Σταύρος Ιωαννίδης
Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή που είναι αποδεκτή από όσους έχουν ακόμη και την ελάχιστη εμπειρία από αεροπορικές επιχειρήσεις: ότι στον πόλεμο χάνονται οπλικά συστήματα και, στην περίπτωση αυτή, πτητικά μέσα. Κανένα μαχητικό αεροσκάφος, όσο εξελιγμένο κι αν είναι, δεν είναι άτρωτο. Η επιβίωση ενός μέσου στη μάχη εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων που περιλαμβάνουν την επίγνωση της τακτικής κατάστασης, την εμπειρία του χειριστή, την εμπειρία του αντιπάλου, τις τακτικές που εφαρμόζει ο επιτιθέμενος και ο αμυνόμενος αλλά και από πολλές αστάθμητες παραμέτρους.
Η «Κ» επικοινώνησε με χειριστές της Πολεμικής Αεροπορίας, εν ενεργεία και απόστρατους, σε μια προσπάθεια να «χαρτογραφήσει» τις πιθανές αιτίες της κατάρριψης του ινδικού Rafale, αλλά και τι σημαίνει αυτή η εξέλιξη για το μαχητικό και τους χρήστες του συγκεκριμένου τύπου, μεταξύ των οποίων είναι και η Ελλάδα.
Τι μπορεί να συνέβη;
Αν και οι πληροφορίες έρχονται με το σταγονόμετρο και η εγκυρότητά τους είναι υπό αμφισβήτηση εξαιτίας της «ομίχλης του πολέμου», οι περισσότερες πηγές συνηγορούν στο ότι πράγματι, νωρίς το πρωί της Τετάρτης τα πακιστανικά μαχητικά πέτυχαν την κατάρριψη ενός ινδικού Rafale.
Προς το παρόν δεν είναι γνωστό ποιος ήταν ο ρόλος του συγκεκριμένου Rafale, αν είχε αποστολή κρούσης, αν δηλαδή συμμετείχε στην επιχείρηση βομβαρδισμού που εξαπέλυσε η ινδική αεροπορία ή αν ο ρόλος του ήταν να συνοδεύει κάποιον σχηματισμό, ώστε να αμυνθεί σε περίπτωση που τα πακιστανικά μαχητικά καραδοκούσαν. Το στοιχείο αυτό είναι κομβικό για τη διαμόρφωση του αεροσκάφους και το οπλικό φορτίο που μπορεί να φέρει.
Ενα ακόμη στοιχείο που παραμένει άγνωστο είναι αν το Rafale ήταν εφοδιασμένο με όπλα μακρού πλήγματος πέρα από τον ορίζοντα (BVR) όπως οι πύραυλοι Meteor ή αν είχε ρίξει τα όπλα του και έφευγε από τη μάχη. Εξίσου σημαντικό είναι το αν είχε ανοιχτό το σύστημα αυτοπροστασίας και σε ποια ρύθμιση, αν διέθετε αντίμετρα (chaffs) για βλήμα που καθοδηγείται από ραντάρ, όπως ο πύραυλος PL-15 που εικάζεται ότι κατέρριψε το Rafale, αλλά και αν ο πιλότος γνώριζε πως έχει στοχοποιηθεί. Ακόμη και το μέσο από το οποίο στοχοποιήθηκε μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα. Αν για παράδειγμα εντοπίστηκε και εγκλωβίστηκε από το αεροπλάνο που έβαλε εναντίον του ή από άλλο ιπτάμενο ή επίγειο ραντάρ.
Η πληροφορία, πάντως, ότι 125 αεροσκάφη από την Ινδία και το Πακιστάν ενεπλάκησαν εκείνες τις ώρες στην ευρύτερη περιοχή του Κασμίρ χωρίς να περάσουν στον εχθρικό εναέριο χώρο, οδηγεί στο συμπέρασμα πως χρησιμοποιήθηκαν βλήματα BVR, με εξαπόλυση από μεγάλες αποστάσεις ενώ ο εναέριος χώρος ήταν ιδιαίτερα κορεσμένος.
Ελληνοτουρκικό ενδιαφέρον
Η δημόσια συζήτηση, αναπόφευκτα στράφηκε γύρω από τα ελληνοτουρκικά, καθώς τα ελληνικά Rafale αποτελούν το πιο σύγχρονο αεροπορικό μέσο που πετά αυτήν την εποχή στο Αιγαίο. Πρόκειται για ένα μαχητικό με ιδιαίτερα εξελιγμένο ραντάρ και αισθητήρες, αλλά και ένα ολοκληρωμένο σύστημα αυτοπροστασίας, το SPECTRA.
Πολλοί έσπευσαν να δικαιολογήσουν τη διαφαινόμενη απώλεια του ινδικού αεροσκάφους, συνδέοντάς το με τις «γνώσεις» που έχουν αποκτήσει για τα Rafale οι Πακιστανοί πιλότοι εξαιτίας της συνεκπαίδευσής τους με Rafale της αεροπορίας του Κατάρ. Ιπτάμενοι της Πολεμικής Αεροπορίας αναφέρουν στην «Κ» ότι το γεγονός αυτό, δηλαδή μια περιστασιακή συνεκπαίδευση, δεν αρκεί για να οδηγήσει στην κατάρριψη ενός αεροσκάφους. Αρα, με άλλα λόγια, η τουρκική αεροπορία που επίσης συνεκπαιδεύεται με το Κατάρ, δεν μπορεί έτσι απλά να «ξεκλειδώσει» τα μυστικά των ελληνικών Rafale.
