Του Γιώργου Κακούρη
Τα χρόνια της Ανεξαρτησίας προστίθενται και αβγατεύουν, όμως ο ιδρυτικός μύθος παραμένει διασπασμένος στα μυαλά και στις καρδιές των Κυπρίων. Πολλοί Ελληνοκύπριοι τη βλέπουν ως αποτέλεσμα προδομένου αγώνα, άλλη ως αναγκαίο συμβιβασμό, άλλοι αντιλαμβάνονται την αυτονομία του ρότσου στον οποίο ζούμε ως κάτι θετικό. Πολύ λίγοι από εμάς θα την αντάλλαζαν πλέον με μια κυβέρνηση στην Αθήνα, όσο κοντά και αν νιώθουμε, κάποιοι πολιτικά και κάποιοι πολιτισμικά, με την Ελλάδα. Το πράγμα είναι ίσως πιο σύνθετο για τους Τουρκοκύπριους, ίσως και όχι. Δεν νιώθω πως έχω τις κατάλληλες παραστάσεις για να μιλήσω εκ μέρους τους. Και σε αυτή την πλευρά όμως μπορεί κανείς να διακρίνει από τις πολιτικές δηλώσεις, τις συζητήσεις σε ατομικό επίπεδο, για κάποιους ήταν λύση επιβίωσης απέναντι στην Ένωση, για κάποιους ήταν ενδιάμεσο βήμα προς κάτι άλλο. Κανείς δεν ήταν ευχαριστημένος από αυτό το οποίο εφαρμόστηκε στις 15 Αυγούστου 1960. Και είναι παράδοξο, και κρίμα, γιατί ήταν η πρώτη φορά που ο γεωγραφικός αυτός χώρος είχε την προοπτική της αυτοκυβέρνησης από τους κατοίκους του για τους κατοίκους του, στη σύγχρονη εποχή. Όμως το κρίμα εν πας στο κλίμα, και αυτό έφερε η ιστορία και οι συνθήκες.
Το ερώτημα τώρα είναι: τι σημαίνει η ανεξαρτησία, ως πολιτικό καθεστώς και ως έννοια για τους Κύπριους του σήμερα; Από πού πρέπει να την πιάσουμε, αν θέλουμε να την πετύχουμε στο σήμερα και ποια είναι η βάση της; Τον χρόνο κατά τον οποίο ξεκίνησε η ανεξαρτησία της Κύπρου, όπως και να ξεκίνησε, ορισμένοι μόνο αρθρογράφοι έγραφαν για την ανάγκη οι κοινότητες της χώρας να βρουν κώδικες συνεννόησης και να προχωρήσουν στο μέλλον, υποβαθμίζοντας άλλες επιδιώξεις και άλλους φόβους για χάρη του κοινού οφέλους. Κοιτώντας προς το ποιοι μπορούσαν να είναι στο μέλλον, παρά στο ποιοι θα μπορούσαν να ήταν σε ένα άλλο παρόν, ή ποιοι ήταν στο παρελθόν.
Δεν έπεισαν την πλειοψηφία, και θα μας βοηθούσε αν καταλαβαίναμε γιατί. Ίσως η έλξη του στόχου της όποιας εθνικής ολοκλήρωσης, της δημιουργίας ομοιογενών εθνών κρατών που έφτασε και στην περιοχή μας μετά από αιώνες προσμίξεων, ήταν πολύ ισχυρή, και οι κοινωνίες μας έπρεπε να περάσουν από αυτή τη φάση. Αναζητώντας την ασφάλεια στους όμοιους πέρα από τη θάλασσα, και χωρίς πολύ διάθεση να εστιάσουν στις ομοιότητες με αυτούς που ήταν δίπλα τους. Ίσως να ήταν η φιλοδοξία των ηγετών μας, που πιάστηκαν – κάποιοι ιδεαλιστικά και κάποιοι για τη δική τους ανέλιξη– να αντλούν δύναμη και εξουσία από την ανάγκη των ομοεθνών τους για ασφάλεια, και εθίστηκαν σε αυτή. Κάποιοι από αυτούς το έκαναν συμβάλλοντας στο να καταδικαστεί η κοινότητά τους σε θύλακες, κάποιοι θέλησαν να κάνουν το κράτος μόνο δικό τους. Ίσως να ήταν τα σχέδια των έξω, που έπαιξαν πόλεμο στο νησί σαν να ήταν σκακιέρα, εκμεταλλευόμενοι κάποιους, εξουδετερώνοντας άλλους. Ή των διεθνών συμφερόντων για τα οποία μια πολυδιασπασμένη χώρα με το χέρι κάθε εγγυητή μέσα της ήταν ένα πολύ βολικό αποτέλεσμα.
Σε αυτές τις σημερινές δύσκολες εποχές, που η Κυπριακή Δημοκρατία παραμένει κάτι ημιτελές στο οποίο δεν πιστεύουν πολλοί, και θα το ήθελαν μικρότερο, ίσως είναι ο καιρός να επανέλθουμε στο πώς φαντάστηκαν κάποιοι την Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος, όταν οι πιθανότητες για κάτι διαφορετικό υπήρχαν – μικρές, αλλά υπήρχαν.
Αν ακόμα θέλουμε ένα κράτος, όποια μορφή και να έχει, όπως και να το φαντάζεται ο καθένας, αυτό δεν μπορεί να γίνει, αν δεν επαναδιατυπώσουμε την αφήγηση του 1960 στα θεμέλια του τι μπορεί να είναι το αύριο. Δεν υπάρχει άλλος τρόπος.
Εκτός και αν αποφασίσαμε πως μας αρκούν τα εθνικώς «καθαρά» κρατίδια, ένα αναγνωρισμένο και ένα όχι. Αν το αποφασίσαμε, ας σταματήσουμε να λέμε ψέματα στους εαυτούς μας. Αν όμως η σημερινή κατάσταση δεν μας αρκεί, πρέπει να ρωτήσουμε ο ένας τον άλλο τι είναι αυτό που μας λείπει.
