Του Μανώλη Κωστίδη
«Ωραία μας τα λένε όλα αυτά με τον Τραμπ και το αέριο και κάτι πυρηνικά κ.τ.λ., αλλά τον χειμώνα θα πληρώνουμε πιο ακριβά το αέριο;», αναρωτήθηκε ο ταξιτζής που με μετέφερε στο σπίτι, ενώ από το ραδιόφωνο ακούγονταν οι δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τις συνομιλίες του στην Ουάσιγκτον.
Η ερώτηση έμεινε μετέωρη μέσα στο αυτοκίνητο. Oχι γιατί δεν υπήρχε απάντηση, αλλά γιατί η απάντηση ήταν μάλλον δυσάρεστη. Το αμερικανικό LNG παραμένει σαφώς ακριβότερο σε σχέση με το ρωσικό φυσικό αέριο, που συνεχίζει να φτάνει σε μεγάλες ποσότητες στην Τουρκία. Για την Ουάσιγκτον, ωστόσο, το ζήτημα της ενέργειας είναι πειστήριο γεωπολιτικού προσανατολισμού.
Αυτό ακριβώς εξηγεί και την επιμονή του Ντόναλντ Τραμπ να θέσει στο τραπέζι των συζητήσεων με τον Ερντογάν το θέμα της ενεργειακής απεξάρτησης της Τουρκίας από τη Ρωσία. Σήμερα, το 45% των αναγκών της Aγκυρας σε φυσικό αέριο καλύπτεται από ρωσικές εισαγωγές, ενώ το Αζερμπαϊτζάν ακολουθεί με 22%. Από την ημέρα της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου 2023, η Τουρκία έχει καταβάλει στη Μόσχα περισσότερα από 103 δισ. δολάρια για φυσικό αέριο και πετρέλαιο.
Για F-16 και F-35
Η επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο την Πέμπτη άφησε στην τουρκική πλευρά την αίσθηση συγκρατημένης ικανοποίησης. Ναι μεν υπήρξαν ανοιχτές διαφωνίες, όμως ο Ερντογάν μπόρεσε να καταγράψει στο ενεργητικό του τη διάθεση συνεργασίας που έδειξε η Ουάσιγκτον.
Στο τραπέζι τέθηκαν τα ζητήματα των F-16, των Patriot, αλλά και το «παγωμένο» θέμα των F-35, από τα οποία η Τουρκία έχει αποκλειστεί λόγω της αγοράς των ρωσικών πυραύλων S-400. Ωστόσο, το πραγματικό «αγκάθι» ήταν και παραμένει η Συρία.
Για την Aγκυρα, η αμερικανική στήριξη στους Κούρδους αποτελεί ζήτημα εθνικής ασφαλείας. Η τουρκική ηγεσία θεωρεί ότι η συμμετοχή τους στο ενιαίο σχήμα που επιδιώκει να δημιουργήσει ο πρόεδρος της Συρίας, Αλ Σάρα, θα συνιστούσε «υπαρξιακή απειλή». Από την πλευρά τους, αρκετοί Αμερικανοί αξιωματούχοι υπενθυμίζουν ότι οι Κούρδοι υπήρξαν οι πιο αξιόπιστοι σύμμαχοι των ΗΠΑ στον αγώνα κατά των τζιχαντιστών του ISIS.
Λίγες ημέρες πριν από τη συνάντηση Τραμπ – Ερντογάν, η Ουάσιγκτον αιφνιδίασε με την απομάκρυνση ανώτερων διπλωματών που χειρίζονταν τον «συριακό φάκελο». Οι αποχωρήσεις, σύμφωνα με πληροφορίες, συνδέονται με τη διαφωνία τους στην προοπτική ενσωμάτωσης των Σύρων Κούρδων στη Δαμασκό υπό τον Αλ Σάρα. Πρόκειται για μια κίνηση που εκλαμβάνεται ως προσπάθεια του Λευκού Οίκου να «καθαρίσει το πεδίο» πριν από κρίσιμες αποφάσεις. Η Aγκυρα πιέζει για την ισχυροποίηση του Αλ Σάρα και ξεκαθαρίζει πως έχει «κόκκινες γραμμές» σχετικά με την εισβολή των ισραηλινών στρατιωτικών δυνάμεων στη νότια Συρία.
