Στα σχολεία της Κύπρου ο/η κάθε μαθητής/μαθήτρια έχει το δημοκρατικό δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι στα συμβούλια τμήματος και στα κεντρικά μαθητικά συμβούλια. Αυτοί/αυτές που επιτυγχάνουν την εκλογή τους είναι συνήθως οι πιο δημοφιλείς ανάμεσα στον μαθητικό κόσμο. Η δημοφιλία, όμως, δεν βασίζεται πάντα στην απόδοση και την υποδειγματική συμπεριφορά των υποψηφίων, αλλά ενίοτε στη ζωηράδα, τον ατίθασο και θρασύ χαρακτήρα.
Η εκλογική συμπεριφορά κυρίως των μαθητών/μαθητριών της Α΄ τάξης γυμνασίου χρήζει περαιτέρω ανάλυσης, αν αναλογιστεί κανείς ότι μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα από την έναρξη των μαθημάτων έχουν σχηματίσει άποψη για τους εκπροσώπους τους στα μαθητικά συμβούλια. Ένα από τα βασικά κριτήρια της επιλογής τους είναι η δημοφιλία, που πηγάζει συνήθως από την απρεπή συμπεριφορά έναντι εκπαιδευτικών και εκπαιδευόμενων.
Παρ’ όλο που στις οδηγίες για εκλογή συμβουλίου τμήματος γίνεται ρητή αναφορά για την ανάγκη της εκλογής των ικανότερων συμμαθητών/τριών, η ικανότητα περιορίζεται στη δημοφιλία και στις γνωριμίες αρκετών υποψηφίων. Με αυτό λοιπόν τον τρόπο οι καλοί/καλές μαθητές/μαθήτριες που διακρίνονται για την απόδοση, τη σωστή συμπεριφορά και τον καλό χαρακτήρα, κατατάσσονται χαμηλά στις προτιμήσεις των συμμαθητών/τριών τους ή απλώς δεν εκλέγονται.
Η εκλογή ατίθασων μαθητών/τριών δεν είναι σημερινό φαινόμενο, όμως στις μέρες μας είναι πιο έντονο και καθρεπτίζει τη σημερινή κοινωνία, όπου εκλέγονται οι ανυπάκουοι και προκλητικοί και όχι κατ’ ανάγκη οι πιο ικανοί, υπεύθυνοι και δραστήριοι. Το σχολείο αποτελεί, κατά κάποιο τρόπο, μία μικρογραφία της κοινωνίας, όπου οι εντυπώσεις υπερτερούν της ποιότητας, των γνώσεων και της δημοκρατίας.
Φυσικά και ευχόμαστε στους εκπαιδευόμενους να διαπρέψουν στους τομείς που θα επιλέξουν και αποτελεί καθήκον των εκπαιδευτικών να τους καθοδηγούν με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Κάποιοι θα επιλέξουν τον χώρο της πολιτικής, όπου το θέαμα θα συνεχίσει να κυριαρχεί της ουσίας. Δεν είναι λοιπόν καθόλου τυχαίο που αρκετοί εκπαιδευόμενοι είναι θαυμαστές αυταρχικών και λαϊκιστών πολιτικών ηγετών. Οι έφηβοι και μελλοντικοί ψηφοφόροι ελκύονται από τις ατάκες, τις προσβολές, το φτωχό λεξιλόγιο, αγνοώντας τη δημοκρατία, τη διαφάνεια, το κράτος δικαίου και τον τεκμηριωμένο πολιτικό λόγο.
Ο 21ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί ως ο αιώνας της μισαλλοδοξίας και της κατάθλιψης που προκαλεί ο σύγχρονος τρόπος ζωής, της επιστημονικής τεχνολογικής προόδου, της τεχνητής νοημοσύνης, της κυριαρχίας των εκατομμυριούχων τεχνοκρατών και ιδιωτών. Η έλλειψη ικανών ηγετών σήμερα αναγκάζει πολλούς να αναπολούν τις «καλές εποχές» του παρελθόντος, κάτι που δεν είναι απαραίτητα επιθυμητό, ιδιαίτερα στην εκπαίδευση, αφού ο σεβασμός έναντι των εκπαιδευτικών έχει σήμερα εξαφανιστεί ως απότοκο της ταχύτητας και του θεάματος, όπως σωστά επεσήμανε ο Άγγλος ψυχαναλυτής D. Winnicott.
Η δημοκρατία σήμερα, είτε πεθαίνει είτε πνέει τα λοίσθια, αφού έχει επικρατήσει το σύνδρομο της εξέδρας και του όχλου, με τα φώτα στραμμένα προς τους ατίθασους και πολυλογάδες. Η άνοδος της αυταρχικής συμπεριφοράς έχει πλήξει βασικές ανθρώπινες αξίες, όπως η καλοσύνη, η αγνότητα και η πραότητα, φτάνοντας στο σημείο να ακούμε συνεχώς, τόσο στο σχολικό περιβάλλον όσο και σε πολιτικό επίπεδο, ότι, αφού «αυτοί που εκλέχθηκαν δεν έπραξαν τίποτα, τώρα ήρθε η σειρά μας»!
Συμπερασματικά, λοιπόν, η τάση της σημερινής κοινωνίας που φαίνεται να ανταμείβει τους θορυβώδεις και να αγνοεί τους ικανούς θα πρέπει να αλλάξει από τη βάση, δηλαδή από το σχολείο. Οι έφηβοι θα πρέπει να κατανοήσουν ότι αληθινή ηγεσία σημαίνει ανιδιοτέλεια, σεμνότητα και συνεργασία. Ο εχθρός του καλού, που στα σχολεία μας υπάρχουν αρκετά λαμπρά παραδείγματα μαθητών/μαθητριών πρότυπα, δεν είναι πάντα το καλύτερο, όπως λέει το γνωστό ρητό, αλλά συχνά ο ατίθασος και θρασύς.
Το σχολείο, όπως έγραψε ο κλινικός ψυχολόγος και ψυχαναλυτής J.K. Freud, είναι αντανάκλαση της κοινωνίας και η κοινωνία γίνεται σήμερα όλο και πιο βίαιη και ανταγωνιστική. Οι νέοι θα πρέπει να διδαχθούν από τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς ότι η ηγεσία δεν είναι επίδειξη δύναμης, αλλά ευθύνη και προσφορά.
* Ο Άντρος Γ. Καραγιάννης είναι τέως δήμαρχος Δερύνειας.
