«Βουτιά» στο Αιγαίο

Χ. Φιντάν, ΥΠΕΞ Τουρκίας: «Υποστηρίζουμε ότι όλες οι διαφορές στο Αιγαίο πρέπει να αντιμετωπίζονται ολιστικά και να επιλύονται μέσω ουσιαστικού και εποικοδομητικού διαλόγου στο πλαίσιο του διεθνούς δικαίου και των σχέσεων καλής γειτονίας. Θέλουμε το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο να είναι περιοχές σταθερότητας και ευημερίας» (ομιλία Φιντάν στη τουρκική Εθνοσυνέλευση, 9/12).

Ελληνικό ΥΠΕΞ: «Η οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης και υφαλοκρηπίδας είναι η μία και μόνη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ως εκ τούτου, αναθεωρητικές θέσεις και προτάσεις είναι καθολικά απορριπτέες. Η Ελλάδα παραμένει προσηλωμένη στις αρχές του Διεθνούς Δικαίου και επιθυμεί, πάντοτε με γνώμονα το εθνικό συμφέρον, να συνεχίσει τον δομημένο διάλογο με την Τουρκία επί τη βάσει αυτών των αρχών», (9/12).

Κ. Καραμανλής, ο παλαιός: «Η Ελλάς δεν προτίθεται να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα, εάν διευθετηθούν όλες οι διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των δύο χωρών μας» (… το Αιγαίο δεν είναι ελληνική λίμνη…). «Στο Αιγαίο υπάρχουν χωρικά ύδατα και διεθνή ύδατα και εν όψει αυτής της καταστάσεως η Τουρκία έχει ορισμένα δικαιώματα στο Αιγαίο».

Η πολιτική με πραγματικό αποτέλεσμα. Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, Ελσίνκι, 10 και 11 Δεκεμβρίου 1999. Συμπεράσματα: «Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο παροτρύνει τα υποψήφια κράτη να καταβάλουν κάθε προσπάθεια για την επίλυση κάθε εκκρεμούς συνοριακής διαφοράς και άλλων συναφών θεμάτων. Αλλιώς θα πρέπει να φέρουν τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου εντός εύλογου χρονικού διαστήματος. Το αργότερο στα τέλη του 2004 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα επανεξετάσει την κατάσταση ως προς κάθε εκκρεμούσα διαφορά, ιδίως όσον αφορά τις επιπτώσεις στην ενταξιακή διαδικασία με στόχο να προαγάγει την επίλυσή της μέσω του Διεθνούς Δικαστηρίου».

Πέρα από σαφή: Πέντε χρόνια Ελλάδα-Τουρκία διμερώς, αλλιώς «θα πρέπει να φέρουν τη διαφορά ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου». Γιατί η νυν ελληνική κυβέρνηση δεν κάνει αναφορά σε αυτό το κείμενο, αφού συνιστά μέρος από τα Συμπέρασμα Συνόδου των ηγετών των κρατών-μελών της Ε.Ε.; Γιατί ήταν δικός της ο τότε πρωθυπουργός (Κ. Καραμανλής, 2004) που εγκατέλειψε την πολιτική αυτή και, έκτοτε, όλα στον αστερισμό του «άσ’ το γι’ αργότερα»! Όμως ο ίδιος Κώστας Καραμανλής, εσχάτως, παρεμβαίνει στην ελληνική πολιτική σκηνή, μάλιστα δε παριστάνει και τον τιμητή.

Γενικότερα: κανένας δεν έχει μετρήσει (σε κύρος, πόρους και δισ.) το κόστος του ανορθολογισμού. Αυτό είναι το θέμα, το κόστος που μεταμφιέζεται σε ηχηρή ρητορεία. Η πολιτική της αδράνειας και της παθητικής αναμονής εξελίξεων είναι μια συνήθης συνταγή στην άσκηση εξωτερικής πολιτικής στη σύγχρονη Ελλάδα: οι αλλαγές και η πρόοδος απαιτούν αποφάσεις, υψηλό αίσθημα εθνικής ευθύνης και μια κοινή γνώμη που να στηρίζει με τις γνώσεις και την κριτική της άποψη μια νέα πορεία. Στην πολιτική αξιοποιείς τις συγκυρίες, ελέγχεις με πρωτοβουλίες τον χρόνο, δημιουργείς συνθήκες διαπραγμάτευσης για να επηρεάσεις τις εξελίξεις πάνω στην ευρωπαϊκή πρακτική της επίλυσης προβλημάτων μέσα από τα πιο έγκυρα δικαστικά μέσα όπως είναι το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Η κορυφαία εξέλιξη στο Ελσίνκι δεν προέκυψε μόνο ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης μιας διορατικής πολιτικής, αλλά ήταν και καρπός του κύρους που η Ελλάδα είχε κατακτήσει με την εξωστρεφή, δραστήρια και αξιόπιστη εξωτερική της πολιτική. Οι ευρωπαίοι εταίροι εξέφρασαν με πολύ συγκεκριμένο τρόπο την αλληλεγγύη τους σε μια χώρα που δούλεψε με επιμονή για την προώθηση κοινών ευρωπαϊκών στόχων. Η μεγάλη εικόνα, με την αναθεώρηση του πυρήνα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Στο «Ντοκουμέντο» με συντάκτες τους υφυπουργούς Εξωτερικών της Ελλάδας Γ. Κρανιδιώτη και Χρ. Ροζάκη (1997) υπήρξε μια διαπίστωση και μαζί της η διατύπωση μιας εναλλακτικής πρότασης στρατηγικής. Η διαπίστωση αφορούσε την παραδοχή ότι ο παραδοσιακός τρόπος διαχείρισης της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης είχε εξαντλήσει τα όριά του. Έτσι, η Ελλάδα εγκατέλειψε την πολιτική της διμερούς αντιπαλότητας με την Τουρκία και ενέταξε τα ζητήματα μέσα σε μια ευρύτερη ευρωπαϊκή στρατηγική (διεύρυνση), σε διασύνδεση με τις ευρωπαϊκές φιλοδοξίες της Τουρκίας. Ως χώρα (τότε) διέθετε κύρος γιατί εργάστηκε με επιτυχία για να προωθήσει κοινές ευρωπαϊκές επιδιώξεις – Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, Δυτικά Βαλκάνια, Συνθήκη της Λισσαβόνας, «Διάλογος της Βουλιαγμένης» (μαζί Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι κοινοβουλευτικοί) κ.ά. Οι μεγάλες δυνάμεις στην Ε.Ε. (Γαλλία/Σιράκ, Γερμανία/ Σρέντερ), «σφράγισαν» την ευρωπαϊκή αξιοπιστία του Κ. Σημίτη με τα Κείμενα στο Ελσίνκι.

Κυκλοφορούν διάφορα (Τραμπ «βουτιά» στο Αιγαίο, κ.λπ.). Ωστόσο, το Αιγαίο δεν είναι ζήτημα ισορροπιών, συσχετισμού δυνάμεων, άρα και ένας διαγκωνισμός γύρω από το ποιος μιλάει συχνότερα με τον Τραμπ ή με τους πρέσβεις του σε Αθήνα ή Άγκυρα. Το ζήτημα αφορά πλήρως την αξιοποίηση του διεθνούς και θαλάσσιου δικαίου, όπως το ερμηνεύει το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στις ειδικές συνθήκες στο Αιγαίο. Αυτό είναι το διαιτητικό όργανο των Η.Ε. στο οποίο τα κράτη προσφεύγουν για να βρουν λύσεις στηριγμένες στο διεθνές, θαλάσσιο δίκαιο, γι’ αυτό, προηγουμένως, υπογράφουν δεσμευτικό, συνυποσχετικό.