Kathimerini.gr
Λένε ότι οι γυναίκες, μόλις γεννήσουμε, βρισκόμαστε μετά για πάντα σε κατάσταση λοχείας. Και πράγματι, οι επιπτώσεις της εγκυμοσύνης στο σώμα μας πολλές φορές διαρκούν πολύ περισσότερο από έξι εβδομάδες που πραγματοποιείται ο συνήθης γενικός έλεγχος και ο γυναικολόγος επιβεβαιώνει ότι έχουμε αναρρώσει από τον τοκετό. Ωστόσο, κάποια προβλήματα μπορεί να μη γίνουν εμφανή, παρά μόνο όταν τα παιδιά μας πάνε σχολείο ή ακόμη και όταν γίνουν εκείνα γονείς.
Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός, είτε κολπικός είτε μέσω καισαρικής τομής, μπορούν να καταπονήσουν τους μυς, τους συνδέσμους και τα νεύρα που είναι υπεύθυνα για τη σεξουαλική λειτουργία και τον έλεγχο της κύστης και του εντέρου. Παρότι είναι σίγουρο πως εμπλέκονται και γενετικοί παράγοντες, η εγκυμοσύνη από μόνη της μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα που εμφανίζονται μεταγενέστερα, όπως πυελικό άλγος, ακράτεια ούρων ή κενώσεων κι επίσης χαλάρωση ή προβολή ανατομικών δομών της πυέλου, γνωστή ως πρόπτωση των πυελικών οργάνων. Σύμφωνα με ειδικούς από το Χάρβαρντ, οι πιθανότητες εμφάνισης αυτών των προβλημάτων αυξάνονται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών που έχετε γεννήσει, κυρίως με κολπικό τοκετό, σε συνδυασμό με το βάρος τους κατά τη γέννηση.
«Εκεί έξω υπάρχει μεγάλη παρανόηση: ο κόσμος πιστεύει ότι γεννάς ένα μωρό και μετά από έξι με οκτώ εβδομάδες είσαι μια χαρά», λέει η Jenna Leader, φυσικοθεραπεύτρια με εξειδίκευση στην αποκατάσταση του πυελικού εδάφους στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Beth Israel Deaconess Medical Center. «Έτσι, καταλήγω να βλέπω ασθενείς 15 ή περισσότερα χρόνια μετά τον τοκετό, οι οποίες έχουν προβλήματα που άλλαξαν τη ζωή τους και όλα αυτά τα χρόνια τις ταλαιπωρούσαν».
Η δρ Mallika Anand, ουρογυναικολόγος στο Τμήμα Γυναικολογίας και Χειρουργικής Επανόρθωσης της Πυέλου στο Beth Israel Deaconess, συμφωνεί. «Τα συμπτώματα είναι πιθανό να εμφανιστούν λίγο μετά τον τοκετό, αλλά τα περισσότερα σίγουρα θα εμφανιστούν έτη –ακόμη και δεκαετίες– μετά», λέει.
Βραχυχρόνια προβλήματα
Φανταστείτε το πυελικό έδαφος σαν μια αιώρα από μυς που εκτείνονται από το ηβικό οστό μέχρι τον κόκκυγα. Σε αυτή την «αιώρα» στηρίζονται τα όργανα της πυέλου, στα οποία περιλαμβάνονται η ουροδόχος κύστη, η μήτρα, ο κόλπος και το ορθό. Όταν το πυελικό σας έδαφος χαλαρώσει λόγω της εγκυμοσύνης και του τοκετού ή για άλλους λόγους, είναι πιθανό να αντιμετωπίσετε μια ποικιλία ενοχλητικών συμπτωμάτων.
Πολλές φορές, λέει η Leader, το πρόβλημα που εμφανίζεται πρώτο μετά τον τοκετό είναι η ακράτεια λόγω προσπάθειας, δηλαδή η ακράτεια ούρων όταν βήχετε, φτερνίζεστε, γελάτε ή γυμνάζεστε. Αυτό συμβαίνει επειδή οι μύες του πυελικού εδάφους που έχουν χαλαρώσει ή υποστεί βλάβη κατά τον τοκετό δεν συγκρατούν πια το ίδιο σφιχτά την ουρήθρα, από όπου εξέρχονται τα ούρα.
