Του Θανάση Φωτίου
Ο πολυθρύλητος αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας - Τροόδους, το μήκος του οποίου, αθροιστικά ίσα που ξεπερνά τα 45 χιλιόμετρα (όταν κάποια στιγμή θα ολοκληρωθούν και οι τέσσερις φάσεις του), βρισκόταν στα συρτάρια του Τμήματος Δημοσίων Έργων για σχεδόν μισό αιώνα. Σχεδιάστηκε και κρίθηκε κατεπείγουσας προτεραιότητας πριν από την τουρκική εισβολή του 1974, αφού χαρακτηρίστηκε έργο πνοής και η κατασκευή του είχε ξεκινήσει το 1973. Τότε που οι κάτοικοι της υπαίθρου αποτελούσαν το 60%. Ακολούθησε η τουρκική εισβολή, τα σχέδια πάγωσαν για μεγάλο διάστημα και στη συνέχεια είχαμε μια ατέρμονη αλληλουχία μελετών, εξαγγελιών, χρονοδιαγραμμάτων που δεν τηρήθηκαν, μικρών προόδων και νέων αναβολών. Για να φτάσουμε αισίως στο 2025, με τις πρώτες δύο από τις τέσσερις φάσεις του έργου να έχουν ολοκληρωθεί, η τέταρτη να βρίσκεται στα σκαριά και η τρίτη… σε «καραντίνα», αντιμέτωπη με νέες περιπέτειες. Στο μεταξύ, το ποσοστό των κατοίκων της υπαίθρου κατέβηκε, σύμφωνα με την απογραφή του 2021, στο 33,3%!
Από εξαγγελία σε εξαγγελία
Η ιστορία του δρόμου είναι διδακτική: εξαγγελίες αφθονούν, πραγματικές κατασκευαστικές πρόοδοι ολιγότερο. Από το αρχικό –προ της εισβολής– σχέδιο, μέχρι τις μελέτες των πρώτων δεκαετιών μετά το 1974, το έργο γνώρισε πλήθος πολιτικών υπερφιλόδοξων χρονοδιαγραμμάτων, με τις εξαγγελίες να διαδέχονται η μία την άλλη. Μελέτες, προγραμματισμοί, υποσχέσεις για έναρξη εργασιών «πριν από το τέλος της επόμενης τετραετίας» και επανειλημμένες μετατοπίσεις ημερομηνιών. Ενδεικτικά και μόνο, παρατίθεται «κατάλογος» εξαγγελιών για το τμήμα Αστρομερίτης - Ευρύχου, την ολοκλήρωση του οποίου ακόμα περιμένουμε και η οποία τοποθετείται στις αρχές του επόμενου χρόνου.
Το 1999, ο Αβέρωφ Νεοφύτου ως υπουργός Συγκοινωνιών δήλωνε ότι «στόχος είναι η συμπλήρωση του όλου έργου το 2004».
Το 2006, ο Χάρης Θράσου, επίσης εκ της θέσεως του υπουργού Συγκοινωνιών, δήλωνε πως θα ήταν έτοιμος το 2011! «Οι προσφορές για την κατασκευή θα μπορούν να ζητηθούν περί το τέλος του 2009 και η διάρκεια κατασκευής προγραμματίζεται να είναι δύο χρόνια περίπου», έλεγε.
Το 2009, επί υπουργίας Νίκου Νικολαΐδη, είχε υπογραφτεί «συμβόλαιο για τη μελέτη των κατασκευαστικών σχεδίων του αυτοκινητόδρομου τεσσάρων λωρίδων Αστρομερίτη - Ευρύχου, συνολικού μήκους 11 χιλιομέτρων (…). Η δαπάνη για την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου θα ανέλθει στα 60 εκατομμύρια ευρώ». Όπως εξηγούσε ο υπουργός, «θα βγούμε σε προσφορές πριν το τέλος του 2012, ώστε το έργο να ολοκληρωθεί πριν εκπνεύσει το 2014».
Το 2010, η Ερατώ Κοζάκου Μαρκουλή διαβεβαίωνε τους κατοίκους της περιοχής Σολέας, ότι «το νερό έχει μπει στο αυλάκι για κατασκευή της τρίτης φάσης του έργου, από τον Αστρομερίτη μέχρι τον Ατσά».
Το 2017, ο υπουργός Συγκοινωνιών, Μάριος Δημητριάδης, επέδειξε αυτοσυγκράτηση στις υποσχέσεις. Θα προσπαθούσε, έλεγε, να συμπεριληφθεί το έργο στους προϋπολογισμούς του 2019.
Το 2019, παρουσιάστηκε στην Επιτροπή Μεταφορών της Βουλής νέο βελτιωμένο χρονοδιάγραμμα για την υλοποίηση του δρόμου Λευκωσίας - Τροόδους, με την υπουργό Βασιλική Αναστασιάδου να αναφέρει πως… οι κατασκευαστικές εργασίες του δρόμου Αστρομερίτη - Ευρύχου θα ξεκινήσουν τον Δεκέμβριο του 2020, με στόχο το έργο να ολοκληρωθεί το 2023. Ο αυτοκινητόδρομος Λευκωσίας - Τροόδους θα γίνει, διαβεβαίωσε η υπουργός Μεταφορών, με μικρή όμως καθυστέρηση. Το 2021 θα αρχίσουν τα έργα για το τμήμα Αστρομερίτη - Ευρύχου και το 2023 για το τμήμα Δένειας - Αστρομερίτη, με το συνολικό κόστος του δρόμου να είναι 160 εκατομμύρια ευρώ.
Το 2021, η χρονιά που έγινε το θαύμα! Το έργο πήρε το «πράσινο φως» στις 17 Μαρτίου με το Υπουργικό Συμβούλιο να εγκρίνει την πρόταση που υπέβαλε το υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων για την υλοποίηση του αυτοκινητόδρομου ως έργου σημαντικού δημοσίου συμφέροντος. Οι κατασκευαστικές εργασίες ξεκίνησαν ένα χρόνο αργότερα, τον Οκτώβριο του 2022. Το κόστος του, €89 εκατομμύρια.
Τρεις γάμοι και μια… κηδεία (;)
Τον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας - Τροόδους, που θα τερματίζει λίγο πριν την Ευρύχου, συνθέτουν τέσσερις φάσεις. Το τμήμα Λευκωσίας - Κοκκινοτριμιθιάς (Φάση Α΄) και Κοκκινοτριμιθιάς - Δένειας (Φάση Β΄), έχει ολοκληρωθεί. Η Φάση Δ΄ που αφορά στο τμήμα Αστρομερίτη - Ευρύχου, μήκους περίπου 11 χλμ., βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης. Σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα θα έπρεπε να ήταν έτοιμος τον περασμένο Οκτώβριο, ωστόσο η ολοκλήρωσή του θα γίνει τους πρώτους μήνες του 2026.
Η περιπετειώδης Φάση Γ΄, μήκους 18 χιλιομέτρων και κόστους €109 εκατομμυρίων, πλέον ΦΠΑ, αφορά στο τμήμα Δένεια – Αστρομερίτης. Η προκήρυξη προσφορών για τη συγκεκριμένη Φάση, τοποθετείται χρονικά στο πρώτο εξάμηνο του 2026 και η εκτιμώμενη διάρκεια κατασκευής στους 42 μήνες. Για την ώρα, βέβαια! Καθότι η αλλαγή πριν από περίπου μια δεκαετία της αρχικής όδευσης, προκαλεί τις αντιδράσεις των τοπικών κοινοτήτων που ζητούν επιστροφή στην παλιά χάραξη. Με τους αρμόδιους να διαμηνύουν ότι οποιαδήποτε αλλαγή τη δεδομένη στιγμή, κινδυνεύει να σπρώξει το χρονοδιάγραμμα πίσω για μια δεκαετία ακόμη!
Ο δρόμος θα διέρχεται νότια των κοινοτήτων Ακακίου, Περιστερώνας και Αστρομερίτη, διασυνδέοντας τον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας - Κοκκινοτριμιθιάς, με τον υπό κατασκευή άξονα Αστρομερίτη - Ευρύχου. Τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν την όδευσή του βόρεια των κοινοτήτων, να διέρχεται δηλαδή μέσα από τη νεκρή ζώνη, κάτι όμως που άλλαξε πριν από μια δεκαετία περίπου. Ο λόγος, σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Αλέξη Βαφειάδη, «η υλοποίηση εκείνου του σχεδιασμού (όδευση βόρεια των κοινοτήτων) δεν είναι εφικτή εξαιτίας της άρνησης των Ηνωμένων Εθνών να παρέχουν την αναγκαία προστασία για τη διεξαγωγή των απαιτούμενων μελετών».
Το 2010, το αρμόδιο υπουργείο και τα εμπλεκόμενα τμήματα, ξεκίνησαν να εξετάζουν εναλλακτικές επιλογές όδευσης και προωθήθηκε η εκπόνηση των αναγκαίων προκαταρκτικών μελετών όπως προμελέτη, τεχνοοικονομική και περιβαλλοντική μελέτη και αποφασίστηκε νέα όδευση, νότια των κοινοτήτων. Η έναρξη των εργασιών υπολογιζόταν το 2013…
Η απόφαση για αλλαγή, έχει προκαλέσει μεγάλο αναβρασμό και αναστάτωση στις τρεις κοινότητες. Έχουν άποψη για την τελική όδευση και την εκφράζουν, τον τελευταίο καιρό πιο έντονα. Και στο μέτωπο αυτό συγκρούονται τεχνικά, περιβαλλοντικά αλλά και εθνικά επιχειρήματα. Οι κάτοικοι των τριών κοινοτήτων ανησυχούν για απομόνωση και εγκλωβισμό τους μεταξύ Νεκρής Ζώνης και αυτοκινητόδρομου, σε κάποιες περιοχές θα εκμηδενιστούν οι προοπτικές ανάπτυξης, θα υπάρξουν επιπτώσεις σε επιχειρήσεις και κτηνοτροφικές μονάδες και θα επηρεαστεί το αγροτικό περιβάλλον.
Ο υπουργός Μεταφορών έχει επαναλάβει πολλές φορές πως η «επιθυμία της κυβέρνησης είναι να υπάρχει ομοφωνία». Παρόλα αυτά, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι αρμόδιοι φορείς τονίζουν ότι οποιαδήποτε αλλαγή και επανασχεδιασμός, θα αυξήσει το κόστος και θα καθυστερήσει το έργο για μια ακόμα δεκαετία. Διαφαίνεται επίσης ότι το ζήτημα αρχίζει να πολιτικοποιείται, κάτι που δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Και, όπως αντιλαμβάνεστε, χωρίς τον αυτοκινητόδρομο Δένειας - Αστρομερίτη, το όλο έργο μένει ημιτελές! Και τα ορεινά θα εξακολουθήσουν να είναι καταδικασμένα σε εγκατάλειψη.
Σημασία έχει πως, είτε με τον αρχικό σχεδιασμό, είτε με την εναλλακτική επιλογή, βόρειας όδευσης ή νότιας όδευσης, το σίγουρο (;) είναι ότι η Λευκωσία θα συνδεθεί πλήρως με τη Σολιά, μέσω του νέου αυτοκινητόδρομου, κάπου στα μέσα της δεκαετίας του 2030. Δηλαδή 60 χρόνια μετά τον αρχικό σχεδιασμό.
