Του Λάρκου Λάρκου
Οι δηλώσεις Ερντογάν στην Σαμψούντα 3/9 ήταν πρωτοφανείς στην ιστορία των ελληνοτουρκικών (ε/τ) σχέσεων . Δηλώσεις του τύπου «η Ελλάδα θα πληρώσει βαρύ τίμημα αν συνεχίσει να παρενοχλεί τουρκικά αεροσκάφη», συνοδεύτηκαν από τη φράση «μην ξεχνάτε την Σμύρνη». Ο κανόνας είναι γνωστός: ακολουθούν καταγγελίες από την ελληνική κυβέρνηση, αναφορές σε προκλητικές δηλώσεις, ενημέρωση συμμάχων κλπ. Δύσκολη η εξήγηση για την ένταση των πιο πάνω δηλώσεων:
• Στην Συνθήκη της Λοζάνης, άρθρο 13, προνοείται πως «καμμία ναυτική βάση και κανένα οχυρό δεν θα εγκαθιδρυθεί στα νησιά Μυτιλήνη, Χίο, Σάμο και Ικαρία. Ελληνικά πολεμικά δεν θα πετούν πάνω από τις ακτές της Ανατολίας. Αντίστοιχα η τουρκική κυβέρνηση θα απαγορεύσει σε στρατιωτικά της αεροσκάφη να πετούν πάνω από τα προαναφερθέντα νησιά». (Πηγή: «Ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους. Κυριώτερες συμφωνίες και συμβάσεις», σελ. 130-έκδοση ελληνικού ΥΠΕΞ, τμήμα ιστορικών αρχείων, εκδόσεις, Καστανιώτης, 1999
• Η Ελλάδα, μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, ορθά πράττοντας, στρατικοποίησε τα νησιά, επικαλούμενη το υπέρτερο δικαίωμα στην άμυνα. Αυτή η μερική στρατικοποίηση δούλεψε και έγινε αποδεκτή τόσο από την Τουρκία, όσο και άλλους διεθνείς παίκτες για δεκαετίες.
• Σήμερα η Τουρκία μιλά για άλλου επιπέδου «στρατικοποίηση» των νησιών που συντελείται από την σημερινή κυβέρνηση Κ. Μητσοτάκη. Η Αθήνα απορρίπτει πλήρως αυτή την τουρκική θέση. Δεν υπάρχει ανεξάρτητη, αξιόπιστη διασταύρωση για να επιβεβαιωθεί η ακρίβεια των πραγμάτων.
• Η φράση Ερντογάν «η κατοχή των νησιών δεν μάς αφήνει αδιάφορους. Όταν ο χρόνος έρθει, θα κάνουμε ό,τι είναι αναγκαίο», είναι ιδιαίτερα δύσκολο να ερμηνευτεί. Ο τούρκος πρόεδρος γνωρίζει ότι πολεμική αναμέτρηση στον ενεστώτα χρόνο και χώρο, δεν πρόκειται να υπάρξει-ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, ΕΕ, Ουκρανία κλπ. Πιθανή εξήγηση για την ειδικότερη αυτή φράση: α) Ασκεί εντεινόμενη πίεση στην Αθήνα, β) Αυξάνοντας την ένταση, ζητά συζήτηση για την «στρατικοποίηση» στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, γ) Συνδυάζει τον εκλογικό του στόχο (στην προεδρία για τελευταία φορά) με ιστορικές μνήμες και ένταση ως τραχύς παίκτης ειδικευμένος στο πολωτικό κλίμα και τα εκλογικά διλήμματα.
Οι ε/τ σχέσεις βρίσκονται μακράν στο χειρότερο δυνατό σημείο τους. Η επικοινωνία έχει τερματιστεί σε όλα τα επίπεδα και οι καθημερινές δημόσιες δηλώσεις το βεβαιώνουν. Η μεσολάβηση της Γερμανίας έκλεισε τον κύκλο της ανεπιτυχώς.
Οι σχέσεις με την Ελλάδα και η ρητορία Ερντογάν έχουν γίνει τμήμα της συγκυρίας και διασυνδέονται με τις εκλογικές ισορροπίες. Κατά κανόνα, η εκλογική ατμόσφαιρα στην Τουρκία παίζει ρόλο στις εξωτερικές της υποθέσεις-όπως άλλωστε συμβαίνει σχεδόν σε όλες τις χώρες. Συνεπώς το ερώτημα είναι κλασικό: Κερδίζει ή χάνει τις προεδρικές εκλογές του Ιουνίου 2023 ο Τ. Ερντογάν; Η απάντηση στο ερώτημα πριν μερικούς μήνες γύρω από το επικρατέστερο σενάριο ήταν, μάλλον «χάνει». Το σημερινό επικρατέστερο είναι πως όλα είναι ανοικτά, «παίζονται» και τα δύο σενάρια. Η διαχείριση της οικονομίας προκάλεσε κύμα ανατιμήσεων (πληθωρισμός Ιουλίου στο 80%), κάτι που αδυνάτισε το πιο ισχυρό χαρτί της διακυβέρνησης ΚΑΔ με τους παλαιότερους υψηλούς, σχεδόν κινέζικους, ρυθμούς ανάπτυξης. Η ιδεοληψία Ερντογάν με τα χαμηλά επιτόκια έφερε ανακατατάξεις στις εκλογικές προτιμήσεις και έτσι έφερε τους Δημάρχους Κωνσταντινούπολης Ε. Ιμάμογλου και Άγκυρας Μ. Γιαβάς δημοσκοπικά να βρίσκονται πιο μπροστά από τον νυν πρόεδρο.
