Του Λάρκου Λάρκου
Η εισβολή ρωσικών στρατιωτικών δυνάμεων στην Ουκρανία συνιστά μια πολύ επικίνδυνη εξέλιξη. Ο γ.γ. των Η.Ε. Α. Γκουτέρες έθεσε τα πράγματα στην ορθή τους βάση: «Η είσοδος ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία συνιστούν παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας και της κυριαρχίας της Ουκρανίας, η οποία είναι ασυμβίβαστη με τις αρχές της Χάρτας των Ηνωμένων Εθνών». Επίσης, «στην ορθή βάση βρίσκεται η δήλωση των προέδρων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Συμβουλίου ότι η απόφαση της Μόσχας είναι παράνομη και απαράδεκτη».
Φαίνεται ολοένα και πιο καθαρά πως η επιδίωξη Πούτιν είναι να γεμίσει την περιφέρεια της Ρωσίας με Λουκασένκο. Κράτη-δορυφόροι που θα εξαρτώνται στρατιωτικά από τη ρωσική μηχανή, το φυσικό της αέριο και το πολιτικό της πρότυπο. Αυταρχικά καθεστώτα που θα διοικούνται από έναν «Βοναπάρτη», ως την πηγή πασών των εξουσιών.
Η επιστροφή στο δίπολο ΗΠΑ-Ρωσία υπονομεύει μια γενικότερη τάση που αναπτύχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες για έναν λιγότερο διπολικό και περισσότερο πολυπολικό κόσμο –ΗΠΑ, Ε.Ε., Ρωσία, Κίνα. Από αυτή την οπισθοδρόμηση, χάνει έδαφος η πιο αδύνατη πλευρά της Ε.Ε. άμυνα, ασφάλεια, εξωτερική πολιτική. Ήδη μέλη της Ε.Ε., ιδιαίτερα οι χώρες της Βαλτικής και της Ανατ. Ευρώπης, τρέχουν με γοργούς ρυθμούς στις αγκάλες των ΗΠΑ, αγορές πολεμικού υλικού, στάθμευση αμερικανικών δυνάμεων στο έδαφός τους. Είναι υψηλά στις επιδιώξεις Πούτιν η αποδυνάμωση του ευρωπαϊκού εγχειρήματος και η επιστροφή της Ευρώπης στα σκληρά διλήμματα του παρελθόντος. Η κίνηση της ρωσικής διπλωματίας να αποστείλει επιστολές όχι στα θεσμικά όργανα της Ε.Ε., αλλά στα μεμονωμένα κράτη-μέλη δείχνει την κατεύθυνση.
Η ουκρανική ηγεσία προσδοκούσε το στρατηγικά μυωπικό, την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μια ηγεσία, αδύναμη να διαβάσει τη γεωπολιτική της περιοχής έσπρωξε εξελίξεις στο κενό. Ο πραγματιστής Σολτς δοκίμασε λύσεις αλλά, προφανώς, όπως αποδείχθηκε, ήταν ήδη αργά για να προλάβει το χειρότερο. Καθώς οι στρατιωτικές δυνάμεις της Μόσχας φτάνουν στο Κίεβο, το ΝΑΤΟ λέει: με βάση τις διακηρύξεις μας, μόνο για τα μέλη μας σπεύδουμε σε βοήθεια. Αυτό τον κανονισμό της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας δεν τον γνώριζε η προεδρία Ζελένσκι; Βέβαια τον γνώριζε, αλλά πίστευε ότι μπορεί να επιτύχει τον «στόχο», υποβαθμίζοντας το εφικτό.
Ήταν η συμφωνία του Μινσκ μια πιθανή λύση; Ήταν, εφόσον προχωρούσε η διαδικασία για μια ομοσπονδιακή Ουκρανία με τα κρατίδια/πολιτείες της να αποκτούν εκτεταμένη αυτονομία μέσα σε κοινά σύνορα. Η αποτυχία αυτή φόρτωσε τη συνέχεια με επιπρόσθετες καχυποψίες.
Η ομοσπονδιακή δομή για κράτη που συγκροτούνται από διαφορετικές εθνικές ομάδες/ κοινότητες, μπορεί να είναι η λύση. Η ομοσπονδιακή δομή μπορεί να συνδυάσει ενωμένο και αποκεντρωμένο κράτος, μια κυριαρχία με μεταφορά εξουσιών στις πολιτείες. Αυτά μπορεί να συντελεστούν εφόσον υπάρχουν ώριμες ηγεσίες και εφόσον είναι σε θέση να πάρουν σημαντικές αποφάσεις στην ώρα τους. Η ουκρανική ηγεσία απέτυχε και στα δύο.
