Του Αντρέα Κημήτρη
Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Μιχάλη Παπαπέτρου «Η πολιτική μου διαδρομή: από τους μύθους στην πραγματικότητα» συζητήσαμε για τα ζητήματα που τον καθόρισαν στην πορεία του. Πάνω από όλα, επισημαίνει, ήταν και παραμένει το Κυπριακό και καταθέτει τις σκέψεις του για το μέλλον. Εξηγεί πώς βρέθηκε από την Αριστερά στην πρώτη γραμμή της δεξιάς κυβέρνησης του Γλαύκου Κληρίδη και αφηγείται ιστορίες μετά τη διάσπαση του ΑΚΕΛ και την ίδρυση του ΑΔΗΣΟΚ. Δηλώνει ότι παραμένει στον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς και απαντά στον χαρακτηρισμό του νενέκου.
–Πρόσφατα εκδώσατε το βιβλίο σας με τίτλο «Η πολιτική μου διαδρομή: από τους μύθους στην πραγματικότητα». Πώς είναι η εμπειρία να διαπιστώνει κάποιος ότι πιστεύει σε μύθους;
–Πρόκειται για δύο μύθους πάνω στους οποίους κινείται η ανάλυση στο βιβλίο μου. Ο ένας είναι ο ιδεολογικός και ο άλλος είναι πολιτικός και συνδέεται με το Κυπριακό. Στην Αριστερά πιστεύαμε σε έναν διαφορετικό κόσμο, όμως στην πορεία, με τη βοήθεια του Ανδρέα Ζιαρτίδη, του ανθρώπου που σφράγισε την πολιτική μου ζωή, διαπίστωσα τις στρεβλώσεις που υπήρχαν στον υπαρκτό σοσιαλισμό, τα δημοκρατικά ελλείμματα και ότι διαπράχθηκαν εγκλήματα. Το όραμα για μια πιο δίκαιη κοινωνία, στην πορεία ξέφτισε και δημιούργησε τεράστια προβλήματα που υπέσκαψαν τη λειτουργία του κράτους και το βιοτικό επίπεδο του λαού. Σχετικά με το Κυπριακό θα έλεγα ότι διαχρονικά θέταμε μαξιμαλιστικούς στόχους. Όταν κατέρρεε το αποικιακό σύστημα και οι χώρες αποκτούσαν ανεξαρτησία, εμείς θέταμε στόχο την προσάρτησή μας στην Ελλάδα. Στη συνέχεια, μετά την Ανεξαρτησία του 1960 κυρίως εμείς, αλλά και οι Τ/κ εθνικιστές, υποσκάπταμε τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Άλλο όμως να το κάνει μια μειονότητα και άλλο ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, που ηγείτο του 82% του λαού. Μετά την τουρκική εισβολή έγιναν κατά καιρούς βήματα ορθολογιστικά προς την κατεύθυνση της λύσης, αλλά άνθρωποι που πίστευαν στον συμβιβασμό, την κρίσιμη ώρα δείλιασαν. Και αναφέρομαι στον Δημήτρη Χριστόφια και τον Νίκο Αναστασιάδη. Δεν μιλώ για τον Σπύρο Κυπριανού ή τον Τάσσο Παπαδόπουλο που είχαν άλλη φιλοσοφία.
–Από την Αριστερά βρεθήκατε στην πρώτη γραμμή μιας δεξιάς κυβέρνησης. Πώς δικαιολογείται το ιδεολογικό αυτό άλμα;
–Με δύο λέξεις. Πολιτική συνέπεια. Δεν έγινα δεξιός σε μια νύχτα. Εγώ και οι συναγωνιστές μου εφαρμόσαμε στην πράξη την αρχή ότι πάνω από όλα είναι το Κυπριακό.
–Άρα το Κυπριακό οδήγησε τότε (1989-1990) στη διάσπαση του ΑΚΕΛ;
–Ασφαλέστατα έπαιξε σημαντικό ρόλο. Ο σπόρος της ιδεολογικής αντιπαράθεσης στο ΑΚΕΛ προϋπήρχε και πάει τόσο πίσω όσο η σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία το 1968. Όμως δεν ήταν λόγος που να οδηγήσει σε διάσπαση από μόνος του. Η σταγόνα που οδήγησε στην τελική αντιπαράθεση ήταν το Κυπριακό. Η ανανεωτική ομάδα στο ΑΚΕΛ θεωρούσε ότι θα έπρεπε να υπάρξει συνεργασία με τον ΔΗΣΥ του Κληρίδη που ήταν πιο κοντά στις δικές μας θέσεις στο Κυπριακό, ενώ η συντηρητική ομάδα θεωρούσε ότι έπρεπε να συνεχίσουμε τη συνεργασία με τους λεγόμενους «φυσικούς» μας συμμάχους, δηλαδή το ΔΗΚΟ και την ΕΔΕΚ, που στο Κυπριακό είχαν εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις.