Η δυσπαρευνία, δηλαδή η επώδυνη σεξουαλική επαφή, είναι επίσης συχνό φαινόμενο τους μήνες που ακολουθούν τον τοκετό, λόγω της αργής επούλωσης των κολπικών εκδορών ή της περινεοτομής, λέει. Το πρόβλημα αυτό δεν αποτρέπεται ούτε με την καισαρική τομή, επειδή, λόγω της ουλής που δημιουργείται, μπορεί να συσσωρεύεται πίεση στα κοιλιακά τοιχώματα, επηρεάζοντας την άνεση και την απόλαυση. Στο μεταξύ, ο θηλασμός αλλάζει την ορμονική ισορροπία του σώματος, αυξάνοντας μερικές φορές την ευαισθησία και τον ερεθισμό του κόλπου, ειδικότερα κατά την κολπική επαφή. Αυτά τα προβλήματα «μπορούν να επηρεάσουν την ερωτική σχέση μιας γυναίκας, καθώς και την ψυχική της υγεία», λέει η Leader.
Μακροχρόνιες επιπτώσεις
Σε βάθος χρόνου, ένα εντυπωσιακό ποσοστό γυναικών που έχουν γεννήσει παρουσιάζουν διαταραχές του πυελικού εδάφους, οι οποίες επηρεάζονται από τον τύπο του τοκετού. Μια μελέτη του 2018, η οποία δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό JAMA και περιλάμβανε περισσότερες από 1.500 γυναίκες, έδειξε ότι περισσότερο από ένα τρίτο των γυναικών παρουσίασαν ακράτεια λόγω προσπάθειας 15 ή περισσότερα έτη μετά τον τοκετό. Στο μεταξύ, 22% είχαν υπερδραστήρια κύστη, 31% ακράτεια κοπράνων και 30% πρόπτωση των πυελικών οργάνων που εμφανίστηκε κάποια στιγμή στη διάρκεια αυτού του διαστήματος.
Σε σύγκριση με τον κολπικό τοκετό, η καισαρική τομή συνδέθηκε με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο ακράτειας λόγω προσπάθειας, υπερδραστήριας κύστης και πρόπτωσης των πυελικών οργάνων. Ο κολπικός τοκετός με τη βοήθεια εμβρυουλκού συσχετίστηκε με πολύ υψηλότερο κίνδυνο ακράτειας κοπράνων και πρόπτωσης πυελικών οργάνων μετά από 15 ή περισσότερα έτη.
«Οι ορμονικές αλλαγές της εμμηνόπαυσης σε συνδυασμό με την ίδια τη γήρανση έχουν ως αποτέλεσμα τη χαλάρωση των μυών μας», εξηγεί η Leader. «Πολλές γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν ποτέ προβλήματα και έπειτα ξαφνικά, γύρω στην ηλικία των 50, αρχίζουν να έχουν ακράτεια ούρων ή συχνοουρία. Και δεν τα αποδίδουν απαραίτητα στην εγκυμοσύνη».
Αυτά τα προβλήματα συχνά εμφανίζονται σταδιακά, προσθέτει η Leader. «Αρχικά παρατηρείτε την απώλεια μικρής ποσότητας ούρων όταν βήχετε ή φτερνίζεστε. Έπειτα αναγκάζεστε να φοράτε σερβιέτα. Και φτάνετε πια να νιώθετε την ανάγκη να επισκέπτεστε την τουαλέτα με την πρώτη ευκαιρία. Πολλές γυναίκες σοκάρονται από τις αναγκαστικές αλλαγές στην καθημερινότητά τους».
