Του Γιώργου Σκαφιδά
«Χάρτινη τίγρη» (φοβερή και τρομερή δηλαδή στην όψη, αλλά επί της ουσίας ανίσχυρη): Ετσι χαρακτήρισε χθες ο Ντόναλντ Τραμπ τη Ρωσία του Πούτιν, χρησιμοποιώντας – παραδόξως; – έναν όρο κινεζικής προέλευσης. Διότι ήταν ο Μάο Τσετούνγκ εκείνος που είχε πρώτος κάνει γνωστό διεθνώς, το μακρινό 1956, τον χαρακτηρισμό «χάρτινη τίγρη», αναφερόμενος όμως τότε όχι στη Σοβιετική Ενωση, αλλά στις ΗΠΑ και τον «αμερικανικό ιμπεριαλισμό».
Περίπου επτά δεκαετίες μετά, ο Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε να «απαξιώσει» με την ίδια φράση τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν, τον οποίο όμως ο ίδιος είχε «αγκαλιάσει» μόλις τον περασμένο Αύγουστο στην Αλάσκα.
(AP Photo/Evan Vucci)
Επειτα από τη συνάντηση που είχε χθες με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, ο πρόεδρος των ΗΠΑ δημοσίευσε, κατά την προσφιλή του συνήθεια, μια μακροσκελή (για τα δεδομένα των social media) ανάρτηση στο δικής του ιδιοκτησίας δίκτυο TruthSocial. Το περιεχόμενο της εν λόγω ανάρτησης ωστόσο, μάλλον δεν ήταν αυτό που θα περίμενε κανείς, ως «συνηθισμένο», από τον Ντ. Τραμπ.
Ο Αμερικανός πρόεδρος για πρώτη φορά «άδειασε» ως «αδύναμη» τη Μόσχα, ενώ όμως ο ίδιος μέχρι πρότινος υποστήριζε ότι είναι η Ρωσία που έχει το πάνω χέρι στο Ουκρανικό και που, ως εκ τούτου, μπορεί να διαπραγματεύεται από θέση ισχύος επιβάλλοντας τους δικούς της όρους στο Κίεβο.
Νέα γραμμή από Τραμπ;
Ο Ντόναλντ Τραμπ χθες είπε χθες, μεταξύ άλλων: ότι «ο Πούτιν και η Ρωσία είναι σε μεγάλους οικονομικούς μπελάδες»… ότι «εάν η Ρωσία ήταν πραγματική στρατιωτική δύναμη, θα είχε κερδίσει στην Ουκρανία σε λιγότερο από μία εβδομάδα, αντί να πολεμά άσκοπα για τριάμισι χρόνια»… ότι «η Ρωσία δεν μοιάζει ξεχωριστή αλλά με χάρτινη τίγρη»… ότι «η Ουκρανία είναι σε θέση, με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, να αγωνιστεί και να νικήσει παίρνοντας πίσω ολόκληρη την Ουκρανία»…
Η μεταστροφή του Αμερικανού προέδρου στο Ουκρανικό, εάν βέβαια αυτή δεν «μεταστραφεί» εκ νέου υπέρ της Ρωσίας το επόμενο διάστημα, είναι αν μη τι άλλο εντυπωσιακή, πολύ δε περισσότερο εάν συγκριθεί με όσα είχαν προηγηθεί το τρίμηνο Φεβρουαρίου-Απριλίου 2025, όταν η Ουάσιγκτον καταψήφιζε στον ΟΗΕ – μαζί με τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και τη Βόρεια Κορέα – το ψήφισμα υπέρ της ουκρανικής εδαφικής ακεραιότητας, κατηγορούσε την Ουκρανία ότι «ξεκίνησε τον πόλεμο», εξευτέλιζε τον Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο και επέκρινε όσους τολμούσαν (στο πλαίσιο της G7 για παράδειγμα) να χαρακτηρίζουν τη Ρωσία «επιτιθέμενη» («aggressor») στο Ουκρανικό.
(AP Photo/Jae C. Hong)
Περίπου έναν μήνα έπειτα από τη συνάντηση που είχε, σε καλό κλίμα, με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα τον περασμένο Αύγουστο, ο Τραμπ αποκηρύσσει τώρα τη Ρωσία ως «χάρτινη τίγρη», αναδεικνύοντας έτσι πιο εμφατικά τη μεταστροφή που είχε όντως αρχίσει να αχνοφαίνεται εκ μέρους της αμερικανικής ηγεσίας τις τελευταίες εβδομάδες στο Ουκρανικό, όταν για παράδειγμα ο Τραμπ αποκαλούσε τη Ρωσία «επιτιθέμενη» και «εισβολέα».
Τα σενάρια γύρω από αυτήν τη νέα δραματική μεταστροφή ποικίλουν· και το εάν αυτή θα έχει συνέχεια είναι κάτι που προφανώς μένει να φανεί, πλέον επί του πεδίου.
Εάν η Ρωσία είναι όμως πράγματι μια «χάρτινη τίγρη» όπως την χαρακτήρισε ο Τραμπ, τότε το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία θα μπορούσε όντως να αποδειχθεί μεσομακροπρόθεσμα καταστροφικό για τη Μόσχα, είτε εκείνη χάσει τα εδάφη που σήμερα κατέχει στην ανατολική Ουκρανία είτε όχι.
Τίγρης ή αρκούδα;
«Δεν είμαστε τίγρη, αλλά αρκούδα· και δεν υπάρχουν χάρτινες αρκούδες», απαντούν οι Ρώσοι, δια του εκπροσώπου του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.
Στο στρατιωτικό πεδίο, οι ρωσικές δυνάμεις δείχνουν έπειτα από τριάμισι χρόνια πολέμου να έχουν παγιώσει τις κτήσεις τους στην ανατολική Ουκρανία όπου και προελαύνουν κάνοντας μικρά βήματα. Παράλληλα, δεν σταματούν να σφυροκοπούν το Κίεβο – και ευρύτερα τη δυτική Ουκρανία – επενδύοντας στην καταπόνηση του αντιπάλου, ενώ δείχνουν να έχουν πια απαλλαγεί και από τον πονοκέφαλο που τους είχαν προκαλέσει οι Ουκρανοί στο Κουρσκ.
Από εκεί και πέρα ωστόσο, η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία πρόκειται επί της ουσίας να κριθεί από την ικανότητα της Ρωσίας να συνεχίσει να χρηματοδοτεί αυτόν τον πόλεμο.
Προσώρας, όσοι μιλούσαν για μια πιθανή «κατάρρευση» της ρωσικής οικονομίας έχουν προφανώς διαψευστεί. Οσοι έβλεπαν τη Μόσχα να απομονώνεται στη διεθνή σκηνή έχουν επίσης διαψευστεί, αφού το μεγαλύτερο μέρος του καλούμενου Παγκόσμιου Νότου συνεχίζει να συνομιλεί «κανονικά» με την πλευρά του Βλαντίμιρ Πούτιν, με την οποία άλλωστε συνομιλούσε, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, και ο ίδιος ο Τραμπ.
Τι θα κάνουν οι «φίλοι» της Ρωσίας
Οι Ρώσοι δεν πρόκειται, ωστόσο, να βρουν άλλους να πολεμήσουν για λογαριασμό τους στην Ουκρανία, εάν αυτός ο πόλεμος συνεχιστεί ή οι Ουκρανοί επιχειρήσουν αντεπιθέσεις με την στήριξη των δυτικών, όπως άφησε να εννοηθεί χθες ο ίδιος ο Τραμπ.
Το Ιράν έχει υποστεί, από την πλευρά του, σειρά από ήττες το τελευταίο διάστημα, ειδικά μετά το 2024 και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί παρά να έχει πια άλλες προτεραιότητες. Η Βόρεια Κορέα από την άλλη πλευρά, αν και απειλητική, έχει ένα ταβάνι σε όσα μπορεί να προσφέρει. Οσο για τους Κινέζους, εκείνοι παίζουν το δικό τους παιχνίδι στη διεθνή σκηνή, με γνώμονα το δικό τους συμφέρον το οποίο όμως δεν ελέγχεται ούτε εξαρτάται από τη Ρωσία. Κι όλα αυτά με μια υποσημείωση: Εάν και όταν κάποιος αρχίσει να μετρά ήττες, τότε πολλοί από τους υποτιθέμενους «φίλους» του μπορεί να αρχίσουν να τον ξεχνούν και να τον αδειάζουν…
Οι δύο πυλώνες
Με άλλα λόγια, το μέλλον του πολέμου στην Ουκρανία πρόκειται, σε ό,τι αφορά στην ίδια τη Μόσχα, να κριθεί κυρίως σε δύο μέτωπα: στην ικανότητα της Ρωσίας να συνεχίσει να χρηματοδοτεί αυτόν τον πόλεμο· και στην ικανότητα της ρωσικής πολεμικής μηχανής (της στρατιωτικής βιομηχανίας αλλά και του ιδίου του στρατεύματος) να συνεχίσει να πολεμά.
Οσα προηγήθηκαν τα περασμένα χρόνια (η μερική επιστράτευση για παράδειγμα στην οποία αναγκάστηκε να προχωρήσει ο Πούτιν, αλλά και η έλευση στρατευμάτων και οπλικών συστημάτων από χώρες όπως η Βόρεια Κορέα) δείχνουν ότι η Ρωσία είχε όντως ανάγκη πρόσθετης βοήθειας.
Η νέα κρίσιμη καμπή του πολέμου
Αναφορικά τώρα με όσα θα μπορούσαν να ακολουθήσουν, οι απόψεις διίστανται αφού άλλοι υποστηρίζουν ότι η Ρωσία αντέχει και άλλοι ότι εκείνη κινδυνεύει να λυγίσει υπό το οικονομικό και στρατιωτικό βάρος ενός πολέμου που υποτίθεται ότι θα διαρκούσε λίγες εβδομάδες αλλά σε λίγο κλείνει τετραετία.
