Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Η Κύπρος εξήλθε του μνημονίου το Μάρτιο του 2016 ολοκληρώνοντας επιτυχώς το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής που τέθηκε ενώπιόν της. Ο προϋπολογισμός αυτός ήταν και ο τελευταίος που ψηφίστηκε από την Κυπριακή Δημοκρατία υπό καθεστώς μνημονίου. Έκτοτε, ο κάθε προϋπολογισμός που κατατίθεται ενώπιον της Βουλής των Αντιπροσώπων είναι ισοσκελισμένος αλλά και πλεονασματικός.
«Σύμφωνα με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, οι προοπτικές της κυπριακής οικονομίας μεσοπρόθεσμα αναμένεται να συνεχίσουν να βελτιώνονται», αναγραφόταν στις μεσοπρόθεσμες προοπτικές του προϋπολογισμού του 2016. Και έτσι έγινε. Η εγχώρια ζήτηση ανέκαμψε περαιτέρω, η ανεργία σταδιακά μειώθηκε, βελτιώθηκαν οι επενδυτικές προοπτικές της χώρας, οι ρυθμοί ανάπτυξης συνέχισαν να είναι ισχυροί, ο πληθωρισμός αυξήθηκε σε ελεγχόμενο βαθμό και η ιδιωτική κατανάλωση κατέγραψε πολύ καλά ποσοστά. Η ψήφιση των προϋπολογισμών μέχρι και εκείνη τη χρονιά και ιδίως στα χρόνια μεταξύ 2013 – 2016 ήταν πολύ κρίσιμη, με μεγάλες αψιμαχίες μεταξύ των βουλευτών για τις πολιτικές που ακολουθούσαν οι κυβερνώντες, αλλά και για τις πολιτικές που ακολούθησε το κόμμα που ήταν στην εξουσία πριν το κυβερνών. Όποιος βρέθηκε στην ψήφιση του προϋπολογισμού του 2018 θα αντιλήφθηκε πως το κλίμα άλλαξε άρδην από αυτό που επικρατούσε εντός της Βουλής των Αντιπροσώπων μέχρι και το 2016 – 2017. Παρά την όλη κριτική που σε πολλά σημεία γίνεται από την αντιπολίτευση, οι οικονομικοί δείκτες της χώρας απέχουν πολύ από τους αντίστοιχους των προηγουμένων ετών. Αυτό συνθέτει μία «σχετική άνεση» πως θα ψηφιστεί ο προϋπολογισμός δίχως «παρατράγουδα», θα ακουστούν οι στρεβλώσεις του και θα γίνει μια ανάλυση από τους βουλευτές εάν είναι αναπτυξιακός ή μη.
Η συζήτηση για τον προϋπολογισμό θα συνεχιστεί με τοποθετήσεις των βουλευτών και σήμερα, Τετάρτη, ενώ το απόγευμα θα πραγματοποιηθεί και η ψήφιση επί του κειμένου.Ο προϋπολογισμός προνοεί συνολικά έσοδα 9,99 δισ. ευρώ σε σύγκριση με 9,09 δισ. ευρώ το 2019, ενώ παρουσιάζει ετήσια αύξηση 10%, λόγω της ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας και της αύξησης των συνεισφορών για την ετοιμασία της δεύτερης φάσης του ΓεΣΥ από την 1η Μαρτίου 2020. Όσον αφορά τις συνολικές δαπάνες της γενικής κυβέρνησης, το 2020 θα φτάσουν τα 9,40 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 13,8%, λόγω της αύξησης των δαπανών στα πλαίσια έναρξης της δεύτερης φάσης του ΓΕΣΥ, από τον Ιούνιο του 2020. Όπως σημειώνεται δε, το δημοσιονομικό ισοζύγιο το 2020 προβλέπεται να είναι πλεονασματικό και συγκεκριμένα στο 2,7% ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Υπάρχουν κίνδυνοι
Παρά το ότι η κυπριακή οικονομία μετά από μια περίοδο ύφεσης διάρκειας τεσσάρων ετών έχει επανέλθει τα τελευταία χρόνια σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και η ύφεση είναι λέξη που χρησιμοποιείται μόνο για αναφορά στο παρελθόν, υπάρχουν δύο κυρίως κίνδυνοι που μπορούν να χαρακτηριστούν ως απτοί δημοσιονομικοί. Εάν εξαιρέσουμε τους κινδύνους που απορρέουν από το εξωτερικό περιβάλλον, όπως για παράδειγμα την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, υπάρχει ο άμεσος κίνδυνος από τις αποφάσεις του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων και ο έμμεσος κίνδυνος που προκύπτει από τις δαπάνες του ΓεΣΥ. Ως άμεσος κίνδυνος είναι οι εφέσεις κατά των πρωτόδικων αποφάσεων του Διοικητικού Δικαστηρίου αναφορικά με τις αποκοπές των μισθών και συντάξεων στο δημόσιο τομέα. Το Διοικητικό Δικαστήριο έκρινε το Μάρτιο του 2019 ως αντισυνταγματικές τις νομοθεσίες που λήφθηκαν κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης για αποκοπές μισθών και μειώσεις των συντάξεων των υπαλλήλων και συνταξιούχων του δημοσίου και ευρύτερου δημοσίου τομέα. Σύμφωνα με τους δημοσίους υπαλλήλους, οι νόμοι κρίθηκαν αντισυνταγματικοί διότι παραβιάζουν το άρθρο 23 του Συντάγματος που αφορά στο δικαίωμα της ιδιοκτησίας. Οι αιτητές υποστήριξαν στο Δικαστήριο και δικαιώθηκαν ότι οι απολαβές αποτελούν περιουσιακό στοιχείο. Έτσι, η Κύπρος θα πρέπει εάν δικαιωθούν να επιστρέψει σε όσους προσέφυγαν στη δικαιοσύνη γύρω στα 900 εκατ. ευρώ, ενώ δεν αποκλείεται να προχωρήσουν και άλλοι. Η απόφαση αναμένεται στις αρχές Ιανουαρίου.
