Του Απόστολου Κουρουπάκη
Το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ παρουσιάζει μια σειρά πρώτων προβολών, τoυ νέου έργου της Έλενας Αγαθοκλέους με τίτλο «Κοινός Τόπος». Πρόκειται για ένα ψηφιακό project σε μορφή εγκατάστασης με τριπλή προβολή, βασισμένο στο τρίπτυχο «Ρημαγμένη Όχθη, Μήδειας Υλικό, Τοπίο με Αργοναύτες» του Γερμανού συγγραφέα Heiner Muller. Για το τι εστί κοινός τόπος η Έλενα Αγαθοκλέους μου λέει πως το έργο αφορά παρά μόνο στη συνειδητοποίηση ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Χρονικά είναι η επόμενη μέρα ενός τσακωμού, μιας κρίσης, μιας καταστροφής. Είναι μια συνθήκη αποχαιρετισμού σε ησυχία... Σημειώνει πως η ανίκανη διαχείριση μιας σύγκρουσης είναι μέρος της κληρονομιάς μας και σκέφτομαι πως έχει δίκιο... και έτσι μού ανοίγει νέα παράθυρα για το τι είναι παράδοση και κληρονομιά.
–Κοινός Τόπος... τι συνιστά έναν κοινό τόπο, Έλενα;
–Ο «Κοινός Τόπος» είναι ένα νέο ψηφιακό project σε μορφή τριπλής παράλληλης προβολής, που θα παρουσιαστεί αυτές τις μέρες πιλοτικά. Βασίζεται στα κείμενα του Γερμανού συγγραφέα Heiner Muller «Ρημαγμένη Όχθη, Μήδειας Υλικό, Τοπίο με Αργοναύτες» και αποτελεί ένα ιδιαίτερο εγχείρημα, όσον αφορά στα «συστατικά» του. Αναφορικά με τη φόρμα, κινείται ανάμεσα στα ερωτήματα: πώς οι παραστατικές τέχνες εμφανίζονται στην οθόνη ή πώς οι παραστατικές τέχνες μπορούν να εργαλειοποιηθούν και να δημιουργήσουν οργανική σχέση με άλλα πεδία, όπως τις ψηφιακές δυνατότητες, το video, το green screen κ.λπ.
Θέλω να σκέφτομαι πως ο κοινός τόπος είναι εκεί που θα συναντηθούμε, όταν πια θα έχουμε μάθει να παίζουμε στο πιάνο Gymnopedies του Erik Satie.
Επί της ουσίας το έργο αφορά παρά μόνο στη συνειδητοποίηση ότι κάτι πρέπει να αλλάξει. Χρονικά είναι η επόμενη μέρα ενός τσακωμού, μιας κρίσης, μιας καταστροφής. Είναι μια συνθήκη αποχαιρετισμού σε ησυχία. Μήτε γυναίκα μήτε άντρας, μήτε χώρα μήτε σημαία, μήτε θυμός μήτε λύπη, μήτε έτσι. Με αποτέλεσμα ο κοινός τόπος να παραμένει μια επιθυμία, ένα υποθετικό τοπίο στο οποίο δεν φτάσαμε ακόμα. Είναι εκεί που θέλουμε να είμαστε χωρίς να νιώθουμε απειλή, εκεί που θα είναι συμπεριληπτικά, όπου θα μαθαίνουμε πώς να διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις. Για εμένα αυτά είναι θέματα που με απασχολούν βαθιά, όσο τα κατανοώ τόσο καλύτερα μπορώ να τα συζητώ και να τροφοδοτώ τη δουλειά και τη ζωή μου. Θέλω να σκέφτομαι πως ο κοινός τόπος είναι εκεί που θα συναντηθούμε, όταν πια θα έχουμε μάθει να παίζουμε στο πιάνο Gymnopedies του Erik Satie.
–Πολλές φορές οι κληρονόμοι ερίζουν για την κληρονομιά... σε απασχολούν τέτοιες έριδες στο project σου;
–Η κληρονομιά και η παράδοση με την ευρύτερη έννοια αποτελούν τη βασική πηγή για τη δουλειά μου. Το «παρελθόν» που κληροδοτείται, για μένα όχι μόνο δεν έχει ημερομηνία λήξης, αλλά είναι μάλλον ένα ανεξάντλητο πεδίο συνεύρεσης και διαλόγου γύρω από το θέμα της ταυτότητας. Για να παραμείνει ζωντανό αυτό το υλικό θεωρώ πως η κάθε γενιά θα πρέπει να μπορεί, χωρίς απολογίες, να προσθέτει τη δική της ερμηνεία, έκφραση, ρήξη, κατανόηση, φόρμα κ.λπ., και έτσι να συμβάλει στην παράδοση ή καλύτερα έτσι η παράδοση να διατηρηθεί ζωντανή. Αυτό σημαίνει διαχείριση της κληρονομιάς με σύγχρονο τρόπο, με τρόπο δηλαδή που αφορά τους ανθρώπους σήμερα. Συγκεκριμένα στον «Κοινό Τόπο», με αφορμή τον μύθο της Μήδειας και του Ιάσονα, ο Muller συζητά τον μύθο ως μια μνήμη του παρελθόντος χωρίς διαχωρισμό από την άμεση σημερινή εξωτερική πραγματικότητα. Τον παραποιεί, τον οικειοποιείται και τον χρησιμοποιεί ως κατασκευαστικό υλικό για να μιλήσει για τις συλλογικές εμπειρίες.
Οι λέξεις του είναι σκληρές και δεν ντρέπονται, τις οποίες φαντάστηκα πολλές φορές να διασχίζουν τον αέρα με την ορμή τους. Μα δεν ήταν αυτή η ποιότητα που αφορούσε αυτή τη δουλειά. Έπρεπε να βρούμε ένα τρόπο μαλακό, αποστασιοποιημένο μα και τρυφερό για να ακουστεί το κείμενο, αποκομμένο από το σώμα, μέσα σε τοπία – εικόνες γνώριμες, ένα περιβάλλον τελοσπάντων οικείο. Για να προκύψει μέσα από την ίδια τη συνθήκη το ερώτημα πώς να βρω τη γενναιότητα και τη συμπόνια να συζητήσω τα φρικτά που έχουν συμβεί ανάμεσα μας, μέσα μας. Γιατί, η ανίκανη διαχείριση μιας σύγκρουσης είναι μέρος της κληρονομιάς μας.
–Ποιος είναι ο ρόλος των παραστατικών τεχνών στην ανάδειξη ή και αποδόμηση της κληρονομιάς;
–Τι τυχερές και τυχεροί που είμαστε, σκέφτομαι καμιά φορά, που η δουλειά μας είναι ένα ισχυρό εργαλείο γι’ αυτή τη διαπραγμάτευση. Ωστόσο, δεν νομίζω πως οι παραστατικές τέχνες από μόνες τους έχουν κάποιο τέτοιο ρόλο, όπως ούτε ότι η αποδόμηση είναι αυτοσκοπός. Ο κάθε δημιουργός διαλέγει το μέσο, τον τρόπο και τον χρόνο που θέλει να εκφραστεί ή να τοποθετηθεί. Επίσης, οι αποφάσεις προκύπτουν μέσα από τις ίδιες τις συνθήκες της ζωής και αφορούν όχι μόνο το περιεχόμενο αλλά και το ίδιο το μέσο. Για παράδειγμα, αν και προερχόμαστε από το πεδίο του θεάτρου και της performance, κατά την περίοδο της πανδημίας μεταφερθήκαμε στην οθόνη. Ολοκληρώσαμε ένα digital theater performance το «Πεθαίνω σα Χώρα» και αντί ενός ζωντανού περιπάτου φτιάξαμε ένα app, το «Τουρκομαχαλλάς, διασχίζοντας την Ισμέτ Πασά». Πάντως, έχει ενδιαφέρον να δούμε πως οι παραστατικές τέχνες δοκιμάζονται, μα και γενικότερα πώς η τέχνη σήμερα έχει όλο και ευρύτερα όρια: συνδιαλέγεται με την τεχνολογία, συνεργάζεται με τους επιστήμονες, συζητάει με την κοινωνία. Όλα αυτά είναι πολύ συναρπαστικά.
–Ποιος ήταν ο κοινός τόπος των συντελεστών αυτού του πρότζεκτ;
–Είναι η εμπιστοσύνη. Κάθε φορά ο τόπος είναι κοινός, όταν οι συνεργάτες με παιγνιώδη περιέργεια θέλουν να ακούσουν περισσότερα για μια νέα ιδέα και είναι διαθέσιμοι στη διαδικασία.
–Πιστεύεις ότι φτάνουμε στο τέλος μιας εποχής;
–Νομίζω πως διανύουμε μια μεταβατική εποχή. Το «ανάμεσα» διακινεί σίγουρα πολλούς φόβους, αλλά ανοίγει διάλογο. Όσο έχουμε μια στέγη πάνω από τα κεφάλια μας και έχουμε φαγητό στο τραπέζι μπορούμε να συμμετέχουμε με πιο μεγάλη ψυχραιμία σε αυτό τον διάλογο.
Τα κείμενα Muller
Το συγκλονιστικό τρίπτυχο που έγραψε ο Muller το 1983 ξεκινά με τη «Ρημαγμένη Όχθη», που είναι ένα σύντομο λυρικό κομμάτι για ένα ρημαγμένο βιομηχανικό χώρο. Ακολουθεί το «Μήδειας Υλικό». Στην αρχή δίνεται η εντύπωση πως πρόκειται για ένα δραματικό κείμενο, καθώς εισάγει τη Μήδεια, τον Ιάσωνα και την Παραμάνα ως τα πρόσωπα σε ένα διάλογο. Σύντομα καταλήγει σε ένα χειμαρρώδη μονόλογο της Μήδειας. Καταπιεσμένη από τον κατακτητή, βάρβαρη, υποδουλωμένη από τον άνδρα γυναίκα. Η Μήδεια περνάει στην ανταρσία ακολουθώντας, όχι το δρόμο της χειραφέτησης, αλλά μια παρορμητική, αυτοκαταστροφική επιταγή. Και τέλος, το «Τοπίο με Αργοναύτες» ο τίτλος του οποίου θυμίζει ζωγραφικό πίνακα, δεν αποτελεί μια απάντηση στη Μήδεια. Μάλλον είναι ένα ποίημα σε πρόζα, στο οποίο ο Ιάσων αποικιστής, κατακτητής, στρατιώτης με κατακερματισμένο το Εγώ και με την ταυτότητα του χαμένη μεταξύ του τίποτε και του κανενός, περιγράφει την πορεία του θανάτου του.
Συντελεστές
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Έλενα Αγαθοκλέους, κείμενο: Heiner Muller, μετάφραση: Ελένη Βαραπούλου, εικόνες – video, μοντάζ: Kωνσταντίνα Peter, φωνές, σώματα: Γιώργος Κριθάρας, Έλενα Αγαθοκλέους, πιάνο: Μαριάννα Μιχαήλ, Gymnopedies και Gnossienes του Erik Satie.
Styling: Αριάνα Μαρκουλίδου, πουκάμισα: marcia ruth alison designs, ηχογραφήσεις: DOGYARD Studio, mastering ήχου: Αντρέας Ροδοσθένους, green screen: Lighthall Productions, Mάριος Χαραλάμπους, green screen: Kωνσταντίνα Peter, Diego Αrmando Aparicio, προβολή: Λουκία Βασιλείου
Παραστάσεις στις: 25, 26, 27 Μαρτίου στο Ξυδάδικο, Γενεθλίου Μιτέλλα 34, Λεμεσός, ώρα 8:00 μ.μ.
είσοδος ελεύθερη με απαραίτητη η κράτηση θέσεων στο 99 985232, 97879793
Με τη στήριξη των Πολιτιστικών Υπηρεσιών του ΥΠΠΑΝ
