Του Γιώργου Κακούρη
Με ερωτήματα μεταξύ άλλων και για την περιβόητη περίπτωση του μαύρου βαν παρακολουθήσεων φτάνει στην Κύπρο την Τρίτη 1η Νοεμβρίου η εξεταστική επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για τη χρήση του Pegasusκαι ανάλογων λογισμικών (γνωστή ως PEGA), στο πλαίσιο της εξέτασης των καταγγελιών για παρακολουθήσεις δημοσιογράφων και πολιτικών στην Ελλάδα. Μάλιστα, η αντιπροσωπεία της PEGA αναμένεται να ζητήσει από τον γενικό εισαγγελέα να δει και το πόρισμα του ανακριτή Ηλία Στεφάνου για την υπόθεση του κατασκοπευτικού βαν όπως πληροφορείται η «Κ».
Από κυβερνητικής πλευράς υπάρχει παραδοχή πως έχουν εντοπιστεί έξι εταιρίες στην Κύπρο, οι οποίες δημιουργήθηκαν ή αγοράστηκαν από άτομα που βρίσκονται στο διοικητικό συμβούλιο της NSO Group.
Καθώς η PEGA δεν έχει αυτή τη στιγμή στην ατζέντα της συγκεκριμένες περιπτώσεις παρακολούθησης με αυτά τα λογισμικά στην Κύπρο, τα ερωτήματα που έχουν σταλεί προκαταρκτικά γραπτώς στις κυπριακές αρχές αφορούν το καθεστώς και τους ελέγχους κάτω από τους οποίους η NSO Group δραστηριοποιείτο στη χώρα. Κεντρικό ερώτημα για την επιτροπή είναι κατά πόσο πράγματι έγινε εξαγωγή προϊόντων της NSO Group μέσω της Κύπρου, όπως αναφέρει η ίδια η εταιρεία στην ετήσια έκθεση διαφάνειας για το 2021, κάτι που συνεχίζει να αρνείται η κυβέρνηση.
Ωστόσο, όπως ανέφεραν στην «Κ» η εισηγήτρια της έκθεσης της PEGA Σόφι ιντ’ Βελντ και ο Κύπριος ευρωβουλευτής και εκ των αντιπροέδρων Γιώργος Γεωργίου, η επιτροπή έχει υπόψη της και τις φημολογίες για παρακολουθήσεις και στην Κύπρο. Το πρώτο προσχέδιο της έκθεσης της κας Ιντ’ Βελντ αναμένεται να δημοσιοποιηθεί στις 8 Νοεμβρίου.
Θα δουν και υπουργούς
Ο ρόλος της Κύπρου ως χώρος δραστηριοποίησης τέτοιων εταιριών και τεχνολογιών είναι ένα σημαντικό κομμάτι του παζλ που διερευνά η εξεταστική επιτροπή, το οποίο όπως ανέφερε μιλώντας στην «Κ» η Ολλανδή ευρωβουλευτής των Φιλελευθέρων Σόφι ιντ’ Βελντ μπορεί να μην έχει ολοκληρωθεί, όμως δείχνει προς την κατεύθυνση μιας «άσχημης εικόνας» για το πρόβλημα που αγγίζει όλα τα κράτη μέλη. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουν την PEGA οι άμεσες και έμμεσες σχέσεις του κ. Ντίλιαν με την Intellexa, την εταιρία που σχετίζεται με τις παρακολουθήσεις στην Ελλάδα, καθώς και με τη Cytrox, την εταιρεία από τη Βόρεια Μακεδονία, η οποία ανέπτυξε το νέο λογισμικό Predator και σχετίζεται με την Intellexa.
