Του Γιώργου Κακούρη
Ακόμη μία έκθεση για την Τουρκία, με την οποία ασχοληθήκαμε περισσότερο στην Κύπρο από ό,τι πολλοί Τούρκοι, ακόμη μία συζήτηση για δώρα και καταπέλτες, καρότα και μαστίγια και άλλα υπεραπλουστευτικά.
Η τελική εικόνα της έκθεσης, που βάζει στη σειρά προβλήματα, προκλήσεις και ευκαιρίες, είναι ανάμικτη για την Κύπρο. Αναπόφευκτο. Φυσικά και η σχέση της Ε.Ε. με την Τουρκία κάπως θα προχωρήσει. Άλλωστε αυτό συμφέρει και στην Κύπρο. Και δεν θα σταματήσουν τα πάντα γιατί έτσι θέλουμε. Αλλά ούτε και ο δρόμος των ευρωτουρκικών θα είναι εύκολος για την Τουρκία όσο επιμένει να είναι αντιπαραγωγική στο Κυπριακό.
Μήπως πρέπει να φωνάζουμε για το ότι η λύση του Κυπριακού δεν θεωρείται προϋπόθεση για την Τελωνειακή Ένωση; Ή επειδή η έκθεση Μπορέλ σημειώνει πως χωρίς λύση του Κυπριακού η σχέση Ε.Ε. - Τουρκίας δεν θα φτάσει στην «πλήρη» δυναμική της, γιατί θα θέλαμε χωρίς λύση του Κυπριακού να μην υπάρχει καμία πρόοδος στα ευρωτουρκικά σε κανέναν τομέα, όσο και αν κρίνεται αναγκαίο για τα συμφέροντα κρατών-μελών και της Ε.Ε.; Όπως σε όλα τα πράγματα στη ζωή τούτη, έχουμε δύο επιλογές. Ή να εντοπίσουμε πώς μπορούμε να προσαρμοστούμε στα γεγονότα και να τα επηρεάσουμε, ή να προσπαθήσουμε να είμαστε βράχος και εμπόδιο ώστε να νιώθουμε όμορφα και αγωνιστικά, ενώ δεν θα πετυχαίνουμε απολύτως τίποτα.
Η προσέγγιση των όρων και των προϋποθέσεων για να δώσουμε την έγκρισή μας ως κράτος-μέλος για ανάπτυξη των σχέσεων με την Τουρκία είναι μια λογική στρατηγική επιλογή, εφόσον χρησιμοποιείται ως εργαλείο και όχι ως εμμονή. Άλλωστε έχουμε πετύχει να αναγνωρίζεται πως το Κυπριακό είναι η μεγάλη εκκρεμότητα μαζί με το κράτος δικαίου στις σχέσεις Ε.Ε. - Τουρκίας, και πως για τη σημερινή επιδείνωση στο Κυπριακό δεν ευθυνόμαστε εμείς, αλλά η Τουρκία.
Η έκθεση Μπορέλ παρουσιάζει αναλυτικά το πού βρίσκονται οι σχέσεις με την Τουρκία. Δεν ξέρω αν αυτά που περιέχει μπορούν να θεωρηθούν «δώρα» κατά το γνωστό κλισέ. Η καταγραφή αυτή όμως μπορεί να θεωρηθεί «δώρο» για τη στρατηγική της Κύπρου, γιατί είναι ένας οδικός χάρτης του πού βρίσκεται το κάθε ζητούμενο, και πού έχει οργανικό ρόλο το Κυπριακό. Προεκλογικά ο Νίκος Χριστοδουλίδης μιλούσε για πρακτική διασύνδεση της προόδου των ευρωτουρκικών με την πρόοδο στο Κυπριακό. Μάλιστα, κυκλοφορούσε στα ΜΜΕ πως υπήρχε οδικός χάρτης με συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα γίνει αυτό. Γι’ αυτό και η αναβολή της συζήτησης για την Τουρκία από τον Οκτώβριο στον Δεκέμβριο προκάλεσε ανησυχίες στη Λευκωσία, σε περίπτωση που οι σχέσεις Ε.Ε. - Τουρκίας αναβάλλονταν εκ νέου και έμεναν εντελώς εκτός ατζέντας λόγω της ευρωπροεκλογικής περιόδου το πρώτο μισό του 2024, και της αναμπουμπούλας της ανασύστασης των θεσμών κατά το δεύτερο μισό του χρόνου.
Η λεπτομερής καταγραφή των σχέσεων στην έκθεση Μπορέλ είναι μια ευκαιρία για την Κύπρο να βάλει τα πράγματα αυτά σε μια συγκεκριμένη σειρά, με πλάνο, και με εξαντλητικό χρονοδιάγραμμα και εναλλακτικά σενάρια. Όπως στο πλάνο που παρουσιάστηκε για τον θαλάσσιο διάδρομο για τη Γάζα και θεωρείται πλέον σοβαρή εναλλακτική, για την οποία γίνεται προετοιμασία να εφαρμοστεί, όταν και εφόσον το επιτρέψουν οι συνθήκες.
Φτάνει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας στην επόμενη σύνοδο των 27 να μην πάει επιμένοντας στη φανταχτερή αλλά ανέφικτη πρόταση για διορισμό απεσταλμένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά να δείξει πώς η Κύπρος μπορεί να συνεισφέρει στη θετική ατζέντα εφόσον η Τουρκία κινηθεί πιο εποικοδομητικά, και ποια ζητήματα μπορεί να απελευθερώσει από το βέτο της, σταδιακά, αναλογικά και αναστρέψιμα.
Η προσέγγιση αυτή μπορεί να προωθηθεί με προσεκτική διπλωματία με τα κράτη-μέλη που μιλούν με την Τουρκία, και όχι με δημόσιες διακηρύξεις για να μπορεί ο ΠτΔ να λέει μετά πως προσπάθησε, και να διερωτάται, σαν άλλος Κούσιος για το Βαρώσι, «τι θα έπρεπε να κάνει η κυβέρνηση και δεν το έκανε;» ενόψει της προεκλογικής του 2028. Και θα πρέπει να συνοδεύεται από τα περιβόητα ΜΟΕ προς τους Τ/κ πολίτες (και όχι την ανεκδιήγητη σημερινή ηγεσία τους).
