Kathimerini.com.cy
Του Μανώλη Χατζημανώλη
Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία η δεύτερη ατομική έκθεση αγιογραφίας της Έλενας Παπαδοπούλου με τίτλο «Αγιογραφώ για τη Λευκωσία» η οποία φιλοξενήθηκε στο Πολυδύναμο Δημοτικό Κέντρο Λευκωσίας 12 – 18 Δεκεμβρίου 2014.
Αυτό που άμεσα διαπιστώνει κάποιος βλέποντας τα έργα της Έλενας Παπαδοπούλου είναι η εκφραστικότητα, η ειλικρίνεια και η τόλμη τους, αρετές τις οποίες συναντά κανείς σε ναΐφ και λαϊκούς ζωγράφους όπου η δημιουργική πράξη είναι άμεση και ανεπιτήδευτη.
Η προτεραιότητα αυτή που δίνει η Έλενα Παπαδοπούλου στην εκφραστική ανάγκη διαφαίνεται και στην πεποίθηση της ότι δεν δημιουργεί ακριβώς την τυποποιημένη αγιογραφία.
Η καλλιτέχνις δημιουργεί με πολλή επιδεξιότητα, καλαισθησία και ευρηματικότητα, χωρίς να είναι προσκολλημένη στην περιορισμένη, αυστηρή και τυποποιημένη τεχνοτροπία απεικόνισης ιερών προσώπων ή θρησκευτικών σκηνών. Η τεχνική της Έλενας Παπαδοπούλου τη βοηθά να μη περιορίζονται οι εικαστικές και εκφραστικές δυνατότητες της.
Αυτό όμως που επιβεβαιώνει η Έλενα Παπαδοπούλου, αλλά και τα έργα της, είναι ότι την αφορά προσωπικά το θεολογικό περιεχόμενο που ζωγραφίζει, όχι ως δογματική ανατύπωση, αλλά ως μια ανάγκη για πνευματική εξύψωση.
Σε καμιά περίπτωση δεν κάνει ‘θρησκευτικούς πίνακες’ αφού δεν την ενδιαφέρει η δυτικού τύπου ιστορική αναπαράσταση των γεγονότων του Ευαγγελίου, αλλά αυτό που βιώνει η ίδια μέσα από το ζωγραφικό γεγονός, που με τη δύναμη της πίστης της επιτρέπει να αναπτύξει μια σχέση με το θείο.
Έχοντας το Βυζαντινό εικαστικό σύστημα ως ασφαλή βάση χρησιμοποιεί τις δυνατότητες που της προσφέρει για να εκφραστεί, χωρίς όμως να περιορίζεται. Μέσα από τη διάθεση για ελεύθερη ερμηνεία και δημιουργία, χωρίς συντηρητισμό και αυτοπεριορισμούς, δημιουργεί μια δυναμική ανάμεσα στη βυζαντινή εικονογραφία και την σύγχρονη τέχνη.
Η ανάγκη της να εκφραστεί μέσα από το χρώμα και τη γραμμή την οδηγεί να ακολουθήσει τη δική της διαίσθηση και να καταλήξει σε νέες εικαστικές λύσεις όσον αφορά το θέμα με το οποίο καταπιάνεται. Παράλληλα όμως διαφυλάττει στις εικόνες της τη ‘δογματική έννοια της εικόνας’ που όπως σημειώνει ο Λ. Ουσπένσκη ‘είναι μια θεολογία που εκφράζεται μέσα από σχήματα και χρώματα που τα βλέπει το μάτι’, που έχει ως σκοπό να φωτίσει τις σκοτεινές ψυχές των ανθρώπων.
Αξιοσημείωτη είναι η εργατικότητα και η αφοσίωση της αλλά και η διάθεση της να κατανοήσει και να μάθει καλύτερα την τέχνη της. Δεν επαναπαύεται και μέσα από ένα καθημερινό αγώνα προσπαθεί να ανακαλύψει τις πραγματικές αξίες της αγιογραφίας αντλώντας έμπνευση και ενέργεια από την αγάπη της προς την τέχνη γενικότερα. Η ακούραστη παραγωγικότητα και ο πειραματισμός της επιβεβαιώνουν την αφοσίωση και το πάθος της για αυτό που κάνει.