Θεραπευτικές προσεγγίσεις
Πολλές φορές οι γυναίκες παραβλέπουν τη χαλάρωση του πυελικού εδάφους, θεωρώντας τη φυσιολογικό κομμάτι της γήρανσης. Μπορεί επίσης να μη γνωρίζουν τρόπους αντιμετώπισης που θα περιορίσουν ή θα εξαλείψουν τα συμπτώματα, λέει η δρ Anand. Δείτε παρακάτω μερικές επιλογές.
Πεσσοί. Αυτή η υποστηρικτική συσκευή, η χρήση της οποίας χρονολογείται από την εποχή της αρχαίας Αιγύπτου, εισάγεται στον κόλπο για τη μείωση της ακράτειας λόγω προσπάθειας ή τη συγκράτηση των οργάνων που παρουσιάζουν πρόπτωση. «Είναι σαν να φοράτε σουτιέν ή γυαλιά», εξηγεί η δρ Anand. «Τοποθετώντας τους στον κόλπο, τα συμπτώματα μειώνονται, αλλά όταν αφαιρούνται, μπορεί να επανεμφανιστούν».
Χειρουργική αντιμετώπιση. Με την τοποθέτηση πλέγματος ή τη συρραφή του ιστού της πάσχουσας με τις πυελικές ανατομικές δομές στήριξης της περιοχής μπορούν να ανορθωθούν και να στερεωθούν μόνιμα τα πυελικά όργανα που παρουσιάζουν πρόπτωση.
Υστερεκτομή. Με αυτή τη διαδικασία αντιμετωπίζεται η πρόπτωση της μήτρας με τη χειρουργική αφαίρεσή της. Μόνο η υστερεκτομή δεν αρκεί για την αντιμετώπιση της ακράτειας ούρων, μπορεί όμως να γίνει συνδυαστικά με άλλες διαδικασίες για να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα διάφορα προβλήματα του πυελικού εδάφους.
Κολπόκλειση. Η διαδικασία αυτή (η οποία μπορεί να συνδυαστεί με υστερεκτομή) προτείνεται μόνο για γυναίκες οι οποίες δεν είναι πλέον σεξουαλικά ενεργές και περιλαμβάνει συρραφή των πρόσθιων και των οπίσθιων τοιχωμάτων του κόλπου. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία «ενός πυλώνα στήριξης, όπως οι πεσσοί», λέει η δρ Anand.
Φυσικοθεραπεία αποκατάστασης πυελικού εδάφους. Η λιγότερο επεμβατική αντιμετώπιση μπορεί να είναι εξαιρετική ως αρχική επιλογή, λένε οι ειδικοί του Χάρβαρντ. Με τη φυσικοθεραπεία οι γυναίκες μαθαίνουν να σφίγγουν (ή να χαλαρώνουν, ενδεχομένως) τους μυς του πυελικού εδάφους, μαζί με τους μυς των γλουτών και των γοφών, χρησιμοποιώντας ποικίλες τεχνικές, από ασκήσεις και βαθιές αναπνοές μέχρι ηλεκτροδιέγερση και χειροκίνητη διάταση των ιστών. Και ποτέ δεν είναι αργά να τη δοκιμάσετε, λέει η Leader.
«Μη φοβάστε να κάνετε ερωτήσεις», λέει. «Επειδή έχουν περάσει 30 χρόνια από τον τοκετό, δεν σημαίνει ότι είναι λάθος».
Προστατεύστε το πυελικό σας έδαφος
∆εν μπορούμε να αλλάξουμε ούτε τον αριθμό των τοκετών ούτε τον τρόπο με τον οποίο έγιναν. Και παρότι ο κολπικός τοκετός ενδεχομένως συνδέεται πιο έντονα με την πρόπτωση των πυελικών οργάνων, συνοδεύεται ταυτόχρονα από πολλά οφέλη. Παρ’ όλα αυτά, οι ειδικοί του Χάρβαρντ προσφέρουν αυτές τις συμβουλές για να προστατεύσετε το πυελικό σας έδαφος από την επιπλέον χαλάρωση:
• ∆ιατηρήστε υγιές βάρος με άσκηση και σωστή διατροφή.
• Αποφύγετε τη δυσκοιλιότητα (και την άσκηση υπερβολικής πίεσης στην τουαλέτα) πίνοντας πολύ νερό και καταναλώνοντας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες.
• Αντιμετωπίστε επιμελώς καταστάσεις που συμβάλλουν στον χρόνιο βήχα, όπως το άσθμα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ).
• Επισκεφθείτε μια εξειδικευμένη στην αποκατάσταση του πυελικού εδάφους φυσιοθεραπεύτρια, για να σας αξιολογήσει και να σας δώσει οδηγίες.
Ορισμένοι αναπαραγωγικοί παράγοντες πιθανώς να αυξάνουν τον κίνδυνο άνοιας
Ο ανεξίτηλος αντίκτυπος του τοκετού στο γυναικείο σώμα προφανώς δεν μεταφράζεται σε έκπτωση της εγκεφαλικής λειτουργίας. Όμως, μια νέα μελέτη δείχνει ότι μια πληθώρα άλλων αναπαραγωγικών παραγόντων, όπως η καθυστερημένη έναρξη της έμμηνης ρύσης, η πρόωρη εμμηνόπαυση και η υστερεκτομή, συνδέονται με υψηλότερες πιθανότητες άνοιας.
Η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στις 5 Απριλίου 2022 στο επιστημονικό περιοδικό PLOS Medicine, είχε στόχο να αναδείξει τις σχέσεις της μακροχρόνιας ορμονικής έκθεσης και της κοινωνικοοικονομικής κατάστασης στην υγεία του εγκεφάλου. Περιλάμβανε δεδομένα σχετικά με περισσότερες από 273.000 γυναίκες και σχεδόν 229.000 άνδρες χωρίς άνοια. Όλοι τους ήταν εγγεγραμμένοι σε μια μεγάλη βάση βιοϊατρικών δεδομένων του Ηνωμένου Βασιλείου.
Κατά τη διάρκεια μιας κατά μέσο όρο 12ετούς περιόδου παρακολούθησης, οι ερευνητές έδειξαν ότι παράγοντες οι οποίοι συνδέονταν με τη βραχύτερη έκθεση στη φυσική παραγωγή οιστρογόνων κατά τη διάρκεια ζωής των γυναικών συσχετίζονταν με έως ένα τρίτο υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης άνοιας. Οι παράγοντες αυτοί περιλάμβαναν την έναρξη της έμμηνου ρύσης σε ηλικία μεγαλύτερη του μέσου όρου (13), εμμηνόπαυση σε ηλικία μικρότερη του μέσου όρου και υστερεκτομή. Αντίθετα, η εμμηνόπαυση σε μεγαλύτερη ηλικία ή η εγκυμοσύνη συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο άνοιας.
Το πιθανό όμως είναι ότι τα επίπεδα των ορμονών δεν μαρτυρούν όλη την αλήθεια, λέει η δρ Mallika Anand, ειδική στην ιατρική και επανορθωτική χειρουργική της γυναικείας πυέλου στο Beth Israel Deaconess Medical Center. Η χαμηλότερη κοινωνικοοικονομική κατάσταση αύξησε ακόμη περισσότερο τον κίνδυνο άνοιας σε γυναίκες με γενικά μικρότερη συνολική ορμονική έκθεση.
Επειδή επρόκειτο για μελέτη παρατήρησης, οι ερευνητές δεν μπόρεσαν επίσης να εξακριβώσουν την ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ των αναπαραγωγικών παραγόντων και του κινδύνου άνοιας.
«Το σημαντικό συμπέρασμα είναι ότι πρέπει να γίνει μεγαλύτερη έρευνα για την υγεία των γυναικών, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα τον αντίκτυπο των ορμονών, άλλων βιολογικών παραγόντων και κοινωνικοοικονομικών παραγόντων στην υγεία του εγκεφάλου», λέει η δρ Anand.