Μεταξύ άλλων τα μέλη της PEGA αναμένεται στις 1 και 2 Νοεμβρίου, οπότε και θα αναχωρήσουν για την Αθήνα, να συναντήσουν την υπουργό Εμπορίου Νατάσα Πηλείδου και τον υφυπουργό Ψηφιακής Πολιτικής Κυριάκο Κόκκινο, τον γενικό εισαγγελέα Γιώργο Σαββίδη, καθώς και τον δημοσιογράφο του «Φιλελεύθερου» Φάνη Μακρίδη που έχει ασχοληθεί εκτεταμένα με το ζήτημα των παρακολουθήσεων. Επίσης, αναμένεται συνάντηση με την κοινοβουλευτική Επιτροπή Νομικών της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η PEGA έχει επιδιώξει και συναντήσεις με την υπουργό Δικαιοσύνης Στέφη Δράκου, τον ίδιο τον κ. Ντίλιαν και εκπροσώπους του ΓΕΡΗΕΤ και της Cyta. Μέχρι το βράδυ της Πέμπτης το ακριβές πρόγραμμα δεν είχε οριστικοποιηθεί.
Πολύπλοκες Κύπρος-Ελλάδα
Μιλώντας στην «Κ» για τις προτεραιότητες των ευρωβουλευτών στην επίσκεψη στην Ελλάδα και την Κύπρο, η κα Ιντ’ Βελντ ανέφερε πως οι διασυνδέσεις είναι πολλαπλές και δαιδαλώδεις, και πρόσθεσε πως η PEGA θα αναζητήσει απαντήσεις στο ερώτημα αν η ελληνική κυβέρνηση είχε πρόσβαση στο Predator και πώς την απέκτησε. Υπενθύμισε πως είναι γνωστό πως το λογισμικό χρησιμοποιήθηκε στη χώρα, αλλά όχι από ποιον. Στην Κύπρο, σημείωσε, τα ερωτήματα αφορούν τις φημολογίες για παρακολουθήσεις γενικότερα, καθώς και το πώς και αν έγιναν εξαγωγές από τη χώρα αλλά και τις διασυνδέσεις του Ταλ Ντιλιάν.
Το πρόβλημα, επανέλαβε η ευρωβουλευτής, είναι πως το ζήτημα αφορά πολλές χώρες, φέρνοντας ως παράδειγμα και την Ουγγαρία και την Ισπανία, όπου η PEGA θα ταξιδέψει την άνοιξη, αλλά και το πώς κάποιες χώρες, ακόμα και χωρίς παρακολουθήσεις, φέρονται να συνδέονται μέσω εξαγωγών αλλά και μέσω τραπεζικών υπηρεσιών.
«Επειδή δεν λαμβάνουμε πληροφορίες από τις αρχές, πρέπει να μαζέψουμε τα κομμάτια» ανέφερε, προσθέτοντας ότι «μπορεί να λείπουν 100 από τα χίλια κομμάτια, όμως έχουμε πλέον μια καθαρή εικόνα, και είναι μια άσχημη εικόνα». Η δουλειά της PEGA, συνέχισε, περιπλέκεται και από πολιτικούς παράγοντες σε κομματικό και εθνικό επίπεδο, καθώς υπάρχουν διαφωνίες για τις προτεραιότητες της εξεταστικής επιτροπής λόγω των σχέσεων των πολιτικών ομάδων με εθνικές κυβερνήσεις.
Δεν εγγράψαμε NSO, αλλά...
Η κυπριακή κυβέρνηση έχει ήδη δώσει προκαταρκτικές απαντήσεις στα γραπτά ερωτήματα της PEGA, επαναλαμβάνοντας όπως πληροφορείται η «Κ» πως η NSO Group δεν είναι εγγεγραμμένη στην Κύπρο. Ωστόσο, σύμφωνα με τις ίδιες ασφαλείς πληροφορίες, από κυβερνητικής πλευράς υπάρχει παραδοχή πως έχουν εντοπιστεί έξι εταιρίες στην Κύπρο, οι οποίες δημιουργήθηκαν ή αγοράστηκαν από άτομα που βρίσκονται στο διοικητικό συμβούλιο της NSO Group. Αυτές οι εταιρίες, απάντησε η κυβέρνηση στην PEGA, δεν αναπτύσσουν λογισμικά και οι μόνες εξαγωγές με τις οποίες σχετίζονται αφορούν εξοπλισμό πληροφορικής, ενώ κάποιες από αυτές παρέχουν μόνο υπηρεσίες έρευνας και ανάπτυξης άλλων προϊόντων. Στην απάντησή τους οι κυπριακές αρχές καταγράφουν ακόμα τους ελέγχους που προβλέπονται πριν από τη χορήγηση άδειας εξαγωγής προϊόντων διπλής χρήσης, καθώς και τους μηχανισμούς που προβλέπονται για θέματα παρακολούθησης.
