Ρεκόρ πεταμένης ηλιακής ενέργειας το 2025

Οι εκ περιτροπής διακοπές ρεύματος στις οποίες προχώρησε ο Διαχειριστής Συστήματος Μεταφοράς Κύπρου (ΔΣΜΚ) την προηγούμενη εβδομάδα, όσο και αν κρίθηκαν αναγκαίες για την ασφάλεια του ηλεκτρικού συστήματος, δεν μπορούν να αποτελέσουν άλλοθι για τα κενά και τις παραλείψεις που παρατηρούνται στην κάλυψη των αναγκών της χώρας σε ηλεκτρική ενέργεια. Τη στιγμή μάλιστα που το ίδιο το σύστημα, για λόγους ευστάθειάς του όπως λέγεται, απέρριψε παραγόμενη ηλιακή ενέργεια η οποία υπό άλλες συνθήκες θα μπορούσε να καλύψει την αυξημένη ζήτηση σε ακραίες καιρικές συνθήκες αποτρέποντας έτσι τις διακοπές. Η δημόσια συζήτηση που ξεκίνησε μετά το κυριακάτικο ρεπορτάζ της «Κ» για τα αίτια των διακοπών είχε στο επίκεντρο την απουσία των υποδομών αποθήκευσης ενέργειας, κυρίως από τα φωτοβολταϊκά συστήματα, η ύπαρξη των οποίων θα έδινε περιθώρια κάλυψης των αναγκών σε ρεύμα ακόμα και σε υψηλές θερμοκρασίες. Όπως προκύπτει από στοιχεία τα οποία αντλήθηκαν από την ανεξάρτητη πλατφόρμα ενεργειακών αναλύσεων CyprusGrid, η παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ η οποία απορρίπτεται από τον ΔΣΜΚ για ασφάλεια του συστήματος είναι πολύ μεγαλύτερη από τις ανάγκες που προέκυψαν τις θερμές ημέρες του καλοκαιριού και οδήγησαν σε διακοπές ρεύματος. Ωστόσο, αυτό το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό είναι πως η Κύπρος κάθε χρόνο από το 2022 σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο στον όγκο της ενέργειας που περικόπτεται από τα φωτοβολταϊκά συστήματα.

Χαμένες μεγαβατώρες

Όπως προκύπτει διά γυμνού οφθαλμού από τα στοιχεία που υπάρχουν, το πρόβλημα με τη χαμένη ενέργεια από τα ηλιακά συστήματα τείνει να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις εάν δεν αντιμετωπιστεί σήμερα το κομμάτι αποθήκευσης. Όπως φαίνεται στον σχετικό πίνακα, τη στιγμή που η συμβατική παραγωγή δεν μπορεί να καλύψει τη ζήτηση σε περιόδους αιχμής, το φαινόμενο των απωλειών ήταν άγνωστο από το 2022. Το 2023 οι απώλειες σε σχέση με το 2022 σχεδόν εξαπλασιάστηκαν, το 2024 τριπλασιάστηκαν και για φέτος μόνο για το πρώτο μισό του έτους οι απώλειες έχουν υπερκαλύψει το σύνολο της χαμένης ηλιακής ενέργειας για το 2024. Σε απόλυτους αριθμούς οι απώλειες που καταγράφηκαν για τους πρώτους έξι μήνες του 2025 ανέρχονται στις 181.100 μεγαβατώρες (MWh) από τις οποίες οι 160.200 MWh προέρχονται από τα εμπορικά φωτοβολταϊκά συστήματα, ποσοστό 89%, και 20.900 MWh από οικιακά φωτοβολταϊκά συστήματα, ποσοστό 12%. Με πρόχειρους υπολογισμούς οι ημερήσιες απώλειες από τα φωτοβολταϊκά ανέρχονται στις 890 MWh τη στιγμή που ο ΔΣΜΚ στις 12 Αυγούστου προχώρησε σε διακοπές έχοντας έλλειμμα 20 μεγαβάτ (MW) που ισοδυναμεί με 60 MWh.

Η ενέργεια από ΑΠΕ

Το πρόβλημα από τις περικοπές και τα ερωτήματα που υπάρχουν γίνονται περισσότερο πιεστικά αν μελετηθούν προσεχτικά οι δυνατότητες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ στην Κύπρο. Όπως φαίνεται και στον άλλο σχετικό πίνακα το σύνολο της εγκατεστημένης ισχύος από ΑΠΕ κινείται πλησίον της εγκατεστημένης παραγωγής των συμβατικών μονάδων της ΑΗΚ. Συνολικά η ισχύς των ΑΠΕ ανέρχεται στα 1078 MW όταν οι μονάδες της ΑΗΚ με καύσιμα παράγουν 1478 MW. Σε πραγματικές συνθήκες και με βάση δεδομένα από τον ΔΣΜΚ η παραγόμενη ενέργεια από ΑΠΕ ανήλθε κατά τον μήνα Ιούλιο στα 600 MW. Ισχύς ωστόσο αρκετή για να καλύψει τα όποια ελλείμματα παρατηρήθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα. Η συντριπτική πλειονότητα της εγκατεστημένης ισχύος προέρχεται από τα φωτοβολταϊκά με 908 MW, τα αιολικά με 158 MW και τη Βιομάζα με 12 MW.

