Του Παύλου Ξανθούλη
Στην πρόσφατη ετήσια έκθεση για την Τουρκία, η Κομισιόν γείωσε το ενδεχόμενο επανενεργοποίησης της ενταξιακής πορείας της υποψήφιας χώρας, καθιστώντας σαφές ότι η οπισθοδρόμηση στα ανθρώπινα δικαιώματα συνεχίζεται και ότι οι σοβαρές ανησυχίες της Ε.Ε. σχετικά με την επιδείνωση των δημοκρατικών προτύπων, του κράτους δικαίου, της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης και του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ενισχύθηκαν. Αναφέρεται σε συλλήψεις και κατηγορίες εναντίον εκλεγμένων αξιωματούχων, στελεχών της αντιπολίτευσης και δημοσιογράφων, προκαλώντας όπως επισημαίνει, «αυξανόμενα ερωτήματα σχετικά με τη δέσμευση της Τουρκίας στις δημοκρατικές της παραδόσεις και εντείνοντας τις ανησυχίες για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης».
Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι όλα αυτά ήταν αναμενόμενα. Και εν πολλοίς ήταν. Ωστόσο, η έκθεση έχει «προστιθέμενη αξία», καθώς θεωρείται μια έμμεση απάντηση στο αίτημα για επανενεργοποίηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, που όπως πληροφορείται η «Κ», υπέβαλε ο Ταγίπ Ερντογάν προς τον καγκελάριο της Γερμανίας Φρίντριχ Μερτς, κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Άγκυρα, ενώ ανάλογες απαιτήσεις έθεσε και προς την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Με την «αρχιτεκτονική» της λοιπόν, η έκθεση της Κομισιόν παρέχει τη δυνατότητα στα κράτη-μέλη, που θα αξιολογήσουν τις υποψήφιες χώρες τον προσεχή Δεκέμβριο, να διατηρήσουν την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας στο ψυγείο. Εκεί ακριβώς που βρίσκεται από το 2018, όταν κρίθηκε ότι η διαδικασία διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε. «έχει περιέλθει σε αδιέξοδο». Με άλλα λόγια, η έκθεση της Κομισιόν τείνει να λειτουργήσει, για τα κράτη-μέλη, ως το βασικό όχημα απόσεισης των πιέσεων που ασκεί ο Ταγίπ Ερντογάν, για επανενεργοποίηση της ενταξιακής πορείας της χώρας του. Κι αυτός είναι ο πυρήνας της προστιθέμενης αξίας της έκθεσης της Κομισιόν.
Η έκθεση λοιπόν τείνει να βγάλει νοκ-αουτ το αίτημα της Τουρκίας για επανενεργοποίηση των ενταξιακών της διαπραγματεύσεων. Αντίθετα, όμως, στο Κυπριακό, η έκθεση κινείται σε ρηχά νερά. Αν και αναφέρεται σε όλες τις ανεκπλήρωτες κυπρογενείς υποχρεώσεις της Τουρκίας και δεν παραλείπει να αναφερθεί στο τουρκικό αίτημα για λύση «δύο κρατών», προβαίνοντας και σε υπόμνηση της θέσης της Ε.Ε., για λύση στο πλαίσιο των ψηφισμάτων του Σ.Α. ΟΗΕ, εντούτοις απουσιάζει το «διά ταύτα». Ενώ λοιπόν στην περίπτωση του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η «οπισθοδρόμηση» που διαπιστώνεται, έχει επιπτώσεις, καθώς συνδέεται με το ψαλίδισμα του αιτήματος Ερντογάν για την επανενεργοποίηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, στην περίπτωση του Κυπριακού και της τουρκικής εμμονής για λύση δύο κρατών, ποιες είναι οι συνέπειες για την Τουρκία; Δυστυχώς, δεν υπάρχουν.
Κι αυτό είναι το αρνητικό στοιχείο της έκθεσης της Κομισιόν, κάτι πάντως που δεν εμπόδισε τον ΥΠΕΞ Κωνσταντίνο Κόμπο να επιδοθεί σε επικοινωνιακά πανηγύρια και να εκδώσει ανάλογης σοβαρότητας ανακοίνωση. Παρά το γεγονός, ότι η αρχιτεκτονική και το περιεχόμενο της έκθεσης στερούν από τη Λευκωσία τη δυνατότητα να προχωρήσει ένα βήμα παρακάτω στην επικείμενη Σύνοδο του Δεκεμβρίου και να διεκδικήσει αυτό που δεν εξασφάλισε ποτέ: Την πρακτική, ουσιαστική διασύνδεση της πορείας των ευρωτουρκικών σχέσεων με την επίλυση του Κυπριακού. Βήμα προς βήμα. Ώστε, για παράδειγμα, η συμμετοχή τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών που έχουν δυστυχώς εξασφαλίσει «λευκό φύλλο εισόδου», στη νέα ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφάλειας, περιλαμβανομένων του SAFE και του EDIP, να τελεί υπό την αίρεση ουσιαστικών βημάτων της Άγκυρας για την επίλυση του Κυπριακού. Στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου και όχι στη λογική των δύο κρατών.
Όμως, η Κομισιόν έχει διαφορετική προσέγγιση στην ενταξιακή πορεία της Τουρκίας και εντελώς διαφορετική στο Κυπριακό. Η οποία προφανώς υπαγορεύεται από άλλα ισχυρά κέντρα, όπως για παράδειγμα, το Βερολίνο. Κι έτσι, λοιπόν, στο ζήτημα της ενταξιακής διαδικασίας επιχειρεί να διαλύσει τις όποιες ελπίδες της Τουρκίας, ενώ στο Κυπριακό, επιλέγει να λειτουργεί πραγματολογικά (factually), καταγράφοντας απλώς γεγονότα χωρίς να τα συνδέει με το παρόν και το μέλλον των ευρωτουρκικών σχέσεων. Κατά συνέπεια, η έκθεση, με την προστιθέμενη αξία στο ζήτημα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας, αποτελεί την ίδια ώρα ένα κείμενο ανούσιο και πλαδαρό, σε σχέση με το Κυπριακό. Και χωρίς κανένα απολύτως διακύβευμα για την Άγκυρα.
xanthoulis.pavlos@gmail.com
