Του Γιάννη Ιωάννου
Η λιτή ανακοίνωση του Προέδρου Μπάιντεν για την εξουδετέρωση (το τελευταίο σαββατοκύριακο του Ιουλίου) του αρχηγού της αλ-Κάιντα, Ayman al-Zawahiri με επίθεση drone στη Καμπούλ του Αφγανιστάν έχει τεράστια σημασία για όσους παρακολουθούν τα δίκτυα της διεθνούς ισλαμικής τρομοκρατίας και την συζήτηση για το μέλλον τους. Ο al-Zawahiri αποτέλεσε στη μετά-Μπιν Λάντεν εποχή τον ηγέτη της περιβόητης οργάνωσης ενώ υπήρξε για πολλά χρόνια τόσο ο καθοδηγητής όσο και ο ιδεολογικός νους του δικτύου, «το νο. 2» όπως τον αποκαλούσαν οι intelligence communities διεθνώς, που πόζαρε πάντα δίπλα από τον αρχηγό Λάντεν αλλά και «ο νο. 1 στόχος» τα τελευταία χρόνια της διεθνούς αντιτρομοκρατικής προσπάθειας που ηγούνται οι ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση η εξουδετέρωση του al-Zawahiri είναι μεγάλης σημασίας κλείνοντας κι έναν ιστορικό κύκλο 20 και πλέον χρόνων από την 11η Σεπτεμβρίου. Χωρίς ωστόσο σε καμιά περίπτωση ο θάνατός του να σηματοδοτεί και το τέλος της αλ-Κάιντα.
H γνωστότερη φώτο των Μπιν Λάντεν και al-Zawahiri από την συνέντευξή τους, το Νοέμβριο του 2001, σε άγνωστη τοποθεσία στο Αφγανιστάν. Είχαν προηγηθεί τα χτυπήματα της 11ης Σεπτεμβρίου σε σειρά αμερικανικών στόχων που οδήγησαν στο να συνδεθεί η αλ-Κάιντα ως η μεγαλύτερη οργάνωση του παγκόσμιου σαλαφιστικού τζιχαντισμού.
Μορφή της τζιχάντ
Ο al-Zawahiri δεν είναι μόνο ο άνθρωπος πίσω από τα χτυπήματα της αλ-Κάιντα στην Ισλαμαμπάντ το 1995, στην ανατολική Αφρική το 1998 και φυσικά, επί αμερικανικού εδάφους, στη γνωστή σε όλους μας 11η Σεπτεμβρίου αλλά και μια μορφή της διεθνούς ισλαμικής τρομοκρατίας η κατανόηση της οποίας ξεδιπλώνει την ιστορική μετεξέλιξη και διαμόρφωσή της στον 20ο αιώνα.
Γόνος μιας εκ των πλουσιότερων οικογενειών του Καίρου. Σπούδασε Ιατρική (σ.σ. έγινε χειρούργος) και ριζοσπαστικοποιήθηκε σε νεαρή ηλικία παρακολουθώντας την δίκη και εκτέλεση του Σαγιέντ Κουντμπ, του ιδεολογικού ανανεωτή αλλά και ιδρυτή του ρεύματος της ακτιβιστικής, ένοπλης, τζιχάντ στους κόλπους της αιγυπτιακής Μουσουλμανικής Αδελφότητας. Η φυλάκισή του στις αρχές της δεκαετίας του ’80 μετά την δολοφονία Σαντάτ στην Αίγυπτο και η εισβολή των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν τον μετέτρεψε από ιδεολόγο «κουντμπιστή» και ιδρυτή της αιγυπτιακής οργάνωσης «EIJ» (Αιγυπτιακή Ισλαμική Τζιχάντ) σε ένα υπερεθνικό τρομοκράτη που είδε την πρακτική της βίαιης ένοπλης δράσης ως τον τρόπο που θα συνέδεε την ιδεολογία του πέρα από τα σύνορα της Αιγύπτου και του αραβομουσουλμανικού κόσμου. Τα τελευταία χρόνια έχοντας αναλάβει την ηγεσία της αλ-Κάιντα με βάση του το Αφγανιστάν παρέμενε ενεργός όχι τόσο στο επίπεδο της δράσης όσο στο συντονισμό και την καθοδήγηση της οργάνωσης στα οργανωτικά και ιδεολογικά της branches σε Αφρική κι Ασία. Με το debate, σε διεθνές επίπεδο, να εστιάζει στο αν ζει ή όχι κάθε φορά που εμφανίζονταν, μέσω video, για να παρέμβει με ιδεολογικό (κυρίως) ή επιχειρησιακό πρόσχημα.
H αλ-Κάιντα τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε ένα αποκεντρωμένο δίκτυο με παρουσία σε πολλά μέρη του πλανήτη με την μορφή του insurgency και της περιφερειακής δράσης. Ο al-Zawahiri συνδιαμόρφωσε αυτή την μορφή αποκεντρωμένης εξουσίας ιδίως μετά το 2011 και τα γεγονότα της Αραβικής Άνοιξης που βρήκε την αλ-Κάιντα να αντιμετωπίζει ανταγωνιστικές οργανώσεις σαλαφιστικού τζιχαντισμού που αμφισβήτησαν την πρωτοκαθεδρία της σε ιδεολογικό επίπεδο.
Τα μηνύματα
Η εξουδετέρωση του al-Zawahiri από την κυβέρνηση Μπάιντεν δεν εξουδετερώνει σε καμιά περίπτωση την αλ-Κάιντα, στέλνει ωστόσο πολλαπλά μηνύματα με πολλούς αποδέκτες σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Αυτά εδράζονται σε τρεις άξονες:
• Στη διαρκή υπενθύμιση πως για τις ΗΠΑ δεν έχει υποχωρήσει η διεθνής προσπάθεια εξουδετέρωσης της διεθνούς ισλαμικής τρομοκρατίας. Μήνυμα ισχύος με αποδέκτη την διεθνή κοινότητα αλλά και τα ίδια τα τρομοκρατικά δίκτυα.
• Στην σηματοδότηση, κυρίως προς το Ιράν, πως οποιαδήποτε βοήθεια προς το παγκόσμιο τζιχαντιστικό κίνημα θα έχει συνέπειες. Παρά την θρησκευτική αντίφαση (σ.σ. οι ισλαμικές τρομοκρατικές οργανώσεις προτάσσουν πτυχές σουνιτικής καθαρότητας και θεωρούν το σιιτικό Ιράν ως αποστάτες) η Τεχεράνη δείχνει να έχει βοηθήσει τα τελευταία χρόνια την αλ-Κάιντα. Eπιπλέον, τόσο ο εν δυνάμει νέος ηγέτης της αλ-Κάιντα, Saif al-Adl, όσο και ο γιος του al-Zawahiri, Abd-al Rahman al-Maghrebi, φέρεται πως ζουν μόνιμα στο Ιράν.
• Στην αποστολή σινιάλου προς τους Ταλιμπάν του Αφγανιστάν ιδίως υπό το βάρος της αμερικανικής αποχώρησης από περιοχή όσο κι αναφορικά με την ίδια την πολιτική κατάσταση, εσωτερικά, στη χώρα αλλά και τις δυναμικές σε περιφερειακό επίπεδο από την επάνοδό τους στην εξουσία.
