Του Κώστα Ιορδανίδη
Δεν φτάσαμε ασφαλώς στο σημείο που διεκτραγωδεί ο Αλεξανδρινός μας ποιητής Καβάφης στο ποίημά του «Τρώες». Ούτε «είν’ η προσπάθειές μας, των συφοριασμένων». Αν και οι πάσης φύσεως αναλυτές στη χώρα μας κάτι αντίστοιχο επικαλούνται όταν σχολιάζουν τις σχέσεις μας με την Τουρκία. Η κλιμακούμενη ένταση των ημερών μας στις σχέσεις Αγκύρας και Αθηνών είναι μία διαχρονική επανάληψη του ίδιου φαινομένου.
Από τα εθνικά κράτη που αναδύθηκαν όταν άρχισε ο σταδιακός κατακερματισμός της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, όλα τους βρήκαν τρόπο συνυπάρξεως με την εθνικιστική Τουρκία. Μοναδική εξαίρεση οι σχέσεις Αθηνών - Αγκύρας. Ωσάν να μη σταμάτησε ποτέ ο αγώνας της ανεξαρτησίας μας που άρχισε πριν από δύο αιώνες.
Υπήρξε, ωστόσο, μία σύντομη περίοδος μεγάλης αισιοδοξίας. Οταν το 1953 το βασιλικό ζεύγος της Ελλάδος πραγματοποιούσε την πρώτη επίσκεψή του στις ΗΠΑ, ο βασιλεύς Παύλος σε μία από τις ομιλίες του προέβαλε ως παράδειγμα προς μίμησιν τη συμφιλίωση Ελλάδος και Τουρκίας έπειτα από αντιπαλότητα αιώνων.
Είχε προηγηθεί, την προηγούμενη χρονιά, η ένταξη των δύο κρατών στο ΝΑΤΟ και η πολιτική τάξη της χώρας μας πίστευε ότι αυτό το μείζον γεγονός θα έθετε τέλος στην αντιπαράθεση Ελλάδος και Τουρκίας.
Η διάψευση δεν άργησε να έρθει. Στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955 οι Ελληνες της Κωνσταντινουπόλεως υπήρξαν στόχος ανηλεούς πογκρόμ. Το μόνο που απετράπη από τη συμμετοχή των δύο κρατών στο ΝΑΤΟ ήταν ένας νέος ελληνοτουρκικός πόλεμος. Αυτή ακριβώς «η αντιηρωική πραγματικότητα» ισχύει μέχρι σήμερα, παρά τις διαδοχικές κρίσεις –ενίοτε σοβαρότατες– στις σχέσεις των δύο κρατών. Εξ ου και η τοποθέτηση του Ελληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη σε τηλεοπτική συνέντευξή του την Τετάρτη πως «δεν ανησυχούμε για την εκδήλωση θερμού επεισοδίου με την Τουρκία, αλλά δεν εφησυχάζουμε». Η ηγεμονική δύναμη της περιοχής, που δεν είναι άλλη από τις ΗΠΑ, δεν θα το επιτρέψει πρωτίστως για το δικό της αποκλειστικά συμφέρον. Είναι ίσως μια βάσιμη υπόθεση εργασίας.
Κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έστελνε τις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις στη Μικρά Ασία είχε τη στήριξη των Μεγάλων Δυνάμεων – των νικητριών του Μεγάλου Ευρωπαϊκού Πολέμου. Και το αποτέλεσμα ήταν η συντριβή της Μεγάλης Ιδέας στις ακτές της Ιωνίας και η σφαγή της Σμύρνης από τον στρατό του Μουσταφά Κεμάλ, υπό το βλέμμα των συμμάχων της Ελλάδος.
Δεν έχουν άδικο. Με τη διαφορά ότι οι ευρωπαϊκές δυνάμεις της εποχής εκείνης είχαν ίδια συμφέροντα να εξασφαλίσουν από τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και συνεργούντος του άθλιου Διχασμού, είχαμε οδηγηθεί στη μεγαλύτερη καταστροφή.
Σήμερα υπάρχει μόνον μία ηγεμονική δύναμη στην περιοχή, οι ΗΠΑ. Δύο απροσάρμοστοι εταίροι της Ουάσιγκτον καβγαδίζουν. Οχληση συνιστούν και όχι κίνδυνο. Μακάρι να είναι έτσι. Ιστορία αιώνων υποτελούς συνυπάρξεως και φονικών συγκρούσεων έχει υψώσει απροσπέραστο τείχος στις σχέσεις των δύο κρατών. Με βάση αυτά τα δεδομένα μάλλον θα πορευθούμε.
