Kathimerini.gr
Η αλλαγή του ονόματός του εκάστοτε νέου Πάπα, μία από τις πρώτες ενέργειες υψηλού συμβολισμού του επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, έχει πολυεπίπεδη σημασία, αφού αποτελεί όχι μόνο μέρος μιας μακραίωνης παράδοσης, αλλά και προάγγελο του ύφους της παποσύνης του.
Το θρησκευτικό αυτό προηγούμενο καθιερώθηκε κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα και, ενώ δεν υπήρχε θεωρητικός λόγος για αλλαγή ονόματος, εξελίχθηκε στους αιώνες μέρος της εκλογικής διαδικασίας.
Ομως, πώς προέκυψε αυτή η παράδοση; Ποιος είναι ο συμβολισμός πίσω τα διάφορα παπικά ονόματα και ποιο όνομα θα μπορούσε να επιλέξει ο επόμενος Πάπας;
Γιατί οι Πάπες αλλάζουν όνομα;
Ο Αγιος Πέτρος, ο πρώτος πάπας και ένας από τους 12 αποστόλους, άλλαξε το γενέθλιο όνομά του Σίμων προτού γίνει επικεφαλής της εκκλησίας.
Χρειάστηκε να περάσει ακόμη μισή χιλιετία, προτού ο Πάπας Ιωάννης Β’, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας από το 533 έως το 535, ξεκινήσει την παπική παράδοση του νέου ονόματος, απαρνούμενος το «Μερκούριος», το οποίο θεωρούσε ότι θύμιζε τον ειδωλολατρικό θεό Ερμή (Mercury).
O τελευταίος πάπας πήρε το όνομά του από τον Αγιο Φραγκίσκο της Ασίζης, τον Αγιο που αφιέρωσε τη ζωή του στους φτωχούς του κόσμου – Φωτ.: Shutterstock
Ο επόμενος πάπας που άλλαξε το όνομά του ήταν ο Πέτρος Κανεπάνοβα τον 10ο αιώνα, ο οποίος έγινε Ιωάννης XIV για να αποφύγει να τον αποκαλούν Πέτρο II, σημειώνει ο Λίαμ Τεμπλ, επίκουρος καθηγητής Ιστορίας του Καθολικισμού στο Κέντρο Καθολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Durham.
Από τον 10 αιώνα και μετά, η μετονομασία έγινε κοινή πρακτική για τους πάπες άμα τη εκλογή τους και στη συνέχεια πάγια συνήθεια, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, όπως ο Μάρκελλος Β΄ και ο Αδριανός ΣΤ΄, που επέλεξαν να διατηρήσουν τα ονόματα με τα οποία είχαν βαφτιστεί.
Πώς επιλέγουν το νέο τους όνομα;
Κάθε όνομα φέρει μακρά ιστορία και συνδέεται με τα επιτεύγματα ή τις αποτυχίες των προηγούμενων παπών ή αγίων που το έφεραν.
«Η σύνδεση με τα ονόματα προηγούμενων παπών που αντιμετώπισαν κρίσεις, ηγήθηκαν μεταρρυθμίσεων ή απολάμβαναν εξαιρετική δημοτικότητα μπορεί συχνά, αν και όχι πάντα, να παίζει ρόλο στην επιλογή ενός ονόματος», εξηγεί ο Τεμπλ στο CNN.
Για παράδειγμα, ο Πάπας Φραγκίσκος επέλεξε τον παπικό τίτλο του προς τιμήν του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, του αγίου που κήρυξε την ισότητα, την ειρήνη, την περιφρόνηση του πλούτου και τη στοργή για τους φτωχούς, την αγάπη προς όλα τα πλάσματα του Θεού, τη συνεργασία διαφορετικών σεκτών της εκκλησίας – χαρακτηριστικά που καθόρισαν τις προτεραιότητες της παποσύνης του Φραγκίσκου.
