Σε μια εποχή παγκόσμιων κρίσεων, από την κλιματική αλλαγή μέχρι τις γεωπολιτικές εντάσεις και τις ανισότητες, η θάλασσα αποτελεί πάντα μια υπενθύμιση της διασύνδεσης των ανθρώπων. Είναι ταυτόχρονα φυσικό σύνορο και γέφυρα συνεργασίας. Εδώ βρίσκεται και η υποχρέωσή μας: να τη διαχειριστούμε συλλογικά, υπεύθυνα και με σεβασμό για τις επόμενες γενιές. Αυτό είναι το μήνυμα της φετινής Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας, που καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Ναυτιλίας (IMO) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, για να αναδείξει τον ζωτικό ρόλο της ναυτιλίας στην παγκόσμια οικονομία, την ασφάλεια και τη βιώσιμη ανάπτυξη.
Καθώς η διεθνής κοινότητα εστιάζει στην ανάγκη προστασίας των ωκεανών, αναγνωρίζοντας παράλληλα τις τεράστιες δυνατότητες που προσφέρονται σήμερα, η φετινή θεματική της Παγκόσμιας Ημέρας Ναυτιλίας, (Οι ωκεανοί μας, οι ευθύνες και οι ευκαιρίες μας), αναδεικνύει παράλληλα τον καίριο ρόλο των θαλασσών στη διατήρηση της ζωής και της κλιματικής ισορροπίας.
Τα τελευταία χρόνια, το Τμήμα Ναυτιλίας και Εμπορίου του Πανεπιστημίου Frederick έχει εντείνει την εμπλοκή του σε ερευνητικά έργα που στόχο έχουν την ανάπτυξη ή/και ανάδειξη καινοτόμων καλών πρακτικών στον τομέα της ναυτιλίας, με κεντρικό άξονα τη βιωσιμότητα. Σε συνεργασία με τοπικούς και διεθνείς φορείς, επιδιώκουμε να συμβάλουμε στον μετασχηματισμό του τομέα ώστε να μην αποτελεί δυσανάλογο όφελος για τους λίγους αλλά να παρέχει πλεονεκτήματα σε ολόκληρη την κοινωνία.
Γι’ αυτό τον λόγο, από το 2020 πραγματοποιούμε το Blue Limassol Forum, που λειτουργεί ως πλατφόρμα συζήτησης σχετικά με τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις του τομέα στην παράκτια πόλη της Λεμεσού και επιδιώκει την εμπλοκή και αλληλεπίδραση του Δήμου, της ακαδημαϊκής κοινότητας, της βιομηχανίας και της κοινωνίας των πολιτών. Το Blue Limassol Forum ήταν η αφορμή για τη διεξαγωγή της πρώτης και μοναδικής μέχρι σήμερα μελέτης που εξετάζει συνολικά και ταυτόχρονα όλες τις δραστηριότητες που ελλοχεύουν περιβαλλοντικούς κινδύνους για την πόλη και το ναυτιλιακό της οικοσύστημα. Στα συμπεράσματα της μελέτης υπογραμμίζεται η ανάγκη στενής συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων μερών και της ανάληψης κοινών δράσεων. Είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι γιατί η μελέτη μας και τα συμπεράσματά της, κινητοποίησαν το Υφυπουργείο Ναυτιλίας και την ίδια την Υφυπουργό, η οποία σύστησε ad hoc επιτροπή με την οποία συνεργαζόμαστε και παρέχουμε επιστημονική καθοδήγηση για καλύτερο συντονισμό όλων των φορέων και βέλτιστη αποτελεσματικότητα στον εντοπισμό θαλάσσιας ρύπανσης.
Για μας, η πόλη και η θάλασσά της δεν είναι απλά ένας γεωγραφικός χώρος αλλά ένας ζωντανός οργανισμός με σύνθετο και διαρκώς μεταβαλλόμενο οικοσύστημα που δέχεται πολλαπλές πιέσεις από τη συνεχόμενη ανάπτυξη και που πάση θυσία θα πρέπει να επιβιώσει. Είναι γι’ αυτό που ευθυγραμμίζουμε την έρευνά μας με τον στόχο της βιωσιμότητας όχι ως μια επιλογή αλλά επειδή είναι η μόνη επιλογή.
Συνεργαζόμαστε στενά με το Υφυπουργείο Ναυτιλίας, τον Δήμο Λεμεσού, την Αρχή Λιμένων και φορείς που δραστηριοποιούνται στον τομέα της Ναυτιλίας, για μια σειρά από έργα που θα αλλάξουν ριζικά τη σχέση της πόλης με τη θάλασσα.