«Κάθε αεροπορία χρησιμοποιεί διαφορετικές τακτικές, οι οποίες εξαρτώνται από το είδος της αποστολής, τα μέσα που διαθέτει ο εχθρός και τις ιδιαιτερότητες του πεδίου επιχειρήσεων», αναφέρει στην «Κ» ιπτάμενος της Π.Α. με πολυετή εμπειρία στις αεροπορικές επιχειρήσεις. «Αλλωστε, οι Τούρκοι πιλότοι έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες για τα νατοϊκά όπλα, για βλήματα BVR όπως οι Meteor και για τα ραντάρ τύπου AESA, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ξέρουν τον τρόπο με τον οποίο θα τα χρησιμοποιήσουμε», συμπληρώνει. «Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν οι Καταριανοί αποκαλύπτουν όλες τις πληροφορίες, όπως εμβέλειες ραντάρ και όπλων, αλλά ακόμη και αυτό δεν θα άλλαζε σημαντικά τις ισορροπίες», αναφέρει.
Το κλειδί λοιπόν, είναι η τακτική. Στην εποχή των διαλειτουργικών συστημάτων, οι τακτικές που μπορεί να εφαρμόσει μια αεροπορία είναι πολλές και προσφέρουν μεγάλη ευελιξία στις επιχειρήσεις. Για παράδειγμα, ένας σχηματισμός αεροσκαφών που θέλει να επιτεθεί μπορεί να επιχειρεί με κλειστά ραντάρ, άρα δεν εντοπίζεται εύκολα από τα εχθρικά αεροσκάφη, ενώ ένα άλλο φιλικό αεροσκάφος να «φωτίζει» με το ραντάρ του τον στόχο, καθοδηγώντας τα βλήματα που θα εξαπολύσει ο σχηματισμός.
Την ίδια λογική, άλλωστε, ακολουθούν και οι Ελληνες πιλότοι. Η Πολεμική Αεροπορία διαθέτει πιο εξελιγμένα F-16 σε σχέση με την τουρκική και οι αερομαχίες με τα Rafale στο πλαίσιο της καθημερινής εκπαίδευσης των ιπταμένων, προετοιμάζουν τους χειριστές για όλα τα πιθανά σενάρια. Ενα ακόμη χαρακτηριστικό είναι πως τα ελληνικά μαχητικά, κάθε φορά που απογειώνονται για μια αναχαίτιση, είναι προετοιμασμένα για το χειρότερο σενάριο, άρα οι χειριστές διαθέτουν όλα τα συστήματα, τα αντίμετρα και την αντίληψη για να διαχειριστούν κάθε πιθανή απειλή.
Η περίπτωση του F-117
Η κατάρριψη του Rafale φυσικά δεν σημαίνει ότι το μαχητικό δεν είναι ένα από τα κορυφαία αεροσκάφη σε υπηρεσία αυτήν τη στιγμή. Το βράδυ της 27ης Μαρτίου 1999, οι σερβικές δυνάμεις κατάφεραν να καταρρίψουν ένα «αόρατο» αμερικανικό F-117A, που εκτελούσε αποστολή κρούσης κοντά στο Βελιγράδι. Οι Σέρβοι, αξιοποιώντας έναν συνδυασμό ραντάρ, αισθητήρων και τροποποιημένων σοβιετικών αντιαεροπορικών πυραύλων, κατάφεραν το «ακατόρθωτο». Εντόπισαν και κατέρριψαν ένα αεροσκάφους που έως τότε θεωρούνταν ανίκητο.
Αυτό βεβαίως, δεν σταμάτησε την εξέλιξη και τελικά την επικράτηση της «stealth» τεχνολογίας ως βασικού χαρακτηριστικού των αεροσκαφών 5ης γενιάς. Απέδειξε, όμως, ότι κανένα μέσο δεν είναι ανίκητο και στον πόλεμο. Ακόμη και τα πιο σύγχρονα οπλικά συστήματα είναι δυνατόν να στοχοποιηθούν και να καταστραφούν.
«Εμπορικός πόλεμος»
Η απώλεια του Rafale πυροδοτεί έναν «εμπορικό πόλεμο» καθώς πριν από λίγες εβδομάδες η Ινδία και η Γαλλία υπέγραψαν ένα συμβόλαιο μαμούθ 7,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά 26 Rafale της ναυτικής έκδοσης Μ. Παράλληλα, εκτός από την Ελλάδα, η Dassault έχει εξασφαλίσει πρόσβαση στις αγορές της Κροατίας, της Αιγύπτου, της Ινδονησίας, του Κατάρ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, ενώ Rafale αναμένεται να αποκτήσει και η Σερβία.
