Η συμβολή της «μείωσης της βλάβης» στη δημόσια υγεία

Η έννοια της «μείωσης βλάβης» κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος σε κρίσιμους τομείς της δημόσιας υγείας, επαναπροσδιορίζοντας τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται κάποιες βαθιά ριζωμένες συνήθειες. Στον τομέα του καπνού, η Philip Morris International έχει επενδύσει στρατηγικά στην ανάπτυξη καινοτόμων, επιστημονικά τεκμηριωμένων εναλλακτικών προϊόντων που απευθύνονται σε ενήλικους καπνιστές. Ο γενικός διευθυντής της Philip Morris Κύπρου και Μάλτας, Γρηγόρης Καμπέρης, στη συνέντευξη που ακολουθεί μιλά για τη φιλοσοφία πίσω από τη μείωση βλάβης, τις επενδύσεις της εταιρείας στην τεχνολογία και την επιστήμη, και τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για τη διαμόρφωση μιας πιο βιώσιμης πολιτικής δημόσιας υγείας.

- Πώς ορίζει η Philip Morris International τον όρο «μείωση βλάβης» στον τομέα του καπνού;

- Η «μείωση βλάβης» είναι μια επιστημονικά τεκμηριωμένη προσέγγιση που δεν επικεντρώνεται μόνο στην εξάλειψη μιας επικίνδυνης συνήθειας, αλλά προωθεί πρακτικές ή τεχνολογίες που μειώνουν σημαντικά τους σχετικούς κινδύνους. Στον τομέα μας, σημαίνει την ανάπτυξη και διάθεση εναλλακτικών προϊόντων καπνού. Στη Philip Morris International, η καινοτομία είναι κεντρικός πυλώνας της στρατηγικής αυτής. Επενδύουμε στην επιστήμη και την τεχνολογία για την ανάπτυξη δυνητικά λιγότερο επιβλαβών επιλογών για ενήλικους καπνιστές που αλλιώς θα συνέχιζαν να καπνίζουν. Η «μείωση βλάβης» δεν αφορά μόνο τα προϊόντα, αλλά και την πρόσβαση σε τεκμηριωμένη πληροφόρηση. Πιστεύουμε πως η τεχνολογία είναι σύμμαχος τόσο στην ανάπτυξη προϊόντων, όσο και στην ενημέρωση και ενδυνάμωση των πολιτών για πιο καλά ενημερωμένες αποφάσεις. Την ίδια στιγμή τονίζουμε ότι τα προϊόντα αυτά δεν είναι ακίνδυνα και δεν απευθύνονται σε ανήλικους ή/και μη καπνιστές. Επίσης, περιέχουν νικοτίνη η οποία είναι εθιστική.

- Γιατί θεωρείτε ότι η προσέγγιση της «μείωσης βλάβης» είναι τόσο σημαντική σήμερα;

- Η «μείωση βλάβης» εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες σε κρίσιμους τομείς της καθημερινότητάς μας. Στην αυτοκινητοβιομηχανία, η ζώνη ασφαλείας και οι αερόσακοι δεν αποτρέπουν τα ατυχήματα, αλλά περιορίζουν τις συνέπειες. Στα τρόφιμα, η μείωση ή αντικατάσταση της ζάχαρης συμβάλλει στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων. Στην ενέργεια, η στροφή σε καθαρότερες μορφές παραγωγής στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος και της υγείας. Αυτές οι πρακτικές ευθυγραμμίζονται με μια ευρύτερη κοινωνική τάση, την ανάληψη προσωπικής ευθύνης για την υγεία, την πρόληψη και τον πιο συνειδητό τρόπο ζωής. Οι πολίτες πλέον ενημερώνονται καλύτερα και επιλέγουν πιο υπεύθυνα, γεγονός που ενισχύει τη δημόσια υγεία και περιορίζει την οικονομική επιβάρυνση στα δημόσια συστήματα υγείας.

- Πώς συμβάλλει η Philip Morris International στη μετάβαση προς ένα μέλλον χωρίς καπνό τσιγάρου και πώς εντάσσεται η μείωση βλάβης στη στρατηγική της;

- Καταρχάς, είναι σημαντικό να επαναλάβουμε κάτι που λέμε σταθερά ως Philip Morris International: αν κάποιος δεν καπνίζει, δεν πρέπει να ξεκινήσει. Και αν καπνίζει, η καλύτερη επιλογή είναι η πλήρης διακοπή. Όμως η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Σύμφωνα με τον WHO, πάνω από 1 δισ. άνθρωποι παγκοσμίως συνεχίζουν να καπνίζουν, ενώ οι παραδοσιακές πολιτικές απαγόρευσης του καπνίσματος δεν φαίνεται να αποδίδουν. Πριν από 16 χρόνια, η Philip Morris International προχώρησε σε μια τολμηρή στρατηγική επιλογή, να μετασχηματίσει πλήρως το επιχειρηματικό της μοντέλο, επενδύοντας από το 2008 άνω των 14 δισ. δολαρίων στην ανάπτυξη εναλλακτικών προϊόντων, επιστρατεύοντας περισσότερους από 1.400 επιστήμονες, τεχνικούς και μηχανικούς. Το αποτέλεσμα είναι ορατό, αφού σήμερα το 42% των καθαρών εσόδων της PMI προέρχεται από προϊόντα χωρίς καπνό τσιγάρου, τα οποία χρησιμοποιούν 38,6 εκατ. ενήλικες σε 95 χώρες. Αυτά τα στοιχεία δείχνουν την πρόοδο προς τον τελικό μας στόχο, ένα μέλλον όπου το τσιγάρο ανήκει στο παρελθόν.

Τα παραδείγματα

- Ποιες ευρωπαϊκές χώρες, κατά τη γνώμη σας, αποτελούν παραδείγματα αναφορικά με την εφαρμογή πολιτικών μείωσης βλάβης; Μπορείτε να μας αναφέρετε κάποιες πρακτικές;

- Υπάρχουν ήδη αρκετές ευρωπαϊκές χώρες που δείχνουν στην πράξη πώς μπορεί να εφαρμοστεί μια τεκμηριωμένη και ισορροπημένη πολιτική μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, με σεβασμό στην επιστήμη, στον πολίτη και στη δημόσια υγεία. Η Σουηδία αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μέσω της ευρείας χρήσης του προϊόντος snus, ενός καπνικού προϊόντος χωρίς καύση, έχει καταφέρει να εμφανίζει τα χαμηλότερα ποσοστά καπνίσματος στην Ευρώπη. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο: όταν δίνονται στους καπνιστές λιγότερο βλαβερές επιλογές, τα αποτελέσματα στη δημόσια υγεία είναι απτά. Η Τσεχία έχει θεσπίσει από το 2019 Εθνικό Σχέδιο Μείωσης Βλάβης, το οποίο ενσωματώνει την προσέγγιση αυτή στις οδηγίες διακοπής καπνίσματος, ενώ εφαρμόζει αναλογική φορολόγηση βάσει του κινδύνου κάθε προϊόντος.

- Πόσο αναγκαία θεωρείτε τη συνεργασία του ιδιωτικού με τον δημόσιο τομέα στην προσπάθεια μείωσης βλάβης;

- Η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι απολύτως αναγκαία. Η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα είναι μια σύνθετη πρόκληση που απαιτεί συλλογική δράση από την πολιτεία, την επιστημονική κοινότητα, τον ιδιωτικό τομέα, τους επαγγελματίες υγείας και την κοινωνία των πολιτών. Η συλλογική αυτή δράση δούλεψε πολύ καλά στην αντιμετώπιση της τελευταίας παγκόσμιας πανδημίας. Όταν οι θεσμοί, οι επιχειρήσεις και οι πολίτες συνεργάζονται με κοινό σκοπό, τα αποτελέσματα είναι άμεσα και μετρήσιμα. Το ίδιο ισχύει στην κλιματική αλλαγή και την οδική ασφάλεια, η σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα επιταχύνει τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες πρακτικές. Ο ιδιωτικός τομέας φέρνει την τεχνογνωσία, την καινοτομία και τα επιστημονικά τεκμηριωμένα προϊόντα. Όμως, για να φτάσουν στους ενήλικους καπνιστές, απαιτείται ένα σωστό ρυθμιστικό πλαίσιο και ενημέρωση. Η πολιτεία θέτει τους κανόνες, η επιστημονική κοινότητα αξιολογεί τις επιλογές, και οι πολίτες μπορούν να συνδιαμορφώσουν λύσεις με βάση τις πραγματικές ανάγκες. Μόνο με συνεργασία όλων μπορούμε να πετύχουμε ουσιαστικά και βιώσιμα αποτελέσματα.

Ο χάρτης στην Ευρώπη

- Πώς βλέπετε να διαμορφώνεται ο χάρτης της μείωσης βλάβης στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια;

- Διαχρονικός στόχος της ευρωπαϊκής πολιτικής δημόσιας υγείας είναι η μείωση του ποσοστού των καπνιστών στην Ε.Ε. σε λιγότερο από 5% έως το 2040. Η τεχνολογία εξελίσσεται ταχύτερα από τη νομοθεσία, φέρνοντας στο προσκήνιο νέα εναλλακτικά προϊόντα τα οποία, εφόσον αξιοποιηθούν σωστά, μπορούν να επιταχύνουν τη μείωση της βλάβης. Πιστεύω ότι είναι αναγκαίο η Ευρώπη να κινηθεί προς ένα πιο εναρμονισμένο και επιστημονικά τεκμηριωμένο ρυθμιστικό πλαίσιο, που θα ισορροπεί μεταξύ καινοτομίας, προστασίας της δημόσιας υγείας και δικαιώματος των ενηλίκων καπνιστών στην τεκμηριωμένη επιλογή. Ήδη, βλέπουμε χώρες όπως η Σουηδία να επιτυγχάνουν χαμηλά ποσοστά καπνίσματος, με έξυπνες πολιτικές πρόσβασης σε εναλλακτικές.