τράπεζα και μελετούσαν τον σχεδιασμό του Interconnector. Βάζει άλλωστε μπροστά και τη μελέτη της ΕτΕΠ που χαρακτηρίζει το έργο μη βιώσιμο. Δεν θέλει, όπως λέγεται, να βάλει την υπογραφή του σε ένα εγχείρημα με τριών ειδών ρίσκα: το γεωπολιτικό, το οικονομικό και το τεχνικό. Ιδιαίτερα μετά και την είδηση πως η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία άρχισε να ερευνά το όλο project. Υπάρχουν βεβαίως και οι κύκλοι που συνδέουν την έντασή του για το καλώδιο με τον επικείμενο ανασχηματισμό. Ότι δηλαδή αν ο Πρόεδρος επιχειρήσει απομάκρυνσή του –συζητήθηκε πολλές φορές άλλωστε το ενδεχόμενο να αναλάβει τη θέση του η Ειρήνη Πική– τότε αυτή θα συνδεθεί αναπόφευκτα με τη θέση που έχει στο ζήτημα του καλωδίου και κατ’ επέκταση θα ηρωοποιηθεί. Από την άλλη μεριά βρίσκεται ο Γιώργος Παπαναστασίου, ο οποίος στηρίζει με αντίστοιχο σθένος το έργο και το χαρακτηρίζει βιώσιμο. Πέραν του ότι πιστεύει στο έργο, ρόλο παίζει και το άγχος που φέρεται να τον έχει κυριεύσει από το γεγονός ότι κανένα από τα ενεργειακά πλάνα δεν έχουν υλοποιηθεί. Μία κατάσταση που δυσχεραίνει και την παρουσία του στο υπουργικό σχήμα, παρότι ο πρόεδρος του ΔΗΚΟ Νικόλας Παπαδόπουλος, όχι μόνο του προσέφερε τις τελευταίες μέρες ασπίδα προστασίας, αλλά επιμένει πως το ενδεχόμενο αποχώρησής του θα δυσαρεστήσει εντόνως το ΔΗΚΟ.
Πρόεδρος σε δύο βάρκες
Αυτή η κατάσταση έχει εγείρει ερωτήματα γύρω από το τι θέλει και σε τι ακριβώς στοχεύει ο Πρόεδρος. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούσαν –και σε κύκλους της Αθήνας– πως ο Μάκης Κεραυνός λέει όσα ο Πρόεδρος σκέφτεται αλλά δεν λέει δημοσίως. Όλα όμως συντείνουν στο ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη αμηχανία και αναποφασιστικότητα το όλο εγχείρημα από την αρχή. Φάνηκε άλλωστε τον περασμένο χρόνο κατά την πολύωρη συνεδρία στο Προεδρικό, όταν παρευρέθηκαν οι εμπλεκόμενοι φορείς για να λάβουν αποφάσεις. Η διστακτικότητα του Προέδρου, που τελικά οδήγησε στο να αποχωρήσει για να παρευρεθεί σε παρουσίαση βιβλίου, είχε προκαλέσει τη μεγάλη δυσφορία του προέδρου του ΔΗΚΟ Νικόλα Παπαδόπουλου, ο οποίος είχε διερωτηθεί στον περίγυρό του για ποιο λόγο δυσκολεύεται τόσο να λάβει αποφάσεις. Κάποιοι λένε πως ο Πρόεδρος αντιλήφθηκε τη δυσκολία του να υλοποιηθεί το έργο στην πορεία, άλλοι ότι φοβήθηκε τις αντιδράσεις κυρίως παραγόντων που έχουν αντίθετα οικονομικά συμφέροντα και βρίσκονται κοντά του. Σε αυτό το πλαίσιο φαίνεται πως ο Χάρης Γεωργιάδης πήρε την απόφαση να βγει μπροστά να στηρίξει το καλώδιο εκ μέρους του ΔΗΣΥ για να τον διευκολύνει. Η κίνηση του Χάρη Γεωργιάδη συνδεόταν με την επιθυμία που φέρεται να εξέφρασε τότε η Νέα Δημοκρατία να προχωρήσει το καλώδιο και να είναι ο ΔΗΣΥ υποστηρικτικός προς αυτό.
Το ζήτημα είναι τι προτίθεται να κάνει σήμερα ο Πρόεδρος, καθώς οι κινήσεις του ενισχύουν την εκτίμηση που εκφράζουν κύκλοι στο Υπουργικό ότι άλλαξε γνώμη για το καλώδιο, πείστηκε από τις ενστάσεις του κ. Κεραυνού και φοβάται τις προεκτάσεις που θα έχει στο οικονομικό κομμάτι. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι αποκάλυψε το ζήτημα έρευνας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας σε μία προσπάθεια να αποσείσει από πάνω του την πίεση να πάρει μία συγκεκριμένη τοποθέτηση και να κερδίσει χρόνο.
