Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η παράσταση «Εραπωτόκριτος» είναι μία ακόμη παραγωγή της βιταμίνα και καταπιάνεται με το εμβληματικό ποίημα της Κρητικής Λογοτεχνίας του 17ου αιώνα «Ερωτόκριτος» του Βιτζέντζου Κορνάρου, ιδωμένο όμως με μία χιπ χοπ διάσταση (ο Δημήτρης Σπύρου, μαζί με τον Ανδρέα Ροδοσθένους έχουν κάνει τη μουσική σύνθεση). Στο εγχείρημα της Βιταμίνας συντράμει (κατά την κρητική λέξη) και η Sadahzinia (Γιολάντα Τσιαμπόκαλου), πρωτοπόρος της ελληνικής hip hop σκηνής με πορεία τριάντα χρόνων. Η Sadahzinia ανεβαίνει στη σκηνή για να αφηγηθεί τον ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, μέσα από μελωδίες και beats που συνδυάζουν το πάθος του κλασικού κειμένου με την ένταση και τον ρυθμό του σήμερα. Όπως λέει η στην «Κ» η Sadahzinia η ουσία είναι να φέρεις αυτά τα έργα κοντά σε ανθρώπους που ίσως δεν τα διάβαζαν ποτέ, αλλά μπορούν να τα νιώσουν μέσα από τον ρυθμό, το beat, την αφήγηση. «Αυτό είναι ένα στοίχημα: να κρατήσεις ζωντανή τη φλόγα».
–Νομίζω πως ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα, αλλά και το ίδιο το έργο έχουν μία πολύ ιστορία που ταιριάζει με τη γρηγοράδα της εποχής… νομίζετε πως ισχύει;
–Ναι, γιατί ο Ερωτόκριτος είναι κατ’ εξοχήν έργο της καρδιάς και η καρδιά πάντα τρέχει πιο γρήγορα από τη λογική. Η γρηγοράδα της δικής μας εποχής μπορεί να είναι τεχνολογική, αλλά το πάθος του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας είναι διαχρονικά «επείγον». Είναι αυτή η ανάγκη να αγαπήσεις, να αντισταθείς, να σταθείς όρθιος απέναντι σε ό,τι σου λένε πως δεν γίνεται. Στην ουσία, το έργο έχει την ταχύτητα του συναισθήματος και εκεί το hip hop βρίσκει χώρο να αναπνεύσει. Ταυτόχρονα, το έργο δεν έχει μόνο μια ιστορία αγάπης να πει, αλλά αναφέρεται σε όλο το φάσμα των συναισθημάτων.
–Τι έκανε τον «Ερωτόκριτο» πρόσφορο μουσικό έδαφος;
–Το ότι είναι ήδη μουσικός στη ρίζα του! Ο ρυθμός του, η ομοιοκαταληξία, η προφορική του δύναμη, η εκπληκτική κρητική προσωδία είναι σχεδόν ραπ πριν υπάρξει ραπ. Μιλάμε για μια εποχή που η τέχνη λεγόταν φωναχτά, όχι σιωπηλά. Ο Ερωτόκριτος, μέσα από την πένα του Κορνάρου, έχει flow, έχει beat, έχει storytelling. Εγώ απλώς προσπάθησα να ακούσω ξανά τον χτύπο του και να τον μεταφέρω στο σήμερα, ακουμπώντας πάνω στα beats και τις συνθέσεις των Δημήτρη Σπύρου και Ανδρέα Ροδοσθένους.
–Πόσο εύκολο είναι να συνδυαστούν το χιπ χοπ με την κρητική παράδοση και διάλεκτο;
–Δεν είναι θέμα ευκολίας, είναι θέμα αλήθειας. Το χιπ χοπ δεν είναι ένα μουσικό είδος μόνο, είναι ένας τρόπος να λες την αλήθεια σου. Και η κρητική παράδοση το ίδιο κάνει, απλώς με άλλη προφορά. Όταν υπάρχει σεβασμός και αγάπη για τον λόγο, οι γλώσσες και οι ρυθμοί ενώνονται φυσικά. Το δύσκολο είναι να μη φερθείς επιφανειακά, αλλά να μπεις πραγματικά στον ήχο της Κρήτης, να ακούσεις τον λυγμό και την περηφάνια της, τη σειρά που μπαίνουν οι λέξεις πάνω στον στίχο, τις εμφάσεις και το πόσο μου δίνει την αίσθηση ότι έχει κάνει και γλωσσοπλασία ο Κορνάρος στο έργο του, όπως κατά κόρον συμβαίνει στο χιπ χοπ.
–Οι μουσικές που συνθέσατε έχουν επηρεαστεί από το κλασικό άκουσμα του «Ερωτόκριτου» αλλά και από την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης;
–Τη σύνθεση έχει αναλάβει ο Δημήτρης μαζί με τον Ανδρέα εξ ολοκλήρου οπότε εγώ μπορώ να σου απαντήσω μόνο ως αίσθηση εδώ και βάσει αυτών που έχουμε συζητήσει και με τον ίδιο τον Δημήτρη. Νιώθω ότι έχει επηρεαστεί από την παραδοσιακή μουσική της Κρήτης και πολύ λιγότερο από το κλασικό άκουσμα. Σίγουρα δεν ήθελε να κάνει μια εύκολη εκδοχή της παράδοσης, αλλά ήθελε να τη μεταφέρει στο σήμερα. Έτσι υπάρχουν ρυθμοί και κλίμακες που θυμίζουν Κρήτη, αλλά συνδυασμένα με beats, samples και μια πιο urban αισθητική που μιλάει τη γλώσσα του δρόμου. Τολμώντας να το κάνει αυτό χαίρομαι που έδειξε –και μου έδειξε– ότι η παράδοση κουβαλάει μια φωνή στοχαστική, πολιτικά ευαίσθητη, και ριζωμένη στην προφορική τέχνη. Και αυτό σίγουρα είναι και το κομμάτι του hip hop που με γοητεύει και μου δίνει κίνητρο να συνεχίζω να το υπηρετώ. Τα τελευταία χρόνια, τα χρόνια της μουσικής μου αυτονόμησης από τους Active Member, συνεργάζομαι πολύ στενά με τον Πάνο Πενταρίτσα που επίσης συμμετέχει στην παράσταση και καθώς ο ίδιος ήδη μελετούσε από βυζαντινή μουσική, μέχρι όλους τους δρόμους της λαϊκής μας παράδοσης με ώθησε να σκαλίσουμε μαζί και τους δικούς μου τρόπους στον λόγο και την εκφορά του και να μπω σε μια ροή εξέλιξης. Από τότε συναντώ υπέροχους ανθρώπους με όλους τους κόσμους που κουβαλάνε και κουμπώνω σε αυτούς το δικό μου ραπ. Πριν λίγα χρόνια είχα ξανακάνει ένα πάντρεμα με χιπ χοπ και κρητική παράδοση, όταν συνεργάστηκα με τη μαγική Νίκη Ξυλούρη. Και στο νέο μου άλμπουμ έχω συνεργαστεί με τον Κώστα Ανετάκη, τον συνθέτη που πάντρεψε το «Όσο βαρούν τα σίδερα» που έχει φυτρώσει απ’ τα χώματα της Κρήτης με το ραπ, πέρυσι, και έφτιαξε το «Τα μαύρα ρούχα» για να καταγγείλει τις γυναικοκτονίες.
–Η αναμέτρηση με τέτοια κλασικά κείμενα μπορεί να τα ανανοηματοδοτήσει;
–Από τη στιγμή που ένα κείμενο ξαναλέγεται, ξαναζεί. Δεν το αγγίζεις για να το εκμοντερνίσεις, αλλά για να το ακούσεις αλλιώς. Αν καταφέρεις να το περάσεις μέσα από τη φωνή σου χωρίς να του πάρεις την ψυχή, τότε του δίνεις νέα ζωή. Και αυτό είναι η ανανοηματοδότηση, όχι να αλλάξεις το έργο, αλλά να το κάνεις να μιλήσει στο παρόν.