Οι επιπτώσεις

Εκ των πραγμάτων τα προβλήματα που προκλήθηκαν από τις διακοπές ρεύματος δεν εντοπίζονται μόνο στην ταλαιπωρία του κοινού, ιδιαίτερα σε ακραίες καιρικές συνθήκες. Οι οικονομικές επιπτώσεις, αν και όχι τόσο ευδιάκριτες, αποτελούν μια σοβαρή παράμετρο του όλου προβλήματος. Επίσημα δεν έχει υπάρξει καταγραφή της οικονομικής ζημιάς που προκάλεσαν οι διακοπές, κυρίως σε επιχειρήσεις με ευπαθή προϊόντα. Ανεπίσημα οι διακοπές φαίνεται να επηρέασαν κλάδους όπως η εστίαση, η διασκέδαση και επιχειρήσεις, οι οποίες δεν ήταν εφοδιασμένες με γεννήτριες ηλεκτρικού ρεύματος. Προβλήματα δεν αναφέρθηκαν στην ξενοδοχειακή βιομηχανία, η οποία παρότι είναι υποχρεωμένη να είναι εφοδιασμένη με ηλεκτρικές γεννήτριες φαίνεται ότι εξαιρέθηκε από το πρόγραμμα διακοπών ρεύματος. Στα προβλήματα που αφήνουν πίσω τους οι διακοπές δεν μπορούν να αγνοηθούν και τα ευρύτερα θέματα της ενεργειακής ασφάλειας, τα οποία δεν μπορούν να επιλυθούν μόνο με την εγχώρια παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια.

Οι διακοπές

Από τις διακοπές που σημειώθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα ο μεγαλύτερος όγκος της χαμένης ηλιακής ενέργειας προήλθε από τα μεγάλα πάρκα παραγωγής. Ο ΔΣΜΚ σε τέτοιες περιπτώσεις εφαρμόζει πρόγραμμα με συγκεκριμένη σειρά προτεραιότητας. Αρχικά, περιορίζεται η παραγωγή των μεγάλων μονάδων ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά και αιολικά πάρκα). Εάν προκύψει επιπλέον ανάγκη για την εξισορρόπηση παραγωγής-ζήτησης του συστήματος, τότε εφαρμόζονται περικοπές και σε μικρότερες εγκαταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων των οικιακών φωτοβολταϊκών. Οι εντολές περικοπών εφαρμόζονται από τη Διαχείριση Συστήματος Διανομής κατόπιν οδηγιών του ΔΣΜΚ σε 15 ομάδες καταναλωτών/παραγωγών, οι οποίες εναλλάσσονται κυκλικά.

Η εγκατεστημένη ισχύς από ΑΠΕ στην Κύπρο ανέρχεται στα 1078 μεγαβάτ, ενώ η χαμένη ενέργεια από τις περικοπές σε φωτοβολταϊκά υπολογίζεται στις 890 μεγαβατώρες ημερησίως τη στιγμή που το έλλειμμα που προκάλεσε τις διακοπές ανέρχεται σε 60 MWh.

Στόχος το 2026 για συστήματα αποθήκευσης

Οι διακοπές καθώς και οι αποκοπές ηλιακών συστημάτων έβγαλαν από την αφάνεια και το τι μέλλει γενέσθαι με τα συστήματα αποθήκευσης. Η κυβέρνηση στις επικρίσεις που δέχεται απάντησε πως «προωθείται με ταχείς διαδικασίες η υλοποίηση συστήματος αποθήκευσης, ενσωμάτωσης στο δίκτυο. Μέχρι τον Ιούνιο του 2026 προγραμματίζεται να ολοκληρωθεί αυτός ο στόχος που έχει τεθεί, το εν λόγω σύστημα, σε συνδυασμό με την εγκατάσταση αποθήκευσης σε δύο ηλεκτροπαραγωγούς σταθμούς της ΑΗΚ». Από πλευράς ιδιωτών υπάρχει έντονη δυσαρέσκεια για την απόφαση της Δημοκρατίας να ζητήσει παρέκκλιση από τις Βρυξέλλες στην ανάπτυξη των συστημάτων αποθήκευσης. Η παρέκκλιση που δόθηκε δίνει τη δυνατότητα στον ΔΣΜΚ να αναπτύξει συστήματα αποθήκευσης τη στιγμή που, όπως υποστηρίζεται, ο ΔΣΜΚ εκτός από λειτουργός αγοράς θα είναι ιδιοκτήτης συστημάτων αποθήκευσης και αρμόδιος σύνδεσης αποθήκευσης για όποιον ιδιώτη επιθυμεί να επενδύσει στην αποθήκευση ενέργειας. Ιδιώτες επενδυτές υποστηρίζουν πως σήμερα υπάρχουν πέντε ώριμα έργα αποθήκευσης ενέργειας, τα οποία ωστόσο αναμένουν τους όρους σύνδεσης από τον ΔΣΜΚ.