ΚΛΕΙΣΙΜΟ
Loading...
 

Το ανεξίτηλο στίγμα του Μπόρχες στη λογοτεχνία

Το νέο του βιβλίο με τίτλο «Η λογοτεχνία στο τετράγωνο. Σημειώσεις για τη γραφή του Χόρχε Λουίς Μπόρχες»

Kathimerini.gr

ΤΗΣ ΕΥΗ ΜΑΛΛΙΑΡΟΥ

Με αφορμή το νέο του βιβλίο με τίτλο «Η λογοτεχνία στο τετράγωνο. Σημειώσεις για τη γραφή του Χόρχε Λουίς Μπόρχες» από τις εκδόσεις Πόλις, συνάντησα τον ποιητή Νάσο Βαγενά στο σπίτι του στα Εξάρχεια και συζητήσαμε για τον ποιητικό, πεζό και δοκιμιακό λόγο του Αργεντινού συγγραφέα. Ο Νάσος Βαγενάς μου μετέδωσε την αίσθηση της ισχυρής επίδρασης που είχε ο Μπόρχες στη γραφή και στη λογοτεχνική του αντίληψη. Μάλιστα, το μοναδικό του πεζό, «Η συντεχνία» (Στιγμή, 1987), είναι μια «άσκηση» στο μπορχεσιανό ύφος.

– Κύριε Βαγενά, στο βιβλίο σας περιγράφετε τις στιγμές της συνάντησής σας με το έργο του Μπόρχες και με τον άνθρωπο Μπόρχες ως «μαγικές». Τις συμπτώσεις αυτών των συναντήσεων θα τις έλεγε κανείς απίστευτες.

– Είναι πράγματι απίστευτες, η πρώτη όμως, η συνάντηση με το έργο του Μπόρχες, είναι απίστευτη κυρίως για εμένα. Δεν θα μπορούσα να πιστέψω ότι η ανάγνωση της πρώτης αράδας του διηγήματος ενός βιβλίου που το όνομα του συγγραφέα του μου ήταν εντελώς άγνωστο θα τροποποιούσε ακαριαία την άποψή μου για τον τρόπο σύνθεσης της λογοτεχνικής γραφής. Τη συνάντηση με τον άνθρωπο Μπόρχες, δεκατρία χρόνια αργότερα, δεν θα τολμούσα να τη γράψω αν δεν είχα μάρτυρες γι’ αυτήν: τον είδαμε, και μάλιστα στον καθρέφτη του «Ζόναρς» (ο καθρέφτης είναι βασικό σύμβολο στο έργο του), ακριβώς τη στιγμή που συζητούσαμε γι’ αυτόν. Βγήκα, τον σταμάτησα και του συστήθηκα. Μιλήσαμε για μερικά λεπτά. Από αυτό ξεκίνησε η ιδέα της αναγόρευσής του, το 1984, σε επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Κρήτης, με την οποία το έργο του συνδέεται κομβικά (με το σύμβολο του λαβυρίνθου).

– Υπάρχει «προ» και «μετά» Μπόρχες γραφή και ανάγνωση της λογοτεχνίας;

– Η απάντηση εξαρτάται από εκείνον –από τους επαρκείς αναγνώστες της λογοτεχνίας– στον οποίο απευθύνεται η ερώτηση. Πιστεύω ότι πολλοί από εκείνους που έτυχε να διαβάσουν τον Μπόρχες χωρίς προηγουμένως να έχουν ακούσει τίποτε γι’ αυτόν –εγώ τον διάβασα το 1970– θα έπρεπε να ένιωσαν ότι κλονίζονται εκ βάθρων οι λογοτεχνικές τους πεποιθήσεις· ότι διαβάζουν έναν νέο τρόπο λογοτεχνικής γραφής, μη κατατάξιμο στους γνωστούς ώς τα μέσα του εικοστού αιώνα τρόπους παραγωγής της λογοτεχνικής εμπειρίας. Είναι κάτι ανάλογο με την περίπτωση του Καβάφη, με τη διαφορά ότι η γραφή του Μπόρχες είναι συνθετότερη. Ο Καβάφης κάνει ποίηση με τα μέσα της πεζογραφίας ο Μπόρχες κάνει ποίηση με τη συγχώνευση της πεζογραφικής με τη δοκιμιακή γραφή. Τις τελευταίες δεκαετίες, βέβαια, ο τρόπος αυτός νιώθεται λιγότερο ανορθόδοξος, αφού η επίδραση του Μπόρχες στους νεότερους συγγραφείς μας είναι αισθητή.

– Ποια η σχέση του Μπόρχες με το μεταμοντέρνο στη λογοτεχνία;

– Η άποψη ότι ο Μπόρχες σημαδεύει την έναρξη του λογοτεχνικού μεταμοντερνισμού, την οποία πιπιλίζουν οι εφευρέτες και οι θιασώτες του μεταμοντέρνου στη λογοτεχνία, προκαλεί θυμηδία σε όσους γνωρίζουν τι είναι πραγματικά η λογοτεχνία. Εχετε δει κανέναν σοβαρό λογοτέχνη, δηλαδή άνθρωπο που γνωρίζει εκ των έσω τη φύση του καλλιτεχνικού λόγου, να αυτοχαρακτηρίζεται μεταμοντέρνος; Διότι δεν υπάρχει μεταμοντερνισμός στη λογοτεχνία. Υπάρχει μόνο μεταμοντέρνα θεωρία της λογοτεχνίας διατυπούμενη από ανθρώπους άλλων γνωστικών πεδίων που έχουν εισβάλει στον χώρο των λογοτεχνικών σπουδών. Ο,τι χαρακτηρίζεται από αυτούς ως μεταμοντέρνο είναι αποτυχημένες (παρακμιακές) εκφράσεις ενός όψιμου μοντερνισμού. Γιατί η λογοτεχνία είναι οργανική μορφή, την οποία η μεταμοντέρνα θεωρία –αφελώς– δεν θεωρεί αναγκαία προϋπόθεση για τα καλλιτεχνικά έργα. Ο Μπόρχες, προβλέποντας τι επρόκειτο να συμβεί, δεν παρέλειψε να το διακωμωδήσει ήδη από τη δεκαετία του 1960 (δηλαδή πριν αυτό εμφανιστεί) με το βιβλίο του «Αφηγήσεις του Μπούστος Ντομέκ».

– Πιστεύετε ότι το έργο του Μπόρχες έχει στην Ελλάδα την απήχηση που του αξίζει;

– Ο Μπόρχες ευτύχησε να βρει στην Ελλάδα, έπειτα από μιαν ορισμένη χρονική στιγμή, αναγνώστες που κατάλαβαν τι ακριβώς είναι η λογοτεχνία διαβάζοντας το έργο του και που αισθάνθηκαν την ανάγκη να το κάνουν ευρύτερα γνωστό στη χώρα μας μεταφράζοντάς το. Αναφέρομαι στους βασικούς μεταφραστές του, στον Δημήτρη Καλοκύρη και τον Αχιλλέα Κυριακίδη. Χάρη στις μεταφράσεις τους το έργο του έχει μεγαλύτερη απήχηση από εκείνη που θα περίμενε κανείς, αν σκεφθεί τον σύνθετο αισθητισμό της τέχνης του. Και δεν εννοώ μόνο την απήχησή του στο αναγνωστικό κοινό αλλά και την επίδρασή του στη λογοτεχνία μας, όπως δείχνουν οι σχετικές μελέτες του Αριστοτέλη Σαΐνη.

ΣΧΕΤΙΚΑ TAGS

Βιβλίο: Τελευταία Ενημέρωση

X