Καθημερινά νέες εξελίξεις
Εν τω μεταξύ το πρώτο προσχέδιο της έκθεσης της εξεταστικής επιτροπής, το οποίο ετοιμάζει η κα Ιντ’ Βελντ, αναμένεται να είναι έτοιμο στις 8 Νοεμβρίου, οπότε και θα δημοσιοποιηθεί. Όπως είπε στην «Κ» η ευρωβουλευτής, η επεξεργασία του κειμένου θα συνεχίζεται μέχρι την τελευταία στιγμή, καθώς καθημερινά υπάρχουν νέες εξελίξεις και αποκαλύψεις σε κράτη μέλη (όπως πρόσφατα στην Πολωνία) που προσθέτουν νέα στοιχεία. Η έκθεση θα αποτελέσει το πρώτο υλικό συζήτησης ενόψει του Μαρτίου, όταν και λήγει η αρχική εντολή της επιτροπής, και αναμένεται να ανανεωθεί. Η ευρωβουλευτής δήλωσε πως οι εθνικές αρχές έχουν αρνηθεί να δώσουν επαρκείς πληροφορίες και πως γι’ αυτό σε μεγάλο βαθμό η ανάλυση γίνεται με βάση όσα είναι δημοσίως γνωστά, όμως η μεγάλη εικόνα δείχνει ένα πανευρωπαϊκό σκάνδαλο. Μάλιστα, συνέχισε, ακόμα και τεχνικές πληροφορίες, όπως αυτές που παρουσιάστηκαν σε ακρόαση της PEGA την Πέμπτη σε σχέση με τα ευάλωτα σημεία των λογισμικών και πώς αυτά αξιοποιούνται για παρακολουθήσεις, δίνουν συνεχώς νέες κατευθύνσεις στην έρευνα.
Για παράδειγμα, συνέχισε, ακόμα και ορισμένες πρόνοιες των νομοθεσιών για τα πνευματικά δικαιώματα μπορούν να εμποδίσουν την καταγγελία ευάλωτων σημείων στα λογισμικά που χρησιμοποιούν οι ψηφιακές συσκευές, εμποδίζοντας έτσι την επιδιόρθωσή τους. Μιλώντας στην «Κ», ο ευρωβουλευτής του ΑΚΕΛ Γιώργος Γεωργίου, εκ των αντιπροέδρων της επιτροπής εκ μέρους της ομάδας της Αριστεράς, επεσήμανε πως η PEGA αναμένεται να θέσει και ερωτήματα για την περίπτωση να έχει υπάρξει κακοδικία στη διερεύνηση της υπόθεσης του κατασκοπευτικού βαν. Παράλληλα, σημειώνει, θα εξεταστούν και οι μαρτυρίες που θέλουν τις δραστηριότητες της Intellexa στην Ελλάδα να έχουν τις βάσεις τους στη μετακίνηση της εταιρείας από την Κύπρο μετά το σκάνδαλο που προέκυψε. Ανάλογες αναφορές είχαν κάνει στο πλαίσιο των ακροάσεων με την PEGA και ο δημοσιογράφος Θανάσης Κουκάκης που έπεσε θύμα παρακολούθησης και η Ελίζα Τριανταφύλλου, η οποία διερεύνησε το θέμα για την ιστοσελίδα Inside Story. Ο κ. Γεωργίου παρέπεμψε επίσης στο ευρύτερο ζήτημα καταγγελιών για πολιτικές παρακολουθήσεις στην Κύπρο, κάνοντας αναφορά μεταξύ άλλων στα όσα έγραψε ο Μακάριος Δρουσιώτης για παρακολουθήσεις στη συνάντηση στο Κραν Μοντανά.
