Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Παναγιώτης Τοφή λαμβάνει μέρος για τρίτη χρονιά στην «Πλατφόρμα Χορογραφίας Κύπρου» με το έργο του «Through me, THEM –». Πρόκειται για έναν ανήσυχο δημιουργό, ο οποίος δεν επαναπαύεται. Αναζητεί την κίνηση και τα συναισθήματα για να τα αποδώσει στο τέλος σε μια χορογραφική δουλειά. Πρόσφατα, μάλιστα, έλαβε το βραβείο «Δημιουργός της χρονιάς», κάτι που όπως μου λέει του δίνει επιπλέον κίνητρο για να συνεχίσει να κάνει ό,τι ήδη κάνει, με ακόμη περισσότερο επαγγελματισμό, ενέργεια, ενδιαφέρον και αγάπη. Η δουλειά που θα παρουσιάσει στο Θέατρο Ριάλτο στη Λεμεσό είναι το αποτέλεσμα έρευνας και μελέτης 26 μονόλεπτων βίντεο στα οποία ισάριθμες γυναίκες –μετά από πρόσκληση– του απέστειλαν και παρουσιάζουν την ανδρική κυριαρχία, την απώλεια και την απομόνωση.
–Παναγιώτη, μίλησέ μου για τη χορογραφία που θα παρουσιάσεις.
–Το χορογραφικό έργο «Through me, THEM –» είναι ένα σόλο διάρκειας είκοσι λεπτών, το οποίο έχει σαν σημείο εκκίνησης την κινησιολογική ανταπόκριση γυναικών μετά από ανοικτό κάλεσμα. Οι 26 γυναίκες οι οποίες συμμετείχαν μοιράστηκαν μέσω σωματικής κίνησης, την προσωπική τους εμπειρία όσο αφορά την ανδρική κυριαρχία, την απώλεια και την απομόνωση, μέσω υποβολής βίντεο διάρκειας ενός λεπτού. Το κινησιολογικό υλικό το οποίο λήφθηκε, τροποποιήθηκε και ενοποιήθηκε. Αποτελεί μια πρόταση πειραματισμού η οποία προκύπτει από προσωπική ανάγκη με στόχο την προβολή της σύγχρονης κοινωνικής πραγματικότητας γυναικών, χρησιμοποιώντας το σώμα επί σκηνής ως μέσο επικοινωνίας και συνεισφοράς. Πρόκειται να παρουσιαστεί στο πλαίσιο της 19ης Πλατφόρμας Χορογραφίας Κύπρου την Κυριακή 3 Νοεμβρίου, στο θέατρο Ριάλτο, στη Λεμεσό.
–Μίλησε μου για τη συμμετοχή σου στην πλατφόρμα.
–Είναι φέτος η τρίτη χρονιά που συμμετέχω με έργο μου στην Πλατφόρμα. Έχουν προηγηθεί τα χορογραφικά έργα «Never Been Missed», το οποίο παρουσιάστηκε το 2017 και «Not To Hold» το 2018. Φέτος η 19η διοργάνωση εισάγει δύο κατηγορίες συμμετεχόντων, διαφοροποιώντας ανάμεσα στους «νέους χορογράφους» (χορογράφοι με λιγότερα από πέντε ολοκληρωμένα έργα) και χορογράφους με περισσότερα από πέντε ολοκληρωμένα έργα στο ενεργητικό τους. Μαζί με άλλους έξι Κύπριους χορογράφους βρισκόμαστε στη δεύτερη κατηγορία, των δημιουργών με περισσότερα από πέντε ολοκληρωμένα έργα.
–Είχες κάνει κάλεσμα σε γυναίκες να μοιραστούν μαζί σου σε βίντεο του ενός λεπτού, μέσω σωματικής κίνησης, την προσωπική τους εμπειρία με θεματικές: την ανδρική κυριαρχία, την απώλεια και την απομόνωση. Εκφράζονται αυτές οι γυναίκες δι’ εσού;
–Έχοντας λάβει τα βίντεο από τις συμμετέχουσες μετά το ανοικτό κάλεσμα, αφιέρωσα αρκετό χρόνο για την καταγραφή, εκμάθηση και ανάλυση της κίνησης. Να συμπληρώσω ότι οι συμμετέχουσες είναι διαφόρων ηλικιών (άνω των δεκαοκτώ), αρκετές κάτοικοι Κύπρου, και κάποιες εξωτερικού. Υπάρχει διαφορετικότητα ως προς το επαγγελματικό υπόβαθρο, τη θρησκεία, τη γλώσσα και την κουλτούρα. Παρ’ όλη τη διαφορετικότητα, αρκετό από το ατομικό κινησιολόγιο παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες, όπως και τα μέρη του σώματος τα οποία ενεργοποιούνται και συμμετέχουν στην κίνηση. Έχοντας υπόψη τις θεματικές και τη συναισθηματική πρόθεση, έχω δημιουργήσει έναν συνδυασμό, ένα αμάλγαμα των κινήσεων. Σαν διαφορετικές εικόνες-στιγμές που προβάλλονται στον ίδιο καμβά. Αυτό που συμβαίνει είναι πως μέσω κάθε κίνησης, το μυαλό και το σώμα βρίσκονται σε μια διαδικασία «φιλοξενίας» της εμπειρίας και της μνήμης υπαρκτών προσώπων ιδίου φύλου, δίχως να έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ μεταξύ μας ο προφορικός ή γραπτός λόγος.
–Γιατί σε απασχόλησαν αυτές οι θεματικές;
–Τα τελευταία χρόνια έχω παρατηρήσει πως παρ’ όλη την ενημέρωση και την κινητικότητα γύρω από τον φεμινισμό και τα ίσα δικαιώματα μεταξύ των φύλων, όλο και περισσότερες γυναίκες με τις οποίες συναναστρέφομαι και συνδιαλέγομαι, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά, έχουν βιώσει παρόμοιες, ιδιαίτερες δυσκολίες, όπως και τραυματικές εμπειρίες, υπομένοντας για μεγάλα χρονικά διαστήματα στη σιωπή. Παρακολουθώντας παράλληλα τα σχετικά, ακραία γεγονότα τον τελευταίο χρόνο στην Κύπρο, αντιλήφθηκα πως για να υπάρξει οποιαδήποτε αλλαγή στο συγκεκριμένο θέμα πρέπει να προηγηθεί ατομική κινητοποίηση. Δίχως να έχω βιώσει προσωπικά, λόγω φύλου, αυτή την πραγματικότητα προτίμησα να αποφύγω έντονες συζητήσεις όπως και σχόλια σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να χρησιμοποιήσω τη σιωπή σαν ένα στοιχείο που μπορεί να επικοινωνήσει διαφορετικά μέσω της δουλειάς μου. Ένιωσα την ανάγκη να βοηθήσω να «ειπωθούν» προσωπικές ιστορίες μέσω της κίνησης, σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί, έστω και λίγο, το μέγεθος του συλλογικού προβλήματος. Οφείλουμε, πιστεύω, να κοιτάξουμε ξανά, με περισσότερη ενσυναίσθηση και πραγματικό ενδιαφέρον τις γυναίκες που βρίσκονται δίπλα και ανάμεσά μας.
Έμφαση στη συναισθηματική πρόθεση
–Ποια είναι η χορογραφική σου φιλοσοφία;
–Σε κάθε χορογραφική έρευνα αφιερώνω αρκετό χρόνο στον πειραματισμό με κίνηση όπως και στη σχέση που προκύπτει ανάμεσα στο σώμα και τον χώρο, δίνοντας έμφαση στη συναισθηματική πρόθεση. Θεωρώ πως το σώμα είναι μια «αρχειοθήκη», μια βάση δεδομένων από μνήμες και επιθυμίες και το αντιμετωπίζω σαν αγωγό, σαν φορέα διαφορετικών εντάσεων και εναλλασσόμενης ενέργειας. Επιλέγω όσο περισσότερο μπορώ να αποφεύγω την άμεση αφηγηματικότητα και να αναδεικνύω στιγμές από μικρές λεπτομέρειες στην κίνηση, ενώ θεωρώ ιδιαίτερα σημαντική την ενεργοποίηση της αίσθησης της αφής. Όσο αφορά την εκτέλεση με απασχολεί η καθαρότητα στην κίνηση, δίχως την αυστηρότητα ως προς την φόρμα.
–Εκφράζει το σώμα πάντοτε την αλήθεια του;
–Πιστεύω πως το μεγαλύτερο εμπόδιο προς την έκφραση μέσω του σώματος και της κίνησής του είναι σχεδόν πάντοτε το μυαλό: η αυστηρή αυτοκριτική, οι κοινωνικοί κανόνες, η ανάγκη για έλεγχο, ο φόβος. Είναι σημαντικό και σίγουρα θεραπευτικό να επιτρέπουμε στον εαυτό μας να αισθανθεί και κατ’ επέκταση να εκφραστεί, να βιώσει, να αφεθεί, να απολαύσει.
–Πώς μιλάει ο χορός στον θεατή; Έχεις μια απάντηση;
–Επιλέγω να απαντήσω μέσω της ενσυναίσθησης, δηλαδή της συναισθηματικής ταύτισης, την επέκταση του ατόμου πέρα από τον εαυτό του. Όταν ο ερμηνευτής πετύχει αυτό δημιουργείται μια ουσιαστική επικοινωνία με τον θεατή.
–Σύγχρονος χορός και Κύπρος, πώς τα βλέπεις τα πράγματα;
–Ο σύγχρονος χορός στην Κύπρο πιστεύω εξελίσσεται διαρκώς στις διάφορες μορφές του. Έχουν γίνει σημαντικές αλλαγές προς το καλύτερο σε θεσμούς και είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι ο χορός και η κίνηση πλέον εντάσσονται πιο τολμηρά και σε άλλες τέχνες, ενθαρρύνοντας τόσο την έρευνα όσο και τον πειραματισμό. Θετικό επίσης είναι το γεγονός ότι υπάρχουν διάφορες επιχορηγήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού, γεγονός που επιτρέπει τη δυνατότητα για φιλοξενίες, παρουσιάσεις και συμμετοχές σε Φεστιβάλ τόσο στην Κύπρο όσο και στο εξωτερικό. Αυτά που πραγματικά είναι αναγκαία είναι η μακροχρόνια και επαρκής οικονομική ενίσχυση, η δημιουργία ενός, ώριμου και λειτουργικού οργανισμού χορού (όπως υπάρχει για παράδειγμα στο θέατρο), η ξεκάθαρη αναγνώριση του επαγγέλματος χορευτή και χορογράφου και η ύπαρξη μιας σταθερής συντεχνίας, η οποία να στηρίζει δυναμικά όσο αφορά δικαιώματα και νομικά ζητήματα. Αλλιώς πώς μπορεί να αποτελέσει η Κύπρος έναν σοβαρό προορισμό που θα στηρίξει μακροχρόνια τόσο επαγγελματικά όσο και οικονομικά το πάθος και τα όνειρα ενός/μιας επαγγελματία χορευτή/τριας και χορογράφου και όχι να τον/την οδηγήσει σε μία συνέχεια εκπτώσεων και συμβιβασμών;
–Πρόσφατα βραβεύτηκες από τον ΘΟΚ ως δημιουργός της χρονιάς, αισθάνεσαι ότι έχεις παραπάνω καλλιτεχνική ευθύνη από εδώ και πέρα για ό,τι δημιουργείς;
–Νιώθω πως σε κάθε ξεχωριστή συνεργασία στο θέατρο ως επιμελητής κίνησης και χορογράφος έχω δώσει τον καλύτερό μου εαυτό. Δεν πιστεύω ότι έχει υπάρξει κάποια συνεργασία που να έχω κάνει κάτι λιγότερο από αυτό που μπορούσα. Με το βραβείο που μου δόθηκε πρόσφατα περισσότερο αισθάνομαι ευγνωμοσύνη και πως μου έχει δοθεί ένα επιπλέον κίνητρο για να συνεχίσω να κάνω αυτό που ήδη κάνω, με ακόμα περισσότερο επαγγελματισμό, ενέργεια, ενδιαφέρον και αγάπη.