Οι εκατέρωθεν φόβοι
Κυβερνητικοί κύκλοι διαψεύδουν πάντως πως έχει αλλάξει γνώμη για το καλώδιο ο Πρόεδρος και σημειώνουν πως είναι ένας σχεδιασμός που θέλει η κυβέρνηση να υλοποιηθεί, όμως θα πρέπει να αναλάβει κάθε μέρος τις δεσμεύσεις του. Αυτό που αναμένει η Λευκωσία από την Αθήνα είναι να προχωρήσει στις βυθομετρήσεις, οι οποίες αναβάλλονται από τον Απρίλιο, προτού καταβάλει τα 25 εκατομμύρια, καθώς υπάρχουν οι φόβοι πως τελικά ενδεχομένως να καταβάλει πολύ περισσότερα χρήματα για ένα έργο που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να υλοποιηθεί. Στην κυβέρνηση αντιλαμβάνονται πως το γεωπολιτικό ρίσκο του έργου θα κληθεί να το αναλάβει η Αθήνα και γι’ αυτό τον λόγο περιμένουν από την κυβέρνηση Μητσοτάκη να κάνει τα επόμενα βήματα.
Στην Αθήνα, πάντως, η διστακτικότητα του Προέδρου έχει προκαλέσει σε πολλούς εκνευρισμό. Δεν είναι μόνο ότι οι Μητσοτάκης και Γεραπετρίτης είχαν βγει πολύ ανοικτά υπέρ του καλωδίου και της βιωσιμότητάς του, αλλά πλέον αυτό που συζητείται εντόνως είναι ότι η κυπριακή κυβέρνηση θα πρέπει να ξεκαθαρίσει τι ακριβώς θέλει. Το είπε ευσχήμως πρώτος ο Κωστής Χατζηδάκης σε δηλώσεις του, το επανέλαβε ο Κυριάκος Μητσοτάκης όταν ρωτήθηκε, πως η Κύπρος θα πρέπει να δείξει έμπρακτα ότι θέλει το καλώδιο καθώς αυτή πρώτα και κύρια επωφελείται. Το είπε και πιο έντονα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, όταν ξεκαθάρισε με νόημα ότι το έργο δεν μπορεί να το πληρώσει μόνο ο Έλληνας φορολογούμενος. Ήδη, η κυβέρνηση Μητσοτάκη βρίσκεται σε μία πίεση από το δεξιότερο ακροατήριο της Νέας Δημοκρατίας για τη στάση της απέναντι στην Τουρκία και την ίδια στιγμή από την ελληνική κοινή γνώμη που πληρώνει ήδη για αυτό το έργο.
Έστω κι αν επικρατεί δυσφορία για την αμφίσημη στάση του Νίκου Χριστοδουλίδη, πολιτικοί κύκλοι στην Αθήνα και στη Λευκωσία εκτιμούν πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης σίγουρα ανησυχεί για το τι μπορεί να ακολουθήσει στο γεωπολιτικό κομμάτι. Μία αντίδραση για παράδειγμα της Τουρκίας θα αναγκάσει την Ελλάδα να αμυνθεί, με πολλούς να διερωτώνται στα πολιτικά πηγαδάκια αν η «Αθήνα θα πρέπει να μπει σε πόλεμο για το καλώδιο». Το ερώτημα που μπαίνει σε αυτούς τους κύκλους είναι τι άλλαξε από την αρχική αισιοδοξία της Αθήνας σε ό,τι αφορά το καλώδιο με σήμερα. Διπλωματικοί κύκλοι λένε πως ο Κυριάκος Μητσοτάκης φέρεται να είχε μία σχετική συνεννόηση με τον Τούρκο Πρόεδρο για το καλώδιο, όταν τον προηγούμενο χρόνο γίνονταν οι διαβουλεύσεις. Οι σχέσεις, ωστόσο, των δύο χωρών διασαλεύτηκαν μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ και όσα ακολούθησαν για τις συζητήσεις περί τουρκοσυριακού συμφώνου οριοθέτησης ΑΟΖ που ενέτειναν το κακό κλίμα Αθήνας-Άγκυρας. Δεν αποκλείουν συνεπώς στην Αθήνα ένα ενδεχόμενο τουρκικής αντίδρασης, αν προχωρήσει με τις βυθομετρήσεις. Την ίδια στιγμή, ωστόσο, δεν θέλει κανείς να παρουσιάζεται πως η Αθήνα φοβάται κάτι τέτοιο, ιδιαίτερα τη στιγμή που ο Κυριάκος Μητσοτάκης πιέζεται στον χώρο από την τάση