Της Ελένης Ξένου
Δέκα το πρωί στο γραφείο του. Με ένα σωρό βιβλία στοχαστών να μας περιτριγυρίζουν και με τον ίδιο να δηλώνει οραματιστής πραγματοποιός. Κι αυτό αποτελεί ήδη αποχρώσα ένδειξη πως εκείνο που πρωτίστως προσδοκά ο Μάριος Ηλιάδης με την υποψηφιότητά του είναι να αναδείξει την ποιότητα σε στοιχείο της πολιτικής μας ζωής.
–Γιατί αποφασίσατε να υποβάλετε υποψηφιότητα για την Προεδρία;
–Έχω μια παρουσία στη δημόσια ζωή εδώ και 45 χρόνια. Θεωρώ ότι έχει χρέος ο κάθε άνθρωπος, ο οποίος πιστεύει ότι μπορεί να συνεισφέρει κάτι στα δημόσια πράγματα, να το καταθέσει. Δεν πίστευα ποτέ στην ιδέα του ατομοκεντρισμού και φοβούμαι ότι ο δυτικός πολιτισμός σήμερα καλλιεργεί χωρίς μέτρο αυτή την προσήλωση.
–Γίνεται δηλαδή πιο επιτακτική η ανάγκη συμμετοχής στη δημόσια ζωή;
–Γίνεται πιο πιεστική η ανάγκη να αναδειχθεί η αξία του κοινού βίου, το να έχουμε την αίσθηση ότι ανήκουμε σε μια κοινότητα την οποία να υπηρετούμε. Και η πολιτική δραστηριότητα πρέπει να στοχεύσει σε αυτή την επιδίωξη.
–Τι μας έκανε να χάσουμε αυτό τον προσανατολισμό;
–Είναι βαθύτερα τα αίτια. Κατ’ αρχάς το κυπριακό κράτος οικοδομήθηκε από την αρχή πάνω σε μια θεωρία έντονου ατομοκεντρισμού. Δεν καλλιεργήθηκε ποτέ η ιδέα του κοινού βίου σαν αξία. Και εδώ θέλω να αντιπαραβάλω την κυπριακή πραγματικότητα με τα πρότυπα που προσφέρουν σήμερα κοινωνίες, οι οποίες έχουν αναδείξει αυτή τη διάσταση σαν αξία, όπως είναι οι χώρες της Σκανδιναβίας και η Σιγκαπούρη. Πρότυπα που αξίζει να παρακολουθούμε και να μελετούμε.
–Αυτό είναι που προέχει για να αλλάξει η πολιτική μας ζωή;
–Δεν θα το ιεραρχούσα σαν την πρώτη αναγκαιότητα, αλλά σίγουρα είναι ένας παράγοντας που θα βοηθούσε την κυπριακή κοινωνία να μπει πάνω σε άλλες ράγες για να κινηθεί με έναν διαφορετικό τρόπο.
–Τι θα ιεραρχούσατε σαν προτεραιότητα;
–Υπάρχουν πολλά που πρέπει παράλληλα να επιδιωχθούν. Η πιεστική ανάγκη να διασώσουμε τον πλανήτη μας από την απειλή της κλιματικής αλλαγής. Να λύσουμε επιτέλους το πολιτικό πρόβλημα που μας ταλανίζει δεκαετίες. Να οικοδομήσουμε μια οικονομία στην οποία να μετέχει το σύνολο του πληθυσμού. Να αντιμετωπίσουμε το καρκίνωμα που λέγεται διαφθορά και τόσα άλλα. Πώς μπορεί να προκόψει μια κοινωνία αν δεν συρρικνώσει πρώτα το φαινόμενο της διαφθοράς σε υποφερτά επίπεδα;
–Πού οφείλεται κατά τη γνώμη σας αυτό το φαινόμενο;
–Φαινόμενα διαφθοράς παρατηρούνται από την πρώτη διακυβέρνηση της χώρας. Από τότε δεν τέθηκαν τα σταθερά θεμέλια πάνω στα οποία να οικοδομηθεί η κυπριακή πολιτεία. Η άποψή μου είναι ότι από την αρχή επετράπη να παρουσιαστούν και να παραμείνουν στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής άνθρωποι προφανώς διεφθαρμένοι. Με αποτέλεσμα αυτό να έχει ένα καταλυτικό ρόλο στο να διαχυθεί η διαφθορά σε όλα τα επίπεδα της ζωής μας.
–Και να αναχθεί σε παγιωμένη νοοτροπία;
–Ναι, τώρα πλέον είναι κυρίαρχη νοοτροπία. Η επιδίωξη του μέσου ανθρώπου είναι πώς να πλουτίσει ανεξάρτητα με ποιο τρόπο θα το επιχειρήσει και αυτό τον κάνει να χαμηλώνει τα επίπεδα της ηθικής του συμπεριφοράς. Όσο ο πλουτισμός παραμένει κυρίαρχος στόχος ζωής θα έχουμε αυτού του είδους τα φαινόμενα.
–Γιατί καταντήσαμε ο πλουτισμός να είναι κυρίαρχος στόχος;
–Διότι αποτύχαμε να αναδείξουμε άλλες αξίες. Και αυτό είναι υποχρέωση της οργανωμένης πολιτείας. Κοιτάξτε τα θέματα του πολιτισμού πόσο υποβαθμισμένα είναι και στη δική μας κοινωνία. Αν είχαμε στοχεύσει στο να αναδείξουμε περισσότερες αξίες ζωής, όλα αυτά τα εκφυλιστικά φαινόμενα θα παρουσιάζονταν σε μικρότερη έκταση και ένταση.
–Τι πρέπει να διαθέτει ένας πολιτικός για να επαναφέρει τις αξίες στη θέση τους;
–Να έχει διανύσει το όποιο μέρος της ζωής του χωρίς να κατηγορηθεί ότι καταχράστηκε τη θέση του για να πλουτίσει. Για μένα είναι βασική προϋπόθεση. Και δεύτερο να έχει ένα όραμα για την κοινωνία. Χωρίς όραμα όσοι αναμειγνύονται στην πολιτική θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση, απλοί διαχειριστές αυτού που ήδη υπάρχει. Η οραματική θέαση του κόσμου είναι που σε κάνει να υπηρετείς προς την κατεύθυνση μιας πιο ενάρετης κοινωνίας.
–Και το όραμα τι προϋποθέτει; Παιδεία, κουλτούρα;
–Αυτή η υποδομή είναι εκ των ων ουκ άνευ. Χωρίς την πνευματική υποδομή είναι περιορισμένης εμβέλειας οι δυνατότητες να υπηρετήσεις την πολιτική με όραμα. Ο μεγάλος ηγέτης της εποχής μας, Σιμόν Πέρες, είχε πει πως αποστολή των πολιτικών είναι να τολμούν εκείνα τα οποία εκ πρώτης όψεως φαίνονται αδύνατα. Και το περίφημο του βιβλίο φέρει αυτό τον τίτλο: «Δεν υπάρχει χώρος για μικρά όνειρα».
–Ενστερνίζεστε την άποψή του; Πως δεν υπάρχει χώρος για μικρά όνειρα;
–Απόλυτα. Μόνο αν τολμήσουμε να ονειρευτούμε κάτι πολύ μεγαλύτερο θα μπορέσουμε να πάμε πιο μπροστά. Με ημίμετρα δεν φτιάχνονται κοινωνίες συλλογικής ευδαιμονίας.
–Εσάς πιο είναι το μεγάλο σας όνειρο;
–Να δούμε την Κύπρο να μπαίνει σε μια καινούργια τροχιά όπου θα καταξιώνεται διεθνώς σαν κοινωνία αρετής και ευδαιμονίας. Δεν εισηγούμαι ότι θα εξαλείψουμε την αδικία ή την ανισότητα, αλλά τουλάχιστον να τις περιορίσουμε σε μεγάλο βαθμό. Και εγώ είμαι δεδηλωμένα εναντίον οικονομικών μοντέλων που παράγουν κοινωνίες των 2/3. Και αυτό το μοντέλο έχουμε στον τόπο μας. Όταν σχεδόν το 1/3 του πληθυσμού ζει στα όρια της φτώχιας δεν δικαιούται κανείς να μιλά για οικονομική πρόοδο. Για οικονομική πρόοδο δικαιούνται να μιλούν στη Σκανδιναβία, όπου έχουν επιτύχει αυτό που λέγεται αρμονία στη ζωή των πολιτών τους.
Nα φέρουμε ανθρώπους στην πολιτική που να είναι και παιδαγωγοί
–Το πολιτικό σύστημα σήμερα έχει θέση για ονειροπόλους;
–Εγώ θα χαρακτήριζα τον εαυτό μου οραματιστή και πραγματοποιό και αυτός πρέπει να είναι ο συνδυασμός που χαρακτηρίζει τους δημόσιους ανθρώπους. Να έχουν όραμα ζωής και ταυτόχρονα να πατούν στη γη για να ξέρουν πώς μεθοδικά να υλοποιούν στόχους.
–Τι μας κρατά στη γη ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει μεγάλα όνειρα;
–Η ψυχή και το πνεύμα του ανθρώπου και αυτά πρέπει να τα καλλιεργούμε από νεαρή ηλικία και να τα υπηρετούμε σε όλη μας τη ζωή.
–Η πολιτική ωστόσο σήμερα είναι συνυφασμένη με τη δίψα για εξουσία.
–Γι’ αυτό και πρέπει να αξιωθούμε να φέρουμε ανθρώπους στην πολιτική που να είναι και παιδαγωγοί, ώστε να επηρεαστεί θετικά το όλο σύστημα. Και πιστεύω ότι στην κυπριακή κοινωνία υπάρχει ακόμα μεγάλο απόθεμα αρετής, το οποίο όμως είναι σε κατάσταση καταστολής.
–Γιατί είναι σε καταστολή;
–Διότι το κρατούν εκεί οι άρχοντες, οι οποίοι με τη συμπεριφορά τους δεν δίνουν τα κατάλληλα παραδείγματα. Και εδώ θα αναφερθώ στη σοφή ρήση του Ισοκράτη «το της πόλεως όλης ήθος ομοιούται τοις άρχουσιν». Όποιο ήθος έχουν οι άρχοντες μιας πολιτείας αυτό διαχέεται και στην κοινωνία ολόκληρη.
–Άρα πώς θα αλλάξει η εξίσωση;
–Όλες οι έρευνες αγοράς δείχνουν ότι η τεράστια πλειοψηφία απαξιώνει το σύστημα. Γι’ αυτό λέω πως υπάρχει απόθεμα αρετής μέσα στην κοινωνία, διότι αλλιώς θα είχαμε συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα και δεν θα οδηγούμασταν στην απαξίωση. Είναι ένα ισχυρότατο μήνυμα για τις ηθικές αντιστάσεις που ακόμα διαθέτει η κοινωνία μας.
–Και είναι στις ηθικές αυτές αντιστάσεις που ευελπιστείτε κατεβαίνοντας ανεξάρτητος;
–Υπάρχουν αυτοί που λένε ότι αν δεν εμπλακείς ενεργά σε μια κομματική δραστηριότητα δεν υπάρχουν προοπτικές να επιτύχεις. Προσωπικά δεν συμμερίζομαι αυτή την άποψη. Και υπάρχουν πρόσφατα παραδείγματα που μπορεί κανείς να επικαλεστεί.
–Δώστε μου ένα τέτοιο παράδειγμα.
