Του Ανδρέα Ανδρέου
Το ότι βιώνουμε (και πάλι) πρωτόγνωρες συνθήκες είναι πασιφανές. Το γεγονός ότι μια σοβαρή μάζα ατόμων εξακολουθεί να κάνει free riding σε σχέση με τους εμβολιασμούς, άρχισε ήδη να δείχνει τα δόντια του με αύξηση των κρουσμάτων και το τέταρτο κύμα φαίνεται από κάποια απόσταση. Τι να πούμε; Αυτοί είμαστε.
Οι 16 μήνες ελαχιστοποιημένης οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας, ο μηδαμινός τουρισμός, η διασάλευση της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας, η αύξηση στο κόστος των πρώτων υλών αλλά και όλων των υλικών που περιλαμβάνονται στην κατασκευαστική αλυσίδα, έχουν επηρεάσει τόσο την προσφορά, όσο και τη ζήτηση ακινήτων.
Παρόλο που μέχρι τώρα και παρά τα πιο πάνω δεδομένα, η αγορά των ακινήτων κινήθηκε αξιοπρεπώς με αυξημένες σε αριθμό συναλλαγές μεν και με λογική (θα έλεγα) μείωση στην αξία συναλλαγών δε, είναι αναπόφευκτο να επικρατεί σύγχυση πίσω από κάθε απόφαση – είτε αυτή προέρχεται από την πλευρά της ζήτησης ή από την πλευρά της προσφοράς.
Και είναι λογικό να επικρατεί σύγχυση επειδή μια απόφαση αγοράς ή κατασκευής ακινήτου προϋποθέτει μακροχρόνια οικονομική δέσμευση ενός σοβαρού κεφαλαίου είτε πρόκειται για τον αγοραστή, είτε πρόκειται για τον κατασκευαστή/ πωλητή. Άρα υπό συνθήκες αβεβαιότητας όπου τα πάντα ρει, δεν είναι εύκολο να ληφθεί μια τέτοια δέσμευση.
Το τελευταίο διάστημα είδαμε δεδομένα που γενικά είναι ενθαρρυντικά τέτοιων μεγαλεπήβολων σχεδιασμών. Για παράδειγμα, τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού, την αυξημένη ρευστότητα, την αύξηση των νέων στεγαστικών δανείων, την μείωση στις διαθέσιμες νεόδμητες μονάδες, την διαδικασία περαίωσης κατασκευαστικών έργων, την μείωση της δράσης του προεκλογικού κλίματος επί της αβεβαιότητας κλπ.
Από την άλλη, το άνοιξε – κλείσε της οικονομίας αναλόγως της πορείας των κρουσμάτων τα οποία ειρήσθω εν παρόδω είναι ένα τυχαίο γεγονός, το οποίο συμβαίνει αναλόγως του ποιοι πείθονται και εμβολιάζονται και του ποιοι έχουν αρκετή νοημοσύνη και πειθαρχία να τηρούν τα μέτρα, δεν δημιουργεί συνθήκες σταθερότητας αλλά αντίθετα αυξάνει την αβεβαιότητα.
Με αυτή την αβεβαιότητα – δηλαδή αυτήν που μας κάνει εξαρτώμενους από την επιδημιολογική εικόνα – δύσκολα πειθόμαστε να δεσμευτούμε μακροπρόθεσμα και με σοβαρό κεφάλαιο και να ρισκάρουμε να έχουμε μίαν αγορά κλειστή, κρατικές υπηρεσίες και τράπεζες να υπολειτουργούν, τα έξοδα να τρέχουν, τα εισοδήματα μας να είναι σε ελεύθερη πτώση και να περιμένουμε πολιτικές αποφάσεις για το αν θα ανασταλούν τόκοι, φόροι, εκποιήσεις και τα ρέστα καλούδια, για να δούμε τι φως θα φέξει αν και όταν η πανδημία τελειώσει… Το έργο το είδαμε πρόσφατα.
Είναι όμως τέτοιες οι συνθήκες που να προκαλείται πανικός;
Ο πανικός στην προκειμένη περίπτωση θα σημαίνει παρατεταμένο μηδαμινό ενδιαφέρον για νέες αγορές τόσο από επενδυτές όσο και από επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, μαζικές πωλήσεις ακινήτων από υφιστάμενους επενδυτές με χαοτικό τρόπο και πάγωμα ακολουθούμενο από μεγάλη συστολή της κατασκευαστικής δραστηριότητας.
Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα δεν παρατηρείται κανένα τέτοιο φαινόμενο πανικού. Και παρόλο που θεωρητικά μια παρατεταμένη κατάσταση αβεβαιότητας θα μπορούσε να οδηγήσει σε πανικό, πιστεύω πως τόσο η κτηματαγορά, όσο και οι άλλοι τομείς της οικονομίας που την περιβάλλουν είναι προς το παρόν αρκούντως θωρακισμένοι για να ρουφήξουν το εν εξελίξει σοκ. Άλλωστε υπήρξαν χειρότερα σοκ και «τέλειες καταιγίδες» στο πρόσφατο παρελθόν και η κτηματαγορά αναπροσαρμόστηκε όπως έπρεπε να αναπροσαρμοστεί: από συνθήκες φούσκας σε λογικά επίπεδα αξιών· δεν πήγε στα τάρταρα όπως κάποιοι ευελπιστούσαν.
Τώρα αν το επόμενο διάστημα δούμε μια δυστοκία στον τρόπο τιμολογήσεων των μονάδων λόγω των υπέρμετρων αυξήσεων στο κόστος κατασκευής και μια μείωση της προσφοράς και της ζήτησης, τότε αναλόγως των μεταβολών της προσφοράς και της ζήτησης και της σχετικής ευαισθησίας σε μεταβολές στις τιμές και στα εισοδήματα, θα δούμε και τον τελικό επηρεασμό στις τιμές των μονάδων. Η αγορά σε κάθε περίπτωση θα αυτορυθμιστεί στα νέα δεδομένα.
Το γεγονός είναι ότι στο μεσοδιάστημα όλοι ζούμε ένα έργο κατηγορίας δράματος/ δράσης/ θρίλερ/ τρόμου, όντας δέσμιοι των αρνητών των εμβολίων οι οποίοι πιστεύουν ότι βλέπουν κωμωδία. Το αν τελικά θα κλαίμε επί ερειπίων αυτό θα εξαρτηθεί αποκλειστικά από αυτούς και κανένα άλλο.
