Της Μαρίνας Οικονομίδου
«Δεν είναι αρκετό να επικαλούμαστε απλώς την ύπαρξη νομοθεσίας και να εναποθέτουμε όλη την ευθύνη στις γυναίκες που έχουν βιώσει αυτά τα εγκλήματα να καταγγείλουν», λέει στη συνέντευξήτης στην «Κ» η Χριστίνα Καϊλή λειτουργός στο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου, μιλώντας για τη σεξουαλική κακοποίηση και παρενόχληση στην κυπριακή κοινωνία. Όπως αναφέρει, η ευθύνη είναι συλλογική και κυρίως το κράτος έχει την ευθύνη εφαρμογής όλων των νομοθεσιών και διαδικασιών που οφείλουν να εφαρμόζουν οι επαγγελματίες της αλυσίδας αυτής.
– Από πού μπορεί να αντλήσει τη δύναμη μια γυναίκα για να αποκαλύψει πως υπήρξε θύμα σεξουαλικής κακοποίησης ή παρενόχλησης;
– Η ύπαρξη περιβάλλοντος στήριξης και εμπιστοσύνης αποτελεί έναν καθοριστικό παράγοντα για την αποκάλυψη και καταγγελία σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης. Αυτό το περιβάλλον για να είναι αποτελεσματικό ως προς την αναγνώριση αυτών των εμπειριών –που επηρεάζουν δυσανάλογα τις γυναίκες και τα κορίτσια–αλλά και για την απονομή δικαιοσύνης πρέπει η αλυσίδα στήριξης να μην είναι σπασμένη. Δεν είναι αρκετό να επικαλούμαστε απλώςτην ύπαρξη νομοθεσίας και να εναποθέτουμε όλη την ευθύνη στις γυναίκες που έχουν βιώσει αυτά τα εγκλήματα να καταγγείλουν. Η ευθύνη είναι συλλογική και κυρίως το κράτος έχει την ευθύνη εφαρμογής όλων των νομοθεσιών και διαδικασιών που οφείλουν να εφαρμόζουν οι επαγγελματίες της αλυσίδας αυτής. Υπάρχει άλλωστε ένα αρκετά περιεκτικό νομοθετικό πλαίσιο, βασισμένο σε παλαιότερες και πρόσφατες νομοθεσίες και Συμβάσεις, όπως είναι η νομοθεσία για τη σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο εργασίας, η σεξουαλική κακοποίηση παιδιών, νομοθεσία για τη βία στην οικογένεια, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης και άλλες. Το να σπάσουν τη σιωπή τους τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης είναι σημαντικό. Για να φτάσουν όμως σε αυτό το στάδιο, χρειάζεται μεγάλη διαδικασία και θάρρος νοουμένου ότι ζούμε σε μια πολύ πατριαρχική /ανδροκρατούμενη κοινωνία, όπου συχνά γίνεται επίρριψη ευθυνών στα θύματα είτε για τη βία που βιώνουν είτε για το ότι δεν έχουν μιλήσει νωρίτεραή ότι αυτές το προκάλεσαν (κουλτούρα βιασμού). Ένα όμως είναι το κριτικό ερώτημα που παραμένει: Τι γίνεται αφότου σπάσει η σιωπή; Η αλυσίδα των υποστηρικτικών υπηρεσιών είναι αρκετά δυνατή για να βοηθήσει τις επιζήσασες να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους με ασφάλεια, με αξιοπρέπεια και δικαιοσύνη;
– Στο εξωτερικό υπήρξε το κίνημα #Metoo, στην Ελλάδα παίρνει προεκτάσεις η αποκάλυψη της Σοφίας Μπεκατώρου, στην Κύπρο τι ακριβώς συμβαίνει; Από τη δική σας γνώση, γίνονται καταγγελίες ή τα θύματα επιλέγουν τη σιωπή επί του παρόντος;
– Στην Κύπρο, γνωρίζουμε ότι πολλές φορές οι καταγγελίες δεν οδηγούν στην εκδίκαση των υποθέσεων. Στον χώρο εργασίας ή στα πανεπιστήμια, όπου υπάρχουν πολλά τέτοια περιστατικά, καλούνται τα θύματα να κουβαλήσουν την ευθύνη, τα ταμπού και τον στιγματισμό για την πορεία της υπόθεσής τους. Αντίθετα, αποτελεί νομική ευθύνη του εργοδότη ή του Πανεπιστημίου ή οποιουδήποτε άλλου υπεύθυνου οργανισμού να προστατεύσει το θύμα. Συνεπώς, η συσπείρωση που υπάρχει τα τελευταία χρόνια είναι πραγματικά πολύ σημαντική και αναγκαία στο να αναδεικνύονται τα δομικά προβλήματα με αλληλεγγύη και με έμφαση στις φωνές αυτών που επηρεάζονται. Όμως η εφαρμογή των διαδικασιών διασφάλισης των δικαιωμάτων, όπως πρόσβαση σε πληροφόρηση, η προστασία του θύματος, η αμερόληπτη διαχείριση και εκδίκαση τέτοιων εγκλημάτων απέχει κατά πολύ από τα standards στα οποία έχει δεσμευτεί το κράτος. Επίσης, πρέπει να αναλογιστούμε γιατί ο θύτης συχνά παραμένει εκτός συζήτησης και συχνά υπάρχει περισσότερη ανησυχία για το δικό του «ξεβόλεμα» και προστασία, ενώ αντίθετα η γυναίκα, που βιώνει αυτή την τραυματική εμπειρία, καλείται να υποστεί στιγματισμό μέσα από το ίδιο το σύστημα. Θέλω επίσης εδώ να κάνω ειδική αναφορά στις μετανάστριες και τις πρόσφυγες, οι οποίες βρίσκονται σε ακόμη πιο δυσχερή θέση όσον αφορά την πρόσβασή τους σε υπηρεσίες στήριξης και δικαιοσύνης.
– Υπήρξαν πριν από δύο χρόνια οι αποκαλύψεις της αθλήτριας Άντρης Ελευθερίου. Για ποιο λόγο το όλο ζήτημα θάφτηκε;
– Αυτό δεν είμαι σε θέση να το γνωρίζω. Γνωρίζω όμως ότι σε πολλές τέτοιες περιπτώσεις το κράτος, οι αρμόδιοι φορείς και η κοινωνία αντί να συμπαρασταθούν έμπρακτα στα θύματα και χωρίς καχυποψία απέναντί τους, δεν το πράττουν και έτσι υπάρχει ατιμωρησία και μη επαρκείς ποινές για τους θύτες. Συνεπώς, η συμπαράσταση και η στήριξη είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας στην καταγγελίακαι την καταδίκητέτοιων εγκλημάτων.
– Λέγεται πως η σεξουαλική κακοποίηση/παρενόχληση προέρχεται από σχέσεις εξουσίας. Υπάρχει κάποιος τρόπος να προλάβουμε καταστάσεις ως κοινωνία ιδιαίτερα σε χώρους όπως είναι ο αθλητισμός, τα πανεπιστήμια, τα ΜΜΕ και ο καλλιτεχνικός χώρος;
– Οφείλουμε καταρχάς να αναγνωρίσουμε, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο, ότι η σεξουαλική παρενόχληση, η κακοποίηση και γενικότερα όλες οι μορφές βίας κατά των γυναικών έχουν γενεσιουργό τους αιτία τον σεξισμό, που προκύπτει από τις ιστορικά άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ ανδρών και γυναικών. Θα επικαλεστώ εδώ δύο από τα σημαντικότερα νομοθετικά εργαλεία που υπέγραψε η Κύπρος: τη Σύμβαση για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων Ενάντια στις Γυναίκες καιτη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας. Αυτά τα εργαλεία αποτελούν τις ισχυρότερες δεσμεύσεις του κράτους, τα οποία πρέπει να μπουν σε πλήρη εφαρμογή. Οφείλουμε στο πλαίσιο αυτό να κατανοήσουμε τον σεξισμό ως μέρος του κλίματος φόβου, διακρίσεων, εκφοβισμού, ανασφάλειας και αποκλεισμού των γυναικών ακριβώς λόγω του φύλου τους. Η σεξιστική κουλτούρα και η «κουλτούρα βιασμού», την οποία βιώνουμε περιλαμβάνει ανεπιθύμητες και προσβλητικές συμπεριφορές σεξουαλικής φύσεως καθώς και λεκτική βία, που αποσκοπούν στην προσβολή της αξιοπρέπειας των γυναικών δημιουργώντας ένα εχθρικό, εκφοβιστικό, εξευτελιστικό ή ταπεινωτικό, επιθετικό περιβάλλον. Δυστυχώς, παρατηρώ ότι, παρά το νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει, οι αρμόδιοι φορείς (συμπ. Πανεπιστημίων, ΜΜΕ, Εργοδοτών, Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, Αστυνομίας) δεν εκπληρώνουν ούτε το μίνιμουμ των διαδικασιών και των ευθυνών που τους ορίζει η νομοθεσία και οι καθορισμένες πολιτικές.
– Συνεπώς τι μπορεί να γίνει;
– Πρέπει να πάρουμε ολιστικά και προληπτικά μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου, της ατιμωρησίας και της κατάχρησης θέσεων εξουσίας και σχέσεων εμπιστοσύνης. Για παράδειγμα, οι εργοδότες, οι ομοσπονδίες, και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν την υποχρέωση να εφαρμόσουν διαδικασίες και μηχανισμούς έτσι ώστε να καλλιεργήσουν ένα περιβάλλον στήριξης των γυναικών και των κοριτσιών. Ας μην ξεχνάμε ότι αποτελεί νομική υποχρέωση για τους εργοδότες (Νόμος Περί Σεξουαλικής Παρενόχλησης στον Χώρο Εργασίας) η δημιουργία κώδικα αντιμετώπισης της σεξουαλικής παρενόχλησης και διαχείρισης των καταγγελιών. Για παράδειγμα, η παραπομπή τους στην αστυνομία, σε επιθεωρητές/τριες εργασίας, στο Γραφείο της Επιτρόπου Διοικήσεως και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.Ταυτόχρονα, πρέπει να υπάρχει η ανάλογη ενημέρωση μέσω εκπαίδευσης των υπαλλήλων, των μελών ομοσπονδιών, νεαρών ατόμων εντός και εκτός της εκπαίδευσης. Πρέπει να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον μηδενικής ανοχής, μόνο έτσι θα μπορούμε να προλαμβάνουμε τέτοια εγκλήματα και θα υπάρξειαξιοπρέπεια και πρόσβαση στα δικαιώματα για όλες και όλους.
Έντυπη Έκδοση