Δένδια, Σαμαρά και Καραμανλή και ο Γιώργος Γεραπετρίτης πιέζεται για τη στάση του απέναντι στην Τουρκία. Η αίσθηση που ενισχύεται είναι πως και οι δύο πλευρές φοβούνται να προχωρήσουν λόγω του ρίσκου που ενέχει το καλώδιο, χωρίς ωστόσο να αναλάβει είτε η μία πλευρά είτε η άλλη το βάρος του ναυαγίου. Όλο αυτό βεβαίως οδήγησε σε μία πρωτόγνωρη δημόσια αντιπαράθεση, που εγείρει ερωτήματα για το ποιο θα είναι το μέλλον του εν λόγω σχεδιασμού. Δεν είναι καθόλου τυχαίο άλλωστε πως τα κυπριακά δημοσιεύματα για τα συμφέροντα του Γεραπετρίτη, στην Αθήνα, έχουν θεωρηθεί πως είναι εμβόλιμα από την κυπριακή κυβέρνηση. Η Λευκωσία πάντως διαψεύδει αναφανδόν κάτι τέτοιο, βλέποντας από πίσω εσωκομματικούς αντιπάλους του κ. Γεραπετρίτη. Την ίδια ωστόσο στιγμή, πολιτικοί κύκλοι εκφράζουν δυσαρέσκεια για τις τοποθετήσεις των Ελλήνων πολιτικών αξιωματούχων. Ήδη, έχει επικρατήσει η άποψη ότι θα πρέπει να πέσουν οι τόνοι και πως η συνέχεια του καλωδίου θα γραφτεί στη Νέα Υόρκη, όπου ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θα συζητήσει το θέμα με τον Τούρκο πρόεδρο.
Σχέσεις στοργής, αλλά και οργής
Η σχέση Νίκου Χριστοδουλίδη και Κυριάκου Μητσοτάκη απασχόλησε πολλές φορές τα πολιτικά πηγαδάκια. Δεν ήταν μόνο η ξεκάθαρη στήριξη του Έλληνα πρωθυπουργού προς την υποψηφιότητα του Αβέρωφ Νεοφύτου, ούτε οι αιχμές που άφησε ο Έλληνας επίτροπος Μαργαρίτης Σχοινάς για τον κ. Χριστοδουλίδη και τις σχέσεις του με τη Ρωσία. Ήταν και η καχυποψία που επικρατούσε λόγω της πολύ καλής σχέσης που είχε ο Νίκος Χριστοδουλίδης με τον τότε ομόλογό του και κύριο εσωκομματικό αντίπαλο του κ. Μητσοτάκη, τον Νίκο Δένδια, που ενέτεινε την αμήχανη σχέση των δύο. Το κύριο όμως ήταν το πολιτικό κομμάτι και η αίσθηση που είχε προκληθεί περί απουσίας συντονισμού. Το τι θέλει ο Νίκος Χριστοδουλίδης και κατ’ επέκταση τι επιδιώκει η Λευκωσία, είναι ένα ζήτημα που απασχόλησε πολλές φορές το Μαξίμου μετά την εκλογή του Νίκου Χριστοδουλίδη. Δεν είναι μόνο το τι θέλει να κάνει στο καλώδιο, σχετική απορία υπήρξε και για το Κυπριακό. Δεν είναι τυχαίο ότι το καλοκαίρι του 2023, ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ερχόταν στην Κύπρο και τα ΜΜΕ κατέγραφαν πως στόχος του ήταν να διαπιστώσει τι ζητάει ο νέος Πρόεδρος από την Αθήνα στο Κυπριακό. Η φιλοσοφία άλλωστε που επικρατεί σε κύκλους της Αθήνας ότι θα πρέπει να τερματιστεί το δόγμα «προέχει το Κυπριακό» και να λειτουργήσουν εν πολλοίς σε δύο επίπεδα ξεχωριστά, είναι κάτι που ανησυχεί τη Λευκωσία όπως και η φιλοσοφία που είχε επικρατήσει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να προχωρήσει με τα ελληνοτουρκικά ξεχωριστά για να σπάσει το αδιέξοδο στο Κυπριακό. Τις σχέσεις των δύο μερών φαίνεται πως βελτίωσε αρκετά η απόφαση της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη να προχωρήσει σε άνοιγμα παραρτημάτων δημόσιων ελληνικών πανεπιστημίων στην Κύπρο. Οι σχέσεις πλέον δοκιμάζονται σήμερα με το καλώδιο και θα διαπιστωθεί το επόμενο διάστημα πού και πώς θα καταλήξουν τα δύο μέρη.