Ο Τ. Ερντογάν έχει ήδη ανακοινώσει πως θα είναι ο υποψήφιος της «Λαϊκής Συμμαχίας» (ΚΑΔ, ΚΕΔ). Τα έξι κόμματα της αντιπολίτευσης που συγκροτούν την αντίπαλη παράταξη, την «Εθνική Συμμαχία», έχουν συντονιστεί κάτω από το σύνθημα «επιστροφή σε κοινοβουλευτικό σύστημα», κατά συνέπεια κατάργηση του σημερινού ισχυρού προεδρικού συστήματος που καθιέρωσε η διακυβέρνηση του ΚΑΔ. Θα πάνε μαζί στις εκλογές τα κόμματα της «Εθνικής Συμμαχίας»; Αυτό έδειχναν οι πρώτες διαβουλεύσεις. Ωστόσο, με τα νέα δεδομένα η εκλογική μάχη δεν φαίνεται να έχει καθαρό ορίζοντα. Ο ηγέτης του ΡΛΚ Κ. Κιλινστάρογλου τα κολοκυνθίζει με Ιμάμογλου και Γιαβάς (στελέχη του κόμματός του) με καθαρό στόχο να προβληθεί ο ίδιος ως υποψήφιος. Η Μ. Ακσενέρ, ηγέτιδα του κόμματος του Καλού, προσφέρεται να αναλάβει την πρωθυπουργία, που θα προκύψει με ενδεχόμενη επιστροφή στο κοινοβουλευτικό σύστημα. Έτσι κάνει πάσα στον Κ. Κιλινστάρογλου για να τρέξει εκείνος για την προεδρία. Ο Αλί Μπαμπατζιάν, πρώην υπουργός οικονομίας και αντιπρόεδρος στις κυβερνήσεις Ερντογάν, τώρα ηγέτης του κόμματος Deva και της «Εθνικής Συμμαχίας», ανακοίνωσε αυτόνομη υποψηφιότητα. Το σκηνικό λέει πως με υποψηφιότητες των Ερντογάν- Κιλινστάρογλου, η πλάστιγγα γέρνει μάλλον στον πρώτο. Όμως με τους συνδυασμούς Ερντογάν-Ιμάμογλου ή Ερντογάν- Γιαβάς, η πλάστιγγα γέρνει μάλλον προς τους Δημάρχους. Βέβαια, έχουμε ακόμα πολύ δρόμο μέχρι τον Ιούνιο του 2023, συνεπώς τα στοιχεία του χρόνου, της αντοχής και της άσκησης της εξουσίας από τον νυν πρόεδρο, έχουν τη σημασία τους.
Το Ουκρανικό έδωσε πόντους στον Ερντογάν-δυνατότητα για επαφές με Πούτιν-Ζελένσκι, επίσκεψη Γκουτέρες στην Κωνσταντινούπολη, συνάντηση Γκουτέρες-Ερντογάν, Ζελένσκι, ρόλος στη μεταφορά σιτηρών από την Ουκρανία σε διάφορους προορισμούς, γέφυρες με διοίκηση Μπάιντεν. Η τουρκική διπλωματία ολοκληρώνει έναν κύκλο επαφών για να ξαναστήσει προβληματικές σχέσεις: Αρμενία, ΗΑΕ, Ισραήλ, Σ. Αραβία, Συρία, Αίγυπτος-εξαίρεση από τον κύκλο η Ελλάδα.
Η διπλωματία έχει την αξία της, αλλά είναι η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας που θα ρυθμίσει εν πολλοίς το σκηνικό. Μόνο όταν η αντιπολίτευση επιλέξει τον υποψήφιό της θα έχουμε μια συνολική εικόνα και έτσι να γίνουν οι τελικές κρίσεις. Μέχρι τώρα οι επιλογές της αντιπολίτευσης ήταν φτωχές-φτάνει οι υποψήφιοι να ήταν πολιτικά πιο «κάτω» από τον Κιλινστάρογλου. Μέχρι να αποφασίσει η «Εθνική Συμμαχία», όλα είναι ανοικτά, «παίζονται» και τα δύο σενάρια. Nα μια εκλογική μάχη για δυνατούς λύτες...