Ενέργεια και εξοπλισμοί
Στο πεδίο της ενέργειας, η Aγκυρα υπέγραψε συμφωνία για την αγορά αμερικανικού LNG και για την απόκτηση τεχνογνωσίας στην πυρηνική ενέργεια. Ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο έβαλαν τις υπογραφές τους σε μια συμφωνία που παρουσιάζεται ως «νέα αρχή» στις ενεργειακές σχέσεις των δύο χωρών.
Παράλληλα, ο Ντόναλντ Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο πώλησης συστημάτων Patriot, μια πρόταση που –σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές– θα μπορούσε να προσφέρει διέξοδο στην Τουρκία από το αδιέξοδο των S-400. Εάν η Aγκυρα αποφασίσει να «απαγκιστρωθεί» από το ρωσικό οπλικό σύστημα, τότε η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να προχωρήσει σε σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στο πλαίσιο του νόμου CAATSA.
Το ζήτημα των F-16 εκτιμάται πως θα τεθεί εκ νέου τους επόμενους μήνες, με πιθανότητες να υπάρξει πρόοδος. Αντιθέτως, για το πρόγραμμα των F-35, οι ειδικοί προβλέπουν ότι η επιστροφή της Τουρκίας σε αυτό θα χρειαστεί χρόνια, αν ποτέ καταστεί εφικτή.
Για τη Μεσόγειο
Η Γάζα αποτέλεσε επίσης σημείο τριβής. Παρά τις πιέσεις δημοσιογράφων, ο Ερντογάν απέφυγε να αναφερθεί στο Ισραήλ ή στον Μπέντζαμιν Νετανιάχου, περιοριζόμενος να δηλώσει ότι «πρέπει να σταματήσουν οι σφαγές» – χωρίς αυτή τη φορά να κάνει λόγο για «γενοκτονία». Στην Ανατολική Μεσόγειο, ο Τούρκος πρόεδρος δήλωσε ότι η χώρα του «δεν έχει καμία φιλοδοξία εις βάρος των δικαιωμάτων ή της κυριαρχίας κανενός», αλλά ταυτόχρονα «θα υπερασπιστεί τα δικά της συμφέροντα». Υπογράμμισε μάλιστα πως η τουρκική στρατηγική βασίζεται στην αρχή «καζάν-καζάν», το γνωστό «win-win», αφήνοντας ανοικτό το ενδεχόμενο συνεργασίας με τους γείτονες.
Για τη Χάλκη
Εντύπωση προκάλεσε στους εκπροσώπους των τουρκικών ΜΜΕ η επιρροή που κατάφερε να ασκήσει το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Ο Ντόναλντ Τραμπ στάθηκε στο ζήτημα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, με τον Ερντογάν να δηλώνει πρόθυμος να συζητήσει το θέμα με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Ο Αμερικανός πρόεδρος δεν τσιγκουνεύτηκε τις φιλοφρονήσεις προς τον προσκεκλημένο του: «Σέβομαι πολύ τον Ερντογάν, είναι ένας σκληρός άνθρωπος που χαίρει εκτίμησης από τον Πούτιν και τον Ζελένσκι. Η Συρία ήταν μια νίκη για τον Ερντογάν. Eσωσε τη Συρία· αυτό είναι το κατόρθωμά του. Το προσπαθούσαν δύο χιλιάδες χρόνια και το κατάφερε αυτός», δήλωσε χαρακτηριστικά. Η υπερβολή των δηλώσεων δεν έμεινε ασχολίαστη. Eμπειρος διπλωμάτης σχολίασε με ειρωνεία ότι «μάλλον το ενημερωτικό σημείωμα που ετοίμασε η αμερικανική πρεσβεία στην Aγκυρα για τον πρόεδρο περιείχε και κάποιες… υπερβολές».
