Του Γιώργου Κακούρη
Από την ομιλία της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης έλειπαν, φαινομενικά, οι αναφορές που αφορούσαν την Κύπρο. Έλειπαν οι αιχμές για τις ευρωπαϊκές αξίες που «δεν είναι προς πώληση», όπως είχε πει, προκαλώντας νευρικό βήχα στη Λευκωσία, έλειπε και το αυστηρό μήνυμα που εστάλη πέρσι στην Τουρκία για Κύπρο και Ελλάδα, ή μια δήλωση αντίστοιχης βαρύτητας με την πρόταση «ενώ είμαστε κοντά στον χάρτη, η απόσταση μεταξύ μας φαίνεται να αυξάνεται». Αναπόφευκτα η κυπριακή ειδησεογραφία απομόνωσε την επιμέρους αναφορά στην Τουρκία, η οποία έγινε στο περιθώριο του περιθωρίου των αναφορών για τις εταιρικές σχέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη γειτονιά. Η κ. Φον ντερ Λάιεν σε μια παράγραφο ζούμαρε από ολόκληρη τη γειτονία στην Ανατολική Γειτονία, από εκεί στη νέα προσέγγιση για τις χώρες της Μεσογείου και κάπου εκεί χώρεσε και μια αναφορά στη συνέχιση των εργασιών για τις «διάφορες πτυχές» της σχέσης με την Τουρκία, πριν περάσει στις παγκόσμιες φιλοδοξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τον Ινδοειρηνικό και τις επενδύσεις σε «παγκόσμιες πύλες» για να αντικόψει τους «δρόμους του μεταξιού». Blink and you miss it.
Οι σχέσεις με την Τουρκία δεν βρίσκονται εκτός ατζέντας, αλλά εφόσον η αναζωπύρωση του μετώπου στην Ανατολική Μεσόγειο αποφεύχθηκε, η Ευρώπη θα εστιάσει αναπόφευκτα εκεί που οι πυρκαγιές ακόμα μαίνονται: στην κλιματική αλλαγή, την πανδημία και την αναζήτηση αυτόνομου ρόλου για την Ευρώπη στον κόσμο των «αυτοκρατοριών». Και δεν θα θυσιάσει τον διάλογο με την Τουρκία στο μεταναστευτικό και πλέον στο θέμα του Αφγανιστάν. Αυτό είναι το πρώτο κρυμμένο μήνυμα για την Κύπρο: όταν το Κυπριακό δεν αποτελεί προτεραιότητα της κυπριακής κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης και εφόσον η χώρα μπαίνει ήδη στην τροχιά της προεκλογικής των προεδρικών, και εφόσον η Τουρκία δεν προκαλεί ανοιχτά στην ΑΟΖ, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε οι χώρες που αποτελούν τις κυριότερες φωνές στην εξωτερική της πολιτική δεν θα πάνε ένα βήμα παρακάτω. Ακόμα και με τα όσα συμβαίνουν στο Βαρώσι. Το δεύτερο κρυμμένο μήνυμα έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Στην ομιλία της η κ. Φον ντερ Λάιεν ανέδειξε τη σημασία της συντονισμένης πλέον προσέγγισης της Ευρώπης και των κρατών της απέναντι στην οικονομική κρίση που έφερε ο κορωνοϊός, και την προσπάθεια ανάκαμψης μέσω κοινού δανεισμού και μακροπρόθεσμων μεταρρυθμίσεων.
Αυτό το οποίο απέφυγε να πει κατά την ομιλία, αλλά τόνισε στη δευτερολογία της, είναι το ότι τα κονδύλια από το Next Generation EU θα απελευθερώνονται υπό την προϋπόθεση εφαρμογής μεταρρυθμίσεων που αγγίζουν μεταξύ άλλων και το κράτος δικαίου. Παράλληλα, αν και χρειάστηκε να ερωτηθεί από ευρωβουλευτές, απάντησε στη δικαιολογημένη κριτική πως δεν έχει ακόμα ενεργοποιήσει τους περιβόητους μηχανισμούς για την προστασία του προϋπολογισμού της Ε.Ε. από τον κίνδυνο της διαφθοράς. Η κ. Φον ντερ Λάιεν δεν αναφέρθηκε στην Κύπρο καθώς το μοσχοπούλημα των διαβατηρίων αποτελεί παρελθόν. Η Κομισιόν αυτή την περίοδο εξετάζει την απάντηση της κυβέρνησης στην αιτιολογημένη γνώμη με την οποία οι Βρυξέλλες είχαν επισημάνει πως παρά το ότι το επενδυτικό πρόγραμμα ακυρώθηκε, η Κύπρος συνέχιζε να εξετάζει αιτήσεις που είχαν ξεμείνει.Δεν αποκλείεται ωστόσο, από τη στιγμή που η εξέταση των αιτήσεων που εκκρεμούσαν έλαβε τέλος, η Κομισιόν να μη συνεχίσει τις διαδικασίες. Άλλωστε το πολιτικό μήνυμα ελήφθη, τόσο από τη Λευκωσία όσο και από άλλες πρωτεύουσες στις οποίες οι Βρυξέλλες θέλουν να δείξουν πως η αυστηρότητα σε θέματα κράτους δικαίου δεν επικεντρώνεται σε αυτές, αλλά αποτελεί... στάση αρχών. Η συζήτηση αυτή δεν είναι θεωρητική. Άλλωστε, ένα από τα μεγάλα προαπαιτούμενα για την αποδέσμευση των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας είναι η μεταρρύθμιση της δικαστικής εξουσίας. Αν και στην Κύπρο η ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας δεν απειλείται, οι Βρυξέλλες αναμένουν έστω το μίνιμουμ της έγκρισης των σχετικών νομοθεσιών.
Ακόμα, όπως διαφάνηκε τις τελευταίες ημέρες και από την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου με την οποία αποτιμάται η αποτελεσματικότητα της μεταπρογραμματικής εποπτείας, έκθεση η οποία εννοείται πως θα μελετηθεί στην Κομισιόν, στις Βρυξέλλες τα μαθήματα του παρελθόντος θα αξιοποιηθούν για μία πιο δομημένη πλέον εποπτεία των μεταρρυθμίσεων που συμφωνούνται. Και ας μην ξεχνάμε, το μήνυμα των Κύπριων, όταν ρωτήθηκαν στο πλαίσιο του τελευταίου Ευρωβαρόμετρου ήταν ξεκάθαρο: το 63% των πολιτών δεν εμπιστεύεται την κυβέρνησή του να διαχειριστεί σωστά τα ευρωπαϊκά κονδύλια.