–Και κάπως έτσι βρεθήκατε στη συνέχεια στο πλευρό του Κληρίδη;
–Στις προεδρικές του 1998, ο υποψήφιός μας Γιώργος Βασιλείου δεν πέρασε στον δεύτερο γύρο. Ο Γλαύκος Κληρίδης μάς είχε διαβεβαιώσει ότι θα εγκαταλείψει την «πυραυλοποίηση» του Κυπριακού και κρίναμε ότι παρέχει περισσότερα εχέγγυα να προχωρήσει προς τη λύση. Και η επιλογή αυτή αποδείχθηκε επωφελής για τον τόπο καθώς με αποφασιστικότητα προχώρησε στις συνομιλίες που οδήγησαν στο σχέδιο ΑΝΑΝ.
–Πώς βιώσατε τη σύγκρουση τότε με φίλους και συντρόφους;
–Οι εμφύλιοι πόλεμοι είναι οι πιο σκληροί. Βιώσαμε περιπτώσεις οικογενειών που αδέλφια έπαψαν να μιλούν μεταξύ τους. Είχαμε άγρια σκηνικά. Ο Ζιαρτίδης, μια μεγάλη φυσιογνωμία της Αριστεράς, ξύπνησε μια μέρα και βρήκε σφαγμένη γάτα στη βεράντα του σπιτιού του. Χάθηκαν φιλίες χρόνων. Προσωπικά, είχα και επαγγελματικό κόστος καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των πελατών του δικηγορικού μου γραφείου προέρχονταν από την Αριστερά. Ξαφνικά, στους συλλόγους του ΑΚΕΛ έλεγαν ότι μεγαλύτερος κλέφτης δικηγόρος από τον Παπαπέτρου δεν υπάρχει. Τότε ξάπλωνα τη νύχτα και δεν μπορούσα να κοιμηθώ. Ύστερα βέβαια συνήθισα!
–Γιατί δεν άντεξε το ΑΔΗΣΟΚ;
–Όπως εύστοχα είπε ο Ευάγγελος Αβέρωφ «όποιος φεύγει από το μαντρί, τον τρώει ο λύκος». Δεν είχαμε οικονομικούς πόρους για να σταθούμε στα πόδια μας και εμφανιστήκαμε σε μια περίοδο που η απεξάρτηση του απλού ψηφοφόρου από τα παραδοσιακά κόμματα ήταν ακόμη στα σπάργανα. Θεωρηθήκαμε προδότες, αποστάτες και πληρώσαμε το τίμημα. Εξάλλου το πείραμα της περεστρόικα απέτυχε. Κάναμε και σοβαρότατα λάθη ως ΑΔΗΣΟΚ, καθώς για να αποσείσουμε το ιδεολογικό στίγμα του αποστάτη, υπήρξαμε κι εμείς δογματικοί. Για παράδειγμα, διατυπώθηκε η θέση από ανώτατα στελέχη μας ότι για να έχουμε σοσιαλισμό πρέπει πάνω από το 50% των στοιχείων της οικονομίας να είναι κρατικοποιημένα. Θέση που ούτε το «δογματικό» ΑΚΕΛ δεν διατύπωσε.
–Άρα σας στοίχισε η πολεμική που δεχθήκατε κυρίως από το ΑΚΕΛ;
–Όχι μόνο από το ΑΚΕΛ. Από το σύστημα. Θα σας πω ένα περιστατικό. Μόλις οργανώσαμε το ΑΔΗΣΟΚ, πήγαμε στη Λάρνακα στο ξενοδοχείο Sunhall να κάνουμε μια ομιλία. Ο Ζιαρτίδης, ο Δίγκλης κι εγώ. Μπούκαρε μέσα μια ομάδα διαφωνούντων, με επικεφαλής δύο μέλη τότε της Κεντρικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, τον Δώρο Χριστοδουλίδη και την Ελένη Κωστή της ΠΟΓΟ και με τη βία τα ξήλωσαν όλα. Μας μετέφερε η Αστυνομία στη Λευκωσία με τα περιπολικά για να σωθούμε. Γράψαμε το θέμα στη Βουλή. Κανένας, μα κανένας, δεν κούνησε το δάχτυλό του για να μας υπερασπιστεί. Πάω στον Κληρίδη και του λέω, μα τι κάνετε; Γιατί καλύπτετε το ΑΚΕΛ. Ξέρετε τι μου απάντησε; Έχουμε και εμείς μέσα στο κόμμα μας ανθρώπους που θέλουν να φύγουν και να κάνουν κόμμα…
–Σήμερα παραμένετε αριστερός ή δηλώνετε κάτι άλλο;
–Ανήκω στην ευρύτερη Αριστερά και εξακολουθώ να ονειρεύομαι την κοινωνική δικαιοσύνη και έναν κόσμο ειρηνικό, με αρχές και αξίες.