Όσον αφόρα τη δημιουργική διαδικασία, ξεκινά έχοντας ως σημείο αναφοράς και παράλληλα ως πηγή έμπνευσης παλαιότερα πρότυπα εικόνων. Δεν εκτελεί μια διαδικασία αντιγραφής αλλά ερμηνεύει το σχέδιο και τη φόρμα με τον δικό της τρόπο ο οποίος πηγάζει από την ανάγκη για προσωπική έκφραση.
Προσαρμόζει τη σύνθεση στο ξύλο, λαμβάνοντας υπόψη το σχήμα, την υφή, τις χαραμάδες και τις αλλοιώσεις του χρόνου, αξιοποιώντας με προσοχή και σεβασμό τις παλιές πόρτες και τα παράθυρα τα οποία ζωγραφίζει. Η εκφραστικότητα της αποτυπώνεται οπτικά μέσα από τις ιδιόμορφες καμπυλόγραμμες πτυχώσεις, την έντονη διακοσμητική διάθεση σε ιμάτια και φωτοστέφανα, καθώς και στις τολμηρές χρωματικές αντιθέσεις που δοκιμάζει.
Οι καμπυλόγραμμες πτυχώσεις παραπέμπουν στον ζωγράφο της Εγκλείστρας του Αγ. Νεοφύτου στην Πάφο, ενώ παράλληλα αντηχούν την ζωγραφική του Άγγλου Ρομαντικού William Blake, που παρά την ιδιόμορφη αντίληψη του για το θείο, τα έργα του αποπνέουν την ανάγκη του ανθρώπου για πνευματικότητα και ψυχική ανάταση.
Εξίσου δημιουργική και εκφραστική είναι η διακόσμηση σε ιμάτια και φωτοστέφανα με γεωμετρικά σχήματα και κλαδωτά αναπτύγματα, αφού σε αυτή την περίπτωση δεν ακολουθεί κανένα πρότυπο με αποτέλεσμα πρωτότυπο και οργανικό.
Τέλος, τα τολμηρά έντονα χρώματα αντικατοπτρίζουν, όπως και στην περίπτωση των Φώβ, τον τολμηρό χαρακτήρα της. Ο δυναμισμός και η καλλιτεχνική βούληση δεν την αφήνουν να φοβάται να κάνει λάθος, γι’ αυτό και συνεχώς πειραματίζεται με τα χρώματα και τις φόρμες μέχρι να καταλήξει σε αυτό που την εκφράζει, πάντα μέσα στο θεολογικό πλαίσιο που ορίζει η κάθε περίσταση.
Ακόμα και στην περίπτωση του περιβάλλοντος χώρου, όπου το χρυσό θεωρείτε κάπως κανόνας, η πρωτότυπη χρήση του ασημένιου τονώνει την υπερβατικότητα των εικόνων της και δημιουργεί έναν πιο ψυχρό κάμπο, που σε αντίθεση με τον θερμό χαρακτήρα του χρυσού προσφέρει νέες δυνατότητες για χρωματικές αντιθέσεις. Οι αγιογραφίες της Έλενας Παπαδοπούλου αποτυπώνουν μια σύγχρονη προσπάθεια εικαστικής έκφρασης μέσα από την τεχνική και το θεολογικό περιεχόμενο της βυζαντινής αγιογραφίας.
Η προσπάθεια της να ενεργοποιήσει την τεχνική και να ενσωματώσει σε αυτή τρόπους έκφρασης που παραπέμπουν στον μοντερνισμό, παρότι αποτελεί επικίνδυνο εγχείρημα, επιτυγχάνεται με την ειλικρινή στάση και την αμεσότητα που προσεγγίζει τα έργα της.
Ο κ. Μανώλης Χατζημανώλης είναι εικαστικός και θεωρητικός της τέχνης.