Υπάρχει όμως και ο έμμεσος κίνδυνος, αναφορικά με τη βιωσιμότητα του ΓεΣΥ, ζήτημα που έχει απασχολήσει και τους θεσμούς όπως το ΔΝΤ. Αν συγκρατηθούν στα αυξημένα έστω επίπεδα του 2020 οι δαπάνες του ΓεΣΥ, θα είναι διαχειρίσιμες. Οι δαπάνες υγείας είναι στο υψηλότερο σημείο που βρίσκονταν ποτέ για το 2020. Αν συνεχιστούν οι ίδιες δαπάνες για το 2021 και για το 2022 τότε ενδεχομένως να υπάρξει πρόβλημα στα δημόσια οικονομικά. Όπως αναφέρεται στον προϋπολογισμό, οι δαπάνες για το 2020 είχαν καθοριστεί στα 6,55 δισ. ευρώ. Η μεγαλύτερη, από την αναμενόμενη, αύξηση των δαπανών οφείλεται κυρίως στην αύξηση των δημοσίων δαπανών για την υγεία. Συγκεκριμένα, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου Υγείας για το 2020 θα ανέλθει στα 926,8 εκατ. ευρώ σε σχέση με 620 εκατ. το 2019, λόγω της σημαντικής ενίσχυσης της λειτουργίας του ΟΚΥΠΥ, ενώ παράλληλα η συνεισφορά του κράτους στο ΓεΣΥ ανέρχεται στα 470 εκατ. ευρώ για το 2020. «Κρίνεται, συνεπώς, ως εξαιρετικά σημαντική η ορθολογική λειτουργία και οικονομική διαχείριση του ΟΚΥΠΥ και η ανάκτηση του κόστους των παρεχόμενων ιατρικών υπηρεσιών του μέσω του συστήματος του ΓεΣΥ, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σήμερα συμβαίνει, προκειμένου να περιοριστεί η κρατική ενίσχυση του ΟΚΥΠΥ στα επίπεδα που είχε αρχικά εκτιμηθεί», καταλήγει στον προϋπολογισμό.
Ο ρόλος του πλεονάσματος
Η Κύπρος έχει το μεγαλύτερο δημοσιονομικό πλεόνασμα στην ΕΕ, όπου σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το 2019 θα πάει πέραν του 4%. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο δε, κατά το οικονομικό δελτίο του Οκτωβρίου, αναμένει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα της γενικής κυβέρνησης δίχως να υπολογίζονται οι δαπάνες εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, θα αγγίξει το 5,9% του ΑΕΠ το 2019 (από 4,1% που εκτιμούσε τον Απρίλιο). Από εκεί και πέρα, αναφέρει πως θα μειωθεί στο 4,7% το 2020 (από 4,2% που εκτιμούσε τον Απρίλιο) και θα διατηρηθεί πάνω από το 4% μέχρι και το 2024.
Βοηθά όμως αυτό το πλεόνασμα στο προϋπολογισμό του 2020; Ο προϋπολογισμός που ετοιμάζει το κράτος, είναι προϋπολογισμός δαπανών. Άρα, το πλεόνασμα αναφέρεται σε έσοδα που δεν θα μετατραπούν σε δαπάνες. Όμως, το πλεόνασμα βοηθά στη διαχείριση του δημοσίου χρέους. Συγκεκριμένα, η αποπληρωμή του κεφαλαίου (τόκοι του χρέους) είναι μέρος του προϋπολογισμού, ωστόσο η αποπληρωμή κεφαλαίου του δημοσίου χρέους είναι εκτός προϋπολογισμού και εκεί είναι που μπορεί να βοηθήσει το πλεόνασμα.
ΈΝΤΥΠΗ