Η πρόταση Ακιντζί για τη σημαία στον Πενταδάχτυλο
–Είστε μια προσωπικότητα που σας καθορίζει η στάση σας στο Κυπριακό. Κάποιες φορές δίνετε την εντύπωση ότι επιρρίπτετε την κύρια ευθύνη για μη λύση του Κυπριακού στην ε/κ πλευρά και αφήνετε στην άκρη τις ευθύνες της τ/κ και της τουρκικής πλευράς.
–Αυτό δεν είναι αληθές. Είναι γεγονός ότι καταλογίζω σοβαρότατες ευθύνες στην ε/κ πλευρά για τη μη λύση του Κυπριακού, όμως την ίδια στιγμή καταλογίζω ευθύνες και στην άλλη πλευρά. Επιρρίπτω ευθύνες στον Χριστόφια που φοβήθηκε το πολιτικό κόστος και δεν κλείδωσε τις συγκλίσεις με τον Ταλάτ, οχυρωμένος πίσω από το ανόητο σύνθημα ότι τίποτε δεν είναι συμφωνημένο, αν δεν συμφωνηθούν όλα και που επέδειξε πολιτική δειλία στο δημοψήφισμα του 2004. Επιρρίπτω, επίσης, ευθύνη στον Αναστασιάδη που φοβήθηκε το πολιτικό κόστος και δεν προχώρησε στο Κραν Μοντανά.
–Σας αποδίδουν ότι υιοθετείτε την τουρκική προπαγάνδα ότι φταίει ο Αναστασιάδης για το ναυάγιο, ενώ η δική μας πλευρά υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν αποδεχόταν κατάργηση των εγγυήσεων και αποχώρηση των στρατευμάτων.
–Όταν η Τουρκία δεν θα έχει δικαίωμα επέμβασης, αφού οι υφιστάμενες εγγυήσεις θα αντικατασταθούν από νέες, όπου η Τουρκία δεν θα έχει δικαίωμα επέμβασης, αλλά μόνο συμβουλευτικό ρόλο και όταν ο τουρκικός στρατός θα έχει φύγει, έστω κι αν έμεναν οι 650 της συνθήκης Συμμαχίας για κάποιο χρονικό διάστημα, όπως προέκυψε στο Κραν Μοντανά, μπορούσαμε ή όχι να φτάσουμε σε λύση του Κυπριακού;
–Πιστεύετε ακόμη στη λύση του Κυπριακού;
–Θεωρώ ότι ο Ερχιουρμαν, με τα καλά του και τα κακά του, αποτελεί την τελευταία ελπίδα, αν θέλουμε να έχουμε άλλη λύση του Κυπριακού εκτός από τα δύο κράτη ή την προσάρτηση των κατεχομένων στην Τουρκία. Όμως δεν διακρίνω να γίνεται αυτή η διαπίστωση και από αυτούς που χειρίζονται τα πράγματα.
–Γιατί το λέτε αυτό; Τι έπρεπε να κάνει ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης;
–Αν ήμουν Χριστοδουλίδης, τη νύχτα του αποτελέσματος, που οι Τ/κ πήγαν κόντρα στην εκπεφρασμένη βούληση της Τουρκίας για λύση δύο κρατών, μαζί με τα συγχαρητήριά μου προς τον Ερχιουρμαν, θα ανακοίνωνα εκ νέου την αποδοχή της πολιτικής ισότητας –την οποία αποδέχθηκαν και ο Χριστόφιας και ο Κληρίδης και ο Τάσσος και ο Αναστασιάδης– και θα ανακοίνωνα και μονομερή, ουσιαστικά ΜΟΕ, για βελτίωση του κλίματος.
«Ο Χριστόφιας επέδειξε πολιτική δειλία στο δημοψήφισμα και ο Αναστασιάδης φοβήθηκε το πολιτικό κόστος στο Κραν Μοντανά».
–Δεν ακούσαμε τον Ερχιουρμαν να λέει να καταργηθούν οι εγγυήσεις ή να αποχωρήσουν τα στρατεύματα ή να επιστραφεί η Αμμόχωστος στους νόμιμους κατοίκους της. Άρα γιατί ο Χριστοδουλίδης να κάνει κάτι τέτοιο αφού αυτά τα ζητήματα θα τεθούν στις διαπραγματεύσεις αν και εφόσον επαναρχίσουν;
–Οι Τ/κ μάς είπαν με την ψήφο τους στις εκλογές: κυριαρχική ισότητα γιοκ, δύο κράτη γιοκ. Άρα μια τέτοια κίνηση από τον Χριστοδουλίδη θα άλλαζε σε μεγάλο βαθμό την ατμόσφαιρα και την ψυχολογία των Τουρκοκυπρίων.