–Αν έπρεπε η μουσική σύνθεση γι’ αυτή την παράσταση να μπει σε ένα λήμμα λεξικού, ποιο θα ήταν αυτό;
–Θα την έβαζα στο λήμμα «ανάσα»! Γιατί είναι η στιγμή που το παλιό και το νέο αναπνέουν μαζί. Το χιπ χοπ ανασαίνει μέσα από την παράδοση, και η παράδοση μέσα από τη ραπ, κι αυτό δημιουργεί κάτι ζωντανό, όχι μουσειακό.
–Ποιο στοιχείο του «Ερωτόκριτου» σάς έκανε περισσότερη εντύπωση και σας δυσκόλεψε στη μουσική του απόδοση; Η επιλογή των στίχων που θα απαγγελθούν με ποιο κριτήριο έγινε;
–Με εντυπωσίασε η δύναμη της γλώσσας του. Είναι γεμάτη εικόνες, ρυθμούς, μεταφορές , σχεδόν δεν χρειάζεται μουσική, έχει ήδη τη δική του. Αυτό ακριβώς το έκανε και δύσκολο: να μην πνιγεί ο λόγος με ήχο. Με εντυπωσίασε το πού τοποθετούνται οι λέξεις μέσα στον στίχο και ο ίδιος ο ήχος τους ξέχωρος από τη σημασία. Η επιλογή των στίχων έγινε από τον Δημήτρη με βάση το πού υπάρχει συναισθηματικός πυρήνας και ενέργεια ρυθμική, εκεί όπου ο λόγος μπορεί να σταθεί και να ραπαριστεί χωρίς να χάσει την ποίησή του. Βέβαια έχει μεγάλη δυσκολία να αποδοθεί πόσο μάλλον να το μάθει κανείς απέξω, παρόλο που όπως ξέρω απ’ έξω το απαγγέλουν πολλοί άνθρωποι στην Κρήτη που έχουν το κείμενο καταγεγραμμένο στο DNA τους. Το ότι στο παρελθόν έζησα αρκετά μεγάλο διάστημα στην Κύπρο με έχει εξοικειώσει με την κυπριακή διάλεκτο που συχνά ομοιάζει με την Κρητική. Ίσως αυτό λοιπόν λειτούργησε υπέρ μου.
–Ποια είναι η πρόκληση ή οι προκλήσεις όταν αντιμετωπίζετε κείμενα κλασικά και ιδιαίτερα;
–Η πρόκληση είναι ο σεβασμός χωρίς φόβο. Να μπεις σε ένα έργο που κουβαλά αιώνες ιστορίας και να το κοιτάξεις στα μάτια. Να μη φοβηθείς να το μεταφράσεις στη γλώσσα σου, όχι λεκτικά, αλλά ψυχικά. Για μένα, η ουσία είναι να φέρεις αυτά τα έργα κοντά σε ανθρώπους που ίσως δεν τα διάβαζαν ποτέ, αλλά μπορούν να τα νιώσουν μέσα από τον ρυθμό, το beat, την αφήγηση. Αυτό είναι ένα στοίχημα: να κρατήσεις ζωντανή τη φλόγα.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Παραστάσεις: 8 Νοεμβρίου, Θέατρο Δέντρο, Λευκωσία, και 9 Νοεμβρίου, Θέατρο ΈΝΑ/VERSUS, Λεμεσός. Έναρξη παραστάσεων 8:30 μ.μ. Εισιτήρια : ticketbox.com.cy
Συντελεστές
Κείμενο: Βιτσέντζος Κορνάρος. Πρωτότυπη μουσική /επεξεργασία κειμένου: Δημήτρης Σπύρου, Ανδρέας Ροδοσθένους. Επί σκηνής: Sadahzinia (Γιολάντα Τσιαμπόκαλου), Δημήτρης Σπύρου, Ανδρέας Ροδοσθένους, Πάνος Πενταρίτσας.
Τη δράση στηρίζει το τμήμα Σύγχρονου Πολιτισμού του Υφυπουργείου Πολιτισμού Κύπρου