Ο προκάτοχος του Φραγκίσκου, ο Πάπας Βενέδικτος επέλεξε το όνομά του, δεσμευόμενος στην ειρήνη και τη συμφιλίωση που ευαγγελίστηκαν ο Αγιος Βενέδικτος και ο Πάπας Βενέδικτος ο XV, προσθέτει ο Τεμπλ.
Υπάρχουν ονόματα «απαγορευτικά»;
Ένα όνομα που σίγουρα δεν θα υιοθετήσει ο νέος Πάπας είναι το Πέτρος, σε ένδειξη σεβασμού προς τον πρώτο Πάπα, τον Άγιο Πέτρο -αλλά ίσως και λόγω μιας προαιώνιας προφητείας που λέει ότι ο Πέτρος Β’ θα είναι ο τελευταίος Πάπας που θα υπηρετήσει το ρωμαιοκαθολικό ποίμνιο.
Ο Πάπας Πίος ΙΒ΄ (ο δωδέκατος και τελευταίος Πίος στην παπική ιστορία) είχε επικριθεί μεταξύ άλλων για την πολιτική ουδετερότητας που τήρησε στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο – Φωτ.: ΑΡ
Σύμφωνα με τον Τεμπλ, υπάρχουν και άλλα ονόματα που, αν και όχι απαραιτήτως «απαγορευτικά», είναι λιγότερο πιθανό να επιλεγούν, λόγω των συνειρμών που προκύπτουν από τους ποντίφικες που τα έφεραν.
Ενα από αυτά τα ονόματα που πυροδοτεί αρνητικούς συνειρμούς, είναι το Ουρβανός, καθώς παραπέμπει στον Ουρβανό τον VIII, ο οποίος ξεκίνησε τη δίκη του Γαλιλαίου.
Με παρόμοιο τρόπο, προσθέτει ο Τεμπλ, το όνομα Πίος θα επανέφερε μνήμες του Πίου ΧΙΙ, ο ρόλος του οποίου κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου θεωρείται αμφιλεγόμενος και επικρίνεται όλο και περισσότερο.
Ποια τα επικρατέστερα ονόματα;
Σύμφωνα με τον Τεμπλ, αν ο νέος πάπας προτίθεται να συνεχίσει το μεταρρυθμιστικό έργο του προκατόχου του, ο Τεμπλ προβάλλει ως πιθανές επιλογές το Λέων -που παραπέμπει στον Λέοντα ΙΓ’, γνωστό για την αφοσίωσή του στην κοινωνική δικαιοσύνη, τους δίκαιους μισθούς και τις ασφαλείς συνθήκες εργασίας- ή το Ιννοκέντιος -που παραπέμπει στον Ιννοκέντιο ΙΓ’, ο οποίος προσπάθησε να καταστείλει τη διαφθορά.
Αμέσως μετά τη στέψη του ως επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο Πάπας Ιωάννης ΧΧΙΙΙ ευλογεί τους πιστούς στο Βατικανό, στις 4 Νοεμβρίου 1958. Το Ιωάννης είναι το όνομα που έχει επιλεγεί τις περισσότερες φορές, από 21 ποντίφικες – Φωτ.: ΑΡ
Ενας νέος πάπας από τον παγκόσμιο Νότο, ίσως επιλέξει κάποιο όνομα που υιοθέτησαν οι πρώτοι μη Ιταλοί ποντίφικες, όπως ο Γελάσιος, ο Μιλτιάδης ή ο Βίκτωρ, όλοι προερχόμενοι από την αφρικανική ήπειρο.
Στο πέρασμα των αιώνων, μόλις 44 παπικά ονόματα έχουν χρησιμοποιηθεί άπαξ – μεταξύ αυτών και το Φραγκίσκος.
Η απόφασή του να επιλέξει ένα μοναδικό όνομα είχε «τεράστιες ιστορικές προεκτάσεις», σημειώνει ο Τεμπλ, καθώς «είχαν περάσει περίπου 1.100 χρόνια από τον τελευταίο Πάπα με μοναδικό όνομα, του Πάπα Λάνδωνος, του οποίου η ποντιφική θητεία διήρκεσε λιγότερο από ένα χρόνο τον 10ο αιