Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Το 2020 ήταν μία χρονιά εποπτικών χαλαρώσεων για τις τράπεζες, φυσικό επακόλουθο για να μπορέσουν να εγκλιματιστούν στο δύσκολο περιβάλλον που επέφερε η πανδημία του κορωνοϊού. Το 2021, ωστόσο, αναμένεται να είναι ιδιαίτερα απαιτητικό γι’ αυτές, με μονόδρομο -πλέον- να είναι η αύξηση των εσόδων τους, η εφαρμογή των πλάνων που άφησαν πίσω λόγω της πανδημίας, αλλά και η μείωση του κόστους τους για να βελτιστοποιηθεί το μοντέλο τους σε ένα περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων που δεν επιτρέπει μεγάλα κέρδη. Τα μικρά έσοδα, η ανάγκη συγκράτησης του κόστους λειτουργίας των τραπεζών και το πάνω από το 50% των εξόδων του προσωπικού ως ποσό πάνω στα συνολικά έξοδά τους δημιουργεί την ανάγκη για λήψη μέτρων. Τα μηνύματα που λαμβάνουν όσον αφορά τα χαμηλά επιτόκια είναι ότι αυτά θα …συντροφεύουν για πολλά ακόμα χρόνια τις τράπεζες. Ένα δανειακό βιβλίο που «φθίνει», χρεώνεται χαμηλά και που οι προοπτικές για νέο δανεισμό δεν είναι τεράστιες εάν φυσικά εξαιρέσουμε την πρόσφατη εξέλιξη με τις επιδοτήσεις των επιτοκίων από την Κυβέρνηση σε επιχειρηματικά και στεγαστικά δάνεια. Αν και είναι πολύ θετικός ο αντίκτυπός τους, τα συγκεκριμένα σχέδια βοηθούν για τα τέσσερα επόμενα χρόνια, με το δανεισμό όμως να πρέπει να αποπληρωθεί στα επόμενα τριάντα.
Όλα αυτά βάζουν νέα πίεση στα συνολικά έξοδα των τραπεζών που πρέπει να μαζευτούν από τα λειτουργικά έξοδα και δεν αφορούν το προσωπικό. Εκεί όμως που αρχίζει να υπάρχει μια συγκράτηση γι’ αυτά τα έξοδα, γεννιέται η ανάγκη και για τα του προσωπικού. Δεν θα πρέπει όμως να ξεχνούμε πως αυτή η «άσκηση» θέλει κεφαλαιακές ανάγκες (capital intensive), «καίγοντας» χρήματα για να γίνουν οι αποσβέσεις στην επόμενη τριετία από τη στιγμή που θα εφαρμοστούν. Τα πλάνα των εθελούσιων σχεδίων έχουν 3 – 5 χρόνια απόσβεσης, την ίδια ώρα που οι τράπεζες θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν κεφάλαιο για να θωρακιστούν από τα μελλοντικά μη εξυπηρετούμενα δάνεια που θα δημιουργηθούν μετά την μορατόριουμ εποχή. Δεν είναι μια «άσκηση» που γίνεται εύκολα, η κάθε τράπεζα θα πρέπει να είναι πολύ καλή στη διαχείριση των μη εξυπηρετούμενών της με αρκετές προβλέψεις, αλλά και να μπορεί να χρησιμοποιήσει κεφάλαιο για να εφαρμόσει το κάθε εθελούσιο. Μεγάλη κουβέντα γίνεται επίσης για την τεχνολογική αναβάθμιση των τραπεζών, πόσο αδήριτη ανάγκη είναι η εφαρμογή της και τα αποτελέσματα που θα έχει επάνω στο προσωπικό των τραπεζών. Η τεχνολογία έρχεται για αντικαταστήσει σίγουρα θέσεις εργασίας, αλλά επίσης έχει ένα κόστος για να εφαρμοστεί και θα πρέπει να έχουν τα κεφάλαια για να την υιοθετήσουν. Δεν μπορεί να ειπωθεί πως είναι δικαιολογία των τραπεζών ότι με την αύξηση της τεχνολογίας οι θέσεις των τραπεζικών θα μειωθούν δραστικά, είναι εν πολλοίς σωστό, ωστόσο δεν είναι αρκετό να διώξουν προσωπικό έναντι της τεχνολογίας. Χρειάζεται και η κατάλληλη εκπαίδευση του πελατολογίου της κάθε τράπεζας για να χρησιμοποιεί αυτή την τεχνολογία και δεν είναι μια μονοδιάστατη εξίσωση. Τρανό παράδειγμα η Τράπεζα Κύπρου πριν από μερικούς μήνες που «έκανε πίσω» σε χρεώσεις πάνω σε παραδοσιακές συναλλαγές λόγω του ότι παρόλο που ήταν έτοιμη να τις εφαρμόσει, το πελατολόγιό της δεν ήταν έτοιμο να υποδεχθεί αυτές τις υπηρεσίες που είναι τεχνολογικά αναβαθμισμένες.
Υπάρχουν διάφοροι προβληματισμοί που συνθέτουν την εξίσωση της μείωσης του κόστους, άρα και του προσωπικού των τραπεζών που καλύπτει το περισσότερο ποσοστό εξόδων της κάθε τράπεζας. Η κάθε τράπεζα θα προχωρήσει με το δικό της πλάνο, άλλες είναι πιο κοντά, άλλες πιο μακρυά και άλλες δεν θα χρησιμοποιήσουν κάν το εργαλείο της εθελούσιας εξόδου. Την τελευταία δεκαετία έχουν γίνει σταδιακά πολλά προγράμματα εθελούσιων εξόδων από τις τράπεζες και τα περισσότερα πλην μικρών εξαιρέσεων πέτυχαν.
Οι τράπεζες που σχεδιάζουν
Οι τράπεζες που θα προχωρήσουν σε πρόγραμμα εθελούσιας εξόδου το 2021 είναι αυτές που έχουν και τους περισσότερους υπαλλήλους. Η Τράπεζα Κύπρου έκανε το τελευταίο χρονικά Σχέδιο Εθελούσιας Εξόδου (VRS) που ως αποτέλεσμα είχε να αποχωρήσουν 500 άτομα προσωπικού, ωστόσο δεν έχει κρύψει ότι έπεται και άλλο. Ο κορωνοϊός σίγουρα επηρέασε τους σχεδιασμούς της, όμως εντός του 2021 καλώς εχόντων των πραγμάτων θα προχωρήσει και σε άλλο VRS. Την ίδια ώρα εισήγαγε και ένα νέο μοντέλο, με δύο επιλογές ευέλικτης εργασίας, τα οποία όμως θα είναι σε εθελοντική βάση. Η Ένωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου προχώρησε εντός Αυγούστου 2020 να διευκρινίσει πως «σε καμιά περίπτωση το ποσοστό μερικής απασχόλησης δεν μπορεί να υπερβαίνει το 3% του συνόλου του μόνιμου προσωπικού και πάντοτε θα είναι επιλογή του συναδέλφου.
Η περίοδος απουσίας με μακρόχρονη άδεια ή με μειωμένο ωράριο θα έχει καθορισμένη διάρκεια όπως έχει ήδη μεταξύ μας συμφωνηθεί. Αν στην πορεία συνάδελφος αναθεωρήσει και θελήσει να επανέλθει στο υφιστάμενο καθεστώς εργοδότησης του (υφιστάμενο ωράριο, διακοπή μακρόχρονης άδειας), αυτό είναι εφικτό, εφόσον δοθεί από μέρος του συνάδελφου προειδοποίηση ενός μηνός. Όσον αφορά τους συναδέλφους που θα επιλέξουν την μακροχρόνια απουσία άνευ απολαβών, μέσα από τη συμφωνία διασφαλίζεται το συνεχές της απασχόλησης και θα συνεχιστεί η παροχή ωφελημάτων ασφάλειας ζωής και μόνιμης ολικής ανικανότητας, η καταβολή της εισφοράς στις κοινωνικές ασφαλίσεις και ταμείου υγείας. Για όσους συναδέλφους επιλέξουν τη μερική απασχόληση, θα συνεχίσει η παροχή όλων των ωφελημάτων όπως προβλέπεται στις υφιστάμενες συμφωνίες».
Η AlphaBank Κύπρου από την άλλη αναμένεται να προχωρήσει και αυτή σε Σχέδιο Εθελούσιας Εξόδου και μπορεί να είναι και η τράπεζα η οποία θα το ανακοινώσει πριν λήξει το τρέχον έτος. Στόχος, όπως υπάρχει πληροφόρηση, η αποχώρηση 100 – 150 ατόμων από την τράπεζα.
Η Ελληνική Τράπεζα, από πλευράς της, μπορεί να ανακοίνωνε δια στόματος του πρώην CEO της, Ιωάννη Μάτση, πως δεν είχε στα πλάνα της οποιοδήποτε VRS, ωστόσο τα πλάνα που θα έχει ο νέος CEO να είναι διαφορετικά. Η Ελληνική Τράπεζα λειτουργεί από την αρχή της πανδημίας με πολύ λιγότερα καταστήματα από αυτά που είχε πριν την πανδημία και με τους ανάλογους υπαλλήλους. Το μοντέλο που εφαρμόζει τη δεδομένη στιγμή λειτουργεί και δεν είναι σίγουρο ακόμα πόσα θα ανοίξει στο επόμενο διάστημα και αν θα διαφοροποιήσει τα πλάνα της με τον αριθμό των υπαλλήλων.
Τέλος, η Astrobank, η οποία απέκτησε τη USBBank, αλλά και την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος (Κύπρου), απέκτησε και τους υπαλλήλους της. Το σίγουρο είναι πως θα πρέπει να προχωρήσει και αυτή σε ένα πλάνο μείωσης του προσωπικού της εντός του 2021.
Τεχνολογικό τεστ
Όπως το λιανεμπόριο άλλαξε άρδην με την πανδημία, με ανάπτυξη ανέπαφων συναλλαγών και online συναλλαγών, άλλαξε και ο τραπεζικός τομέας (Banking sector). Και είναι μάλλον το σωστό «timing» για να προχωρήσουν σε τεχνολογική αναβάθμιση οι τράπεζες. Οι πολίτες αναγκάστηκαν να προχωρήσουν σε κάποια πράγματα, όπως σύνδεση σε ηλεκτρονικές πλατφόρμες για «online» μαθήματα, για παραγγελίες και συναλλαγές που χρειαζόταν να γίνουν ανέπαφα. Είναι και μια προοπτική για τις τράπεζες να σπρώξουν περισσότερο τους πελάτες τους σε ηλεκτρονικά κανάλια. Η συγκυρία είναι σίγουρα καλή.
