Του Βασίλη Νέδου
Η πρόσκληση Αθηνών, Ιερουσαλήμ και Λευκωσίας προς την Ουάσιγκτον για ενεργοποίηση του μηχανισμού «3+1», μέσω επιστολής των υπουργών Εξωτερικών τους προς τον επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μ. Ρούμπιο, δεν αποτελεί κεραυνό εν αιθρία και συζητιόταν μεταξύ των τεσσάρων πρωτευουσών τους τελευταίους μήνες, μάλιστα με την ενεργό συμμετοχή των λόμπι στην αμερικανική πρωτεύουσα. Ο μηχανισμός «3+1» εδραιώθηκε το 2019 στο Ισραήλ, με την παρουσία του τότε ΥΠΕΞ Μάικ Πομπέο στην τριμερή των ηγετών (Μπέντζαμιν Νετανιάχου, Αλέξης Τσίπρας, Νίκος Αναστασιάδης), αλλά είναι αδρανής εδώ και χρόνια. Αν και έχουν γίνει κάποιες τηλεδιασκέψεις και συναντήσεις σε χαμηλότερο, υπηρεσιακό, επίπεδο και με στόχευση τις προτεραιότητες της Ουάσιγκτον, δηλαδή την αντιτρομοκρατική πολιτική και την άμυνα, το ουσιαστικό ναυάγιο του East Med το 2022 μείωσε ακόμη περισσότερο την εμπλοκή των Αμερικανών στην τριμερή, την οποία –ούτως ή άλλως– οι Τούρκοι αντιμετωπίζουν με εχθρικό μάτι.
Η προσπάθεια αναβίωσης του μηχανισμού έχει πάντως τώρα διαφορετική κινητήριο δύναμη και αυτή είναι το πρότζεκτ του διαδρόμου Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), το οποίο οι ΗΠΑ υποστηρίζουν διότι θεωρούν ότι αποτελεί μια εμπορική και ενεργειακή σχεδίαση που είναι, μεταξύ άλλων, ευθέως ανταγωνιστική στην κινεζική πρωτοβουλία Ενας Δρόμος μία Ζώνη (Belt and Road Initiative). Είναι προφανής η στόχευση Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ να υποστηρίξουν ένα σχέδιο το οποίο παρακάμπτει την Τουρκία, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για συνδυασμό και των υπολοίπων προτεραιοτήτων των ΗΠΑ στην περιοχή, όπως είναι η επέκταση και προώθηση των συμφωνιών του Αβραάμ (εμπνευσμένες από τον κ. Τραμπ, υπογράφηκαν το 2020-21 από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν και αποτελούν εργαλείο εξομάλυνσης των σχέσεών τους με το Ισραήλ). Στην πρόσφατη περιοδεία του στη Μέση Ανατολή ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ζήτησε ευθέως από τον μεταβατικό πρωθυπουργό της Συρίας, Αχμεντ αλ Σάρα, να οδηγήσει τη χώρα του προς την κατεύθυνση της υπογραφής των συμφωνιών του Αβραάμ. Αυτά μάλιστα έγιναν λίγο μετά τη συνάντηση του κ. Τραμπ με τον πρίγκιπα διάδοχο της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν. Το Ριάντ αποτελεί ένα από τα ισχυρά κέντρα επιρροής πάνω στη Δαμασκό, έχει επί τούτου ανταγωνιστική σχέση με την Αγκυρα και, σε κάθε περίπτωση, οι Σαουδάραβες δεν επιθυμούν να συζητήσουν για ζητήματα που αφορούν τον αραβικό κόσμο με τους Τούρκους, εκτός –βεβαίως– από την αναγκαστική ισορροπία που καλούνται να τηρήσουν στο έδαφος.
Η προοπτική μελλοντικής υλοποίησης του IMEC ουσιαστικά έρχεται ως ένα επιπλέον στοιχείο υποστύλωσης της εύθραυστης αρχιτεκτονικής που επιχειρούν να οικοδομήσουν στη Μέση Ανατολή οι ΗΠΑ και ο κ. Τραμπ προσωπικά. Ενώ παράλληλα αποτελεί μια πρωτοβουλία κατ’ αρχάς ανταγωνιστική προς το Πεκίνο και, ταυτόχρονα, δημιουργεί την προοπτική σύνδεσης δύο περιοχών που θεωρούνται από την Ουάσιγκτον συμμαχικές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, δηλαδή της Ε.Ε. και της Ινδίας.
Σε όλη αυτή την προσπάθεια την υψηλότερη κινητικότητα δείχνει το Ισραήλ αν και, όπως φάνηκε πριν από λίγες ημέρες, το σχέδιο έχει διακομματική υποστήριξη και στο Κογκρέσο, με τελευταίο παράδειγμα τον νόμο Eastern Mediterranean Gateway Act, που προτείνει τη στενότερη συνεργασία των ΗΠΑ με την Ινδία, την Ελλάδα, την Κύπρο, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, η οποία διαθέτει κρίσιμες υποδομές.