–Το παράδειγμα του πρωθυπουργού της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι, ο οποίος διέπρεψε στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και κατά γενική ομολογία έσωσε όχι μόνο το ευρώ αλλά και το ευρωπαϊκό εγχείρημα στο σύνολό του. Ο άνθρωπος αυτός που δεν είχε κομματική συμμετοχή ή κομματική δράση επιλέγηκε από τον πρόεδρο Ματαρέλλα να σχηματίσει τη σημερινή κυβέρνηση. Και τη σχημάτισε κατά το ήμισυ από τεχνοκράτες και το υπόλοιπο από εκπροσώπους διαφόρων κομμάτων. Και όλα τα κόμματα σήμερα στηρίζουν την κυβέρνηση και θεωρούν ότι ο Ντράγκι ανοίγει νέους δρόμους. Η Ιταλία, χάρις στον Ντράγκι, μετατρέπεται από τον μεγάλο ασθενή της Ευρώπης σε χώρα πλοηγό του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
–Άρα να υποθέσω ότι δεν θα επιδιώξετε εξασφάλιση κομματικής στήριξης;
–Η πρότασή μου θα κατατεθεί και θα απευθύνεται στην κοινωνία της Κύπρου. Σε αυτή περιλαμβάνονται τα πολιτικά κόμματα, όλοι οι θεσμοί και οι απλοί άνθρωποι, το αληθινό κύτταρο της δημοκρατίας. Αν κάποια κόμματα κρίνουν ότι η πρόταση αυτή είναι άξια προσοχής πιθανόν να μελετήσουν το ενδεχόμενο να τη στηρίξουν. Εγώ δεν θα στοχεύσω να εξασφαλίσω την υποστήριξη κόμματος, γιατί αυτό προϋποθέτει μια άλλου είδους σχέση. Για εμένα ένα και μόνο κριτήριο υπάρχει. Να υπηρετηθεί η κοινωνία της Κύπρου και όχι ο οπαδός του ενός ή του άλλου κόμματος. Διότι αυτό είναι το άλλο καρκίνωμα που χαρακτηρίζει την πολιτική μας ζωή. Η κάθε κυβέρνηση αισθάνεται ότι πρέπει πρώτα να υπηρετεί τη δική της πελατεία και οφείλουμε επιτέλους να ξεπεράσουμε αυτή τη μεγάλη στρέβλωση.
–Εσείς τι προσδοκάτε να προσφέρετε στην πολιτική ζωή;
–Θα το συνόψιζα λέγοντας το εξής: Ελπίζω να είναι ποιοτικά διαφορετικό αυτό που φιλοδοξώ να προσφέρω. Ποιοτικά. Είναι για μένα πολύ σημαντικό. Ακόμα και μικρά βήματα να κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση, να βελτιώσουμε ποιοτικά την πολιτική μας ζωή θα είναι μεγάλη επιτυχία.
–Και ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερή μας παθογένεια;
–Αυτήν θα πρέπει να την αναζητήσουμε στον εαυτό μας, στην κουλτούρα μας και σε αυτά που επιτυγχάνουμε από πλευράς μόρφωσης και καλλιέργειας. Είναι η μόρφωση και η καλλιέργεια που δημιουργεί τη συνολική κουλτούρα σε μια κοινωνία. Γι’ αυτό έχω πάθος με την παιδεία και την εκπαίδευση των ανθρώπων. Και στο πολιτικό μου μανιφέστο ελπίζω πως θα αναδειχθεί η αξία της παιδείας, όπως την καταλαβαίνω. Είναι πέρα από νευραλγικός τομέας η παιδεία για να οικοδομήσουμε μια καλύτερη κοινωνία.
–Γι’αυτό είναι γεμάτο από ένα σωρό βιβλία το γραφείο σας;
–Δεν πιστεύω ότι κανείς σταματά να μαθαίνει. Και ναι γι’αυτό βλέπετε τόσα βιβλία γύρω μου. Κάθομαι μέχρι αργά το βράδυ και διαβάζω ακατάπαυστα. Κυρίως βιβλία που στρέφονται γύρω από θέματα κοινωνικής οργάνωσης, οικονομίας και αρετής στη σύγχρονη ζωή.
–Πείτε μου ένα που διαβάσατε πρόσφατα και σας ταρακούνησε.
–Το βιβλίο του Michael Santel, φιλοσόφου στοχαστή του Χάρβαρντ, με τον τίτλο «Η τυραννία της αριστείας». Η κοινωνία έχει εθιστεί στο να θαυμάζει αυτούς που αριστεύουν, αλλά η μεγάλη μάζα δεν ανήκει στους άριστους και γι’αυτό οφείλουμε να κοιτάξουμε τον υπόλοιπο κόσμο με διαφορετική ματιά. Είναι ένα βιβλίο θησαυρός. Επίσης με ταρακούνησαν άλλα δύο βιβλία, το «Τι χρωστάμε στον συνάνθρωπο μας» της Minouche Shafik καθώς επίσης και το βιβλίο «Διάσωση – Από την παγκόσμια κρίση σε ένα καλύτερο κόσμο» του Ian Goldin. Η σύνθεση των τριών αυτών βιβλίων θα μπορούσε να αποτελέσει το καλύτερο πολιτικό μανιφέστο της σύγχρονης εποχής.
–Είναι τα βιβλία που καθορίσαν τη θέασή σας απέναντι στη ζωή;
–Ο πιο καθοριστικός παράγοντας στη δική μου ζωή δεν ήταν ούτε οι πανεπιστημιακές μου σπουδές, ούτε η επαγγελματική μου πορεία, τίποτα από όλα αυτά. Καθοριστική ήταν η επίδραση και η επιρροή της μάνας μου. Μιας απλής δασκάλας της δημοτικής εκπαίδευσης, η οποία μας μεγάλωσε με ένα τρόπο που μας μετάγγισε σύνθετες αξίες ζωής.
–Πώς σας μεγάλωσε;
–Από πολύ νεαρή ηλικία άκουγα από τη μάνα μου πως ο πλουτισμός και η βελτίωση των οικονομικών όρων δεν είναι η μόνη και η μέγιστη αξία. Μας καλλιέργησε την αγάπη για τα γράμματα, την ανάγκη να σεβόμαστε τους συνανθρώπους μας, μας έδωσε προσανατολισμούς ζωής που αντέχουν στη δοκιμασία του χρόνου. Ακόμα ακούω τη φωνή της στο αφτί μου τη μέρα που έφευγα από το σπίτι για έρθω να ορκιστώ ως υπουργός στην ηλικία των 33 χρόνων.
–Τι σας είπε;
–«Γιε μου να πας στην ευχή μου και να θυμάσαι ότι η εξουσία τον πολύ κόσμο τον διαφθείρει. Την εξουσία να τη φοβάσαι». Και μετά έσκυψε πιο κοντά και μου είπε ψιθυριστά «Και την επιτυχία, γιε μου, να τη φοβάσαι». Για μένα αυτός ο αποχαιρετισμός υπήρξε καθοριστικής σημασίας για το πώς να συμπεριφερθώ στη ζωή μου.
–Και όντας στην πολιτική διαπιστώσατε πόσο δίκαιο είχε;
–Απόλυτο δίκαιο. Αν δεν έχεις εσωτερικές αντιστάσεις που να σε βοηθήσουν να αντιμετωπίσεις τις προκλήσεις της πολιτικής δράσης θα οδηγηθείς στον ευτελισμό και στην απαξίωση. Αν έχεις ηθικές αντιστάσεις θα πορευτείς με βεβαιότητα ότι αυτός είναι ο σωστός δρόμος παρότι αυτό συχνά συνεπάγεται ένα υψηλό κόστος.
–Αν ζούσε η μητέρα σας τι νομίζετε πως θα σας έλεγε για την απόφασή σας να βάλετε υποψηφιότητα;
–Νομίζω ότι θα μου έλεγε «Καλή τύχη, γιε μου, είναι ενάρετος ο δρόμος που ακολουθείς». Έτσι αισθάνομαι τη μάνα μου. Και ακόμα συνομιλώ μαζί της…Είναι μεγάλη ιστορία –ξέρετε– να συνομιλείς με τους προγόνους σου. Όχι μόνο τους βιολογικούς σου γονείς αλλά με τους προγόνους γενικότερα. Να συνομιλείς με την ιστορία. Αυτό είναι το χρέος των ανθρώπων που τολμούν να μπουν στη δημόσια ζωή. Να συνομιλούν με την ιστορία και με το μέλλον και όχι μόνο με τις δημοσκοπήσεις.