Σύμφωνα με χθεσινό δημοσίευμα των FT, δεκαέξι από τα 38 διυλιστήρια της Ρωσίας έχουν πληγεί από ουκρανικά drones το τελευταίο δίμηνο, μερικά από αυτά μάλιστα περισσότερες από μία φορές, με αποτέλεσμα έτσι οι ρωσικές εξαγωγές καυσίμων να υποχωρήσουν σε χαμηλό πενταετίας.
Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Ενωση επιταχύνει την πορεία της απεξάρτησής της από το ρωσικό LNG προωθώντας πια ως προθεσμία για τον τερματισμό των σχετικών εισαγωγών τα τέλη του 2026 αντί για τα τέλη του 2027, καθώς και από το ρωσικό πετρέλαιο θέτοντας ως προθεσμία τα τέλη του 2025, σύμφωνα με όσα δήλωσε χθες η επικεφαλής της Κομισιόν Ουρσουλα φον ντερ Λάιεν.
Προς την ίδια κατεύθυνση της πλήρους διάρρηξης των ενεργειακών δεσμών με τη Ρωσία δείχνει να πιέζει και η πλευρά του Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος επανέλαβε χθες από το βήμα της ομιλίας του στον ΟΗΕ ότι θα πρέπει Ινδοί, Ευρωπαίοι και οι χώρες του ΝΑΤΟ να σταματήσουν να αγοράζουν υδρογονάνθρακες από τη Ρωσία.
Οταν ο υπουργός Ενέργειας των ΗΠΑ, Κρις Ράιτ, ρωτήθηκε προ εβδομάδων, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στις Βρυξέλλες, εάν χώρες όπως η Ουγγαρία του Βίκτορ Ορμπαν και η Σλοβακία του Ρόμπερτ Φίτσο, που συνεχίζουν να εισάγουν πετρέλαιο από τη Ρωσία, θα πρέπει να τερματίσουν τις ενεργειακές συναλλαγές τους με το Κρεμλίνο, απάντησε «ναι, απολύτως», δείχνοντας έτσι τις διαθέσεις της αμερικανικής πλευράς, διαθέσεις τις οποίες επανέλαβε χθες εμφατικά και ο ίδιος ο Τραμπ.
Τι γίνεται με τη ρωσική οικονομία
Τέτοιου τύπου κινήσεις ωστόσο, θα αποτελούσαν πλήγμα για τη ρωσική οικονομία, η οποία φέρεται να κινείται πια μεταξύ ύφεσης και υπερθέρμανσης.
«Σύμφωνα με τους επιχειρηματικούς δείκτες, βρισκόμαστε ήδη στα πρόθυρα της ύφεσης», δήλωνε, ενδεικτικά, ο Ρώσος ΥΠΟΙΚ Μαξίμ Ρεσέτνικοφ τον περασμένο Ιούνιο, στο πλαίσιο του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης.
Η ρωσική οικονομία βρίσκεται ήδη, τεχνικά, σε ύφεση, προειδοποιούσε ο διευθύνων σύμβουλος της ρωσικής Sberbank, Γκέρμαν Γκρεφ, στις αρχές Σεπτεμβρίου, ενώ η ρωσική Κεντρική Τράπεζα έδινε στη δημοσιότητα γραφήματα που έδειχναν το ρωσικό ΑΕΠ να συρρικνώνεται για δύο συνεχή τρίμηνα. «Ο Πούτιν αρνείται ότι η οικονομία της Ρωσίας περιέρχεται σε στασιμότητα, καθώς τα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο», έγραφε τότε το Reuters.
«Η Ρωσία καλείται να αντιμετωπίσει εντάσεις και προβληματικές περιοχές σε ορισμένους τομείς της οικονομίας που συνδέονται με τους μυριάδες οικονομικούς περιορισμούς και τις κυρώσεις που αντιμετωπίζουμε», παραδέχθηκε σήμερα ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ, ενώ το ρωσικό υπουργείο Οικονομίας από την πλευρά του προτείνει να αυξηθεί ο ΦΠΑ από το 20% στο 22% ξεκινώντας από το 2026 προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι ρωσικές αμυντικές δαπάνες.
Κι αυτό, ενώ ο ίδιος ο Πούτιν είχε δεσμευθεί ότι δεν θα σημειώνονταν σημαντικές αλλαγές στη φορολογία πριν από το 2030. Ως φαίνεται ωστόσο, οι ανάγκες αλλάζουν. Η οικονομία της Ρωσίας θα συνεχίσει μεν να αναπτύσσεται αλλά με ελαφρώς πιο μέτριο ρυθμό στο πλαίσιο μιας ελεγχόμενης «ομαλής προσγείωσης», δήλωνε από την πλευρά του μόλις χθες ο Ρώσος ΥΠΟΙΚ Ρεσέτνικοφ… πριν από τις αναφορές του Τραμπ περί ρωσικής «χάρτινης τίγρης».