Μαζί με συναδέλφους από άλλα Τμήματα και ειδικότητες του Πανεπιστημίου Frederick, αναζητούμε διεπιστημονικές λύσεις στις προκλήσεις που έχουμε μπροστά μας.
Σε αυτό το πλαίσιο, προτείναμε στον Δήμο Λεμεσού την ηλεκτροδότηση των πλοίων στο Λιμάνι Λεμεσού (γνωστή ως cold ironing), ώστε να σβήνουν τις μηχανές κατά την παραμονή τους στο λιμάνι, με αποτέλεσμα τη μείωση της εκπομπής αέριων ρύπων και ηχορύπανσης. Η πρόταση πήρε το πράσινο φως από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για τη διεξαγωγή οικονομικοτεχνικής μελέτης (DECARBONLIM project).
Προτείναμε, ακόμη, μια σύγχρονη μεθοδολογία εκτίμησης κινδύνου, για την καλύτερη κατανόηση των απειλών αλλά και την άμεση ειδοποίηση σε περίπτωση ρύπανσης στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτή η μεθοδολογία έχει εγκριθεί από την κυπριακή κυβέρνηση και το Υφυπουργείο Ναυτιλίας θα αναλάβει τη διαχείριση της ψηφιακής πλατφόρμας όπου θα συγκεντρώνονται και θα αναλύονται δεδομένα (EMMERA project). Παρόμοια, αναπτύσσουμε drones με αισθητήρες και Τεχνητή Νοημοσύνη για την παρακολούθηση θαλάσσιων δραστηριοτήτων στον κόλπο της Λεμεσού, σε πραγματικό χρόνο (IRSAI project).
Εργαζόμαστε, ακόμη, για την ανάπτυξη ενός καινοτόμου, αυτοματοποιημένου ρομποτικού συστήματος καθαρισμού πλοίων. Καθώς τα πλοία συλλέγουν θαλάσσια φυτά και άλγη, αυξάνοντας την κατανάλωση καυσίμου κατά 40%, αυτό το σύστημα θα «ταξιδεύει» στο κύτος του πλοίου για να το καθαρίσει, με αποτέλεσμα τη μείωση της κατανάλωσης καυσίμων, τη μείωση της εκπομπής αερίων και καθαρότερες θάλασσες! (HACCS project)
Οι προσπάθειές μας είναι ευθυγραμμισμένες με τους στόχους που βρίσκονται στον πυρήνα του Πανεπιστημίου Frederick. Σε αυτό το πλαίσιο, με ανάθεση από την Επίτροπο Ισότητας των Φύλων, χαρτογραφούμε την έμφυλη εκπροσώπηση στη ναυτιλία, μια παγκύπρια μελέτη σχετικά με τη συμμετοχή και τις προκλήσεις των γυναικών και ανδρών στα “γαλάζια” επαγγέλματα, με απώτερο στόχο την ενίσχυση της ισότητας στον τομέα της ναυτιλίας.
Τέλος, αλλά όχι εσχάτως, στο Τμήμα Ναυτιλίας και Εμπορίου στο Πανεπιστήμιο Frederick, είμαστε περήφανοι ως στρατηγικός εταίρος και επιστημονικός σύμβουλος του Δήμου Λεμεσού, τον οποίο στηρίζουμε για την επίτευξη του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας. Προσεγγίζουμε πάντα ολιστικά τις προκλήσεις της πόλης μας: την κλιματική αλλαγή, τις οικονομικές δραστηριότητες που επιβαρύνουν σημαντικά το θαλάσσιο οικοσύστημά της, την κοινωνική απομόνωση που προκύπτει από την ανάπτυξή της.
Οι θάλασσες αποτελούν πηγή ζωής: παρέχουν οξυγόνο, τροφή, θέσεις εργασίας, ρυθμίζουν το κλίμα και φιλοξενούν τη βιοποικιλότητα που κρατά ζωντανό τον πλανήτη. Αποτελεί υποχρέωσή μας να επιδιώκουμε την προστασία του οικοσυστήματος, την ποιότητα ζωής των κατοίκων που ζουν κοντά σε θάλασσες και τη βιώσιμη ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών. Αναγνωρίζουμε ότι η εποχή που ζούμε -με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και τα εργαλεία που έχουμε στα χέρια μας- παρέχει ευκαιρίες για να πετύχουμε τα πιο πάνω. Και γι’ αυτό δεσμευόμαστε για πιο καθαρές και πιο ασφαλείς θάλασσες, για όλους.
*Ο Δρ Άγγελος Μενελάου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής, Πρόεδρος του Τμήματος Ναυτιλίας και Εμπορίου του Πανεπιστημίου Frederick.