Οι επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των ευρωπαϊκών λαών από τις εξελίξεις στην Ουκρανία είναι ήδη μεγάλες και με άγνωστες τις μακροπρόθεσμες συνέπειες στον τομέα της ενέργειας. Η Ευρώπη εισάγει το 37, 8% των αναγκών της σε φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Συνεπώς, η εξάρτησή της από τις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας δημιουργεί επιπρόσθετα προβλήματα στην αντιμετώπιση της νέας κατάστασης πραγμάτων που δημιουργήθηκε με την εισβολή στην Ουκρανία. Ειδικότερα, όπως σημειώνει η Oxford Economics, «η γερμανική κυβέρνηση αποφάσισε το πάγωμα του αγωγού Nord Stream 2 ως απάντηση στην κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Αυτό προσθέτει σημαντικούς κινδύνους στις βραχυπρόθεσμες οικονομικές προοπτικές της Ευρωζώνης» (πηγή, ηλ. «Βήμα», 23/2).
Ο χρόνος καθορίζει το άλλο μισό της πολιτικής. Η δυνατότητα να πάρεις αποφάσεις στον κατάλληλο χρόνο. Ο ΥΠΕΞ Ι. Κασουλίδης, ο οποίος στις 23/2 πήγε στο Παρίσι να αναπτύξει τις ιδέες του για ΜΟΕ στο Κυπριακό, προφανώς άργησε κάποια χρόνια. Τώρα όταν όλα πλέον άλλαξαν προτεραιότητες, γήπεδο και τροχιά. Ο Ν. Αναστασιάδης, με τους αλλοπρόσαλλους χειρισμούς του, έβγαλε το Κυπριακό εκτός διεθνούς ατζέντας και έτσι έμεινε ένα παγωμένο θέμα προς αναψηλάφηση το 2023. Η Ουκρανία ήλθε και θα μείνει στην επικαιρότητα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Καθώς οι Κύπριοι διάβαζαν Χριστοδουλίδη (πηγή: «ο Φιλελεύθερος», 19/1/20) ότι «οι ενέργειές μας έχουν θωρακίσει νομικά και πολιτικά τα θαλάσσιά μας όρια», η προεδρία Αναστασιάδη δεν γνώριζε την αλφαβήτα της διεθνούς πολιτικής; Βέβαια τη γνώριζε, αλλά πίστευε ότι έτσι θα πωλήσει φύκια στους ιθαγενείς και, ίσως, έτσι να επιδιώξει μια τρίτη προεδρική θητεία, την επιδίωξη αυτή την ακύρωσε το πάρτι με τα «χρυσά διαβατήρια», όχι η κοροϊδία με τις τριμερείς, EastMed κ.λπ. Πρώτα οι θητείες, ύστερα η Κύπρος.
Στην Ελλάδα καθώς διαβάζουμε του κόσμου τις ασυναρτησίες για το Αιγαίο, τα νησιά, την ΑΟΖ κ.λπ., θυμίζω πως κάποια στιγμή τα πράγματα ήταν σχεδόν έτοιμα για το Δ.Δ. της Χάγης. Ήταν η Αθήνα (Καραμανλής-Μολυβιάτης) που αδιαφόρησε και άφησε την ευκαιρία να καεί στον χορό του εθνικολαϊκισμού για τις λεπτομέρειες «Ο τραχύς δρόμος για τη Χάγη». Όταν η Ελλάδα κρατούσε το εισιτήριο για την πρόοδο της ευρωτουρκικής σχέσης, το πολιτικό της προσωπικό περί άλλων τύρβαζε.
Οι συγκυρίες, το χρονικό πλαίσιο δεν ζει για πάντα. Ζει σε συγκεκριμένες συνθήκες. Όταν αυτές αλλάξουν, αλλάζουν δεδομένα. Είναι θέμα ηγετικότητας, πώς ένας ηγέτης να ζυγίσει τα δεδομένα και να πάρει αποφάσεις. Εφόσον βέβαια, ενδιαφέρεται για το γενικότερο, συλλογικό συμφέρον.