–Το κλίμα θα βελτιωνόταν, αν για παράδειγμα ο Ακιντζί τότε ή ο Ερχιουρμαν σήμερα έλεγε ότι θα αφαιρέσει τις σημαίες από τον Πενταδάχτυλο.
–Ο Ακιντζί, επί των ημερών του, ήγειρε το θέμα της σημαίας στον Πενταδάκτυλο. Τότε, θυμάμαι, παρά τις πολλές δυσκολίες που βρήκε ο Ακιντζί στη δική του κοινότητα και στην Τουρκία, στο τέλος κατάφερε και ήρθε στην πλευρά μας με μια εισήγηση: να αφαιρέσουν τη σημαία από τον Πενταδάκτυλο και εμείς να απομακρύνουμε τις φωτογραφίες των εγκλημάτων Τουρκοκυπρίων από το Λήδρα Πάλας. Το απορρίψαμε.
–Έγινε όντως κάτι τέτοιο;
–Βεβαίως, είχε πει ότι είναι έτοιμος να αφαιρέσει τη σημαία στο πλαίσιο μιας συναπόφασης να φύγουν και οι φωτογραφίες.
–Γιατί απέρριψε την πρόταση η δική μας πλευρά;
–Δεν θυμάμαι το σκεπτικό.
–Πώς κρίνετε τα πρώτα δείγματα γραφής Ερχιουρμαν; Ένας Κύπριος που λέει ότι η Τουρκία θα είναι για πάντα εγγυήτρια δύναμη.
–Ναι, η Τουρκία θα είναι εγγυήτρια δύναμη στην Κύπρο εσαεί. Στο θέμα των εγγυήσεων υπάρχει ένα τρικ πίσω από το οποίο κρύβονται πολλοί. Ο γ.γ. στο Κραν Μοντανά δεν πρότεινε κατάργηση, αλλά αντικατάστασή τους με ένα νέο σύστημα στο οποίο οι σημερινοί εγγυητές δεν θα έχουν επεμβατικά δικαιώματα αλλά μόνο συμβουλευτικό ρόλο.
–Άρα γιατί να υπάρχουν εγγυήτριες δυνάμεις; Τι εξυπηρετεί τέτοια ρύθμιση;
–Είναι το face saving για την Τουρκία, για να σωθούν τα προσχήματα. Για να μη θεωρηθεί ότι η μια πλευρά έριξε στο καναβάτσο την άλλη. Έχουν κι εκείνοι κοινή γνώμη να «πουλήσουν» κάποια πράγματα.
–Αναβλήθηκε πάντως η κάθοδος Ολγκίν, η άτυπη πενταμερής μεταφέρεται χρονικά και η εντύπωση που δίδεται είναι ότι ο Ερχιουρμαν αναμένει οδηγίες από την Άγκυρα για να προχωρήσει.
–Εγώ λέω ότι πάει στον Ερντογάν για να συζητήσουν. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι ο ρόλος της Τουρκίας είναι καθοριστικός, όμως έχει σημασία και η θέση Ερχιουρμαν υπέρ της ΔΔΟ.
–Ένα από τα προβληματικά σημεία στη συζήτηση για το Κυπριακό είναι οι χαρακτηρισμοί. Εσάς σας αποκαλούν νενέκο. Πώς απαντάτε σε αυτό;
–Νενέκος είναι ο προδότης. Εγώ δεν είμαι νενέκος, είμαι πατριώτης. Αγωνίζομαι για την επανένωση του τόπου μας μέσα από μια λύση ομοσπονδίας με παρουσία στην Ε.Ε. που μας θωρακίζει από κινδύνους και κακά του παρελθόντος. Δεν είναι νενέκος εκείνος που αγωνίζεται έμπρακτα για να ανατρέψει τη διχοτόμηση. Δεν είναι νενέκος εκείνος που λέει ότι πρέπει να κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των Τ/κ. Παράλληλα, τι μήνυμα στέλνουμε στους Τ/κ που έρχονται να πιάσουν την ταυτότητα της Δημοκρατίας και τους λέμε ότι ο εθνικός σας ύμνος είναι αυτός της Ελλάδας; Αν κάποιος υπηρετεί το στάτους κβο, δεν είναι η πολιτική που εκφράζω εγώ, αλλά εκείνοι που μέσα από μια στείρα μαξιμαλιστική αντιπαράθεση με την Τουρκία και τον τουρκικό εθνικισμό συντηρούν το στάτους κβο, αφήνουν τον χρόνο να περνά, να εμπεδώνονται τα τετελεσμένα και να δημιουργούνται νέα, με αποτέλεσμα να προκύπτουν κίνδυνοι για το μέλλον.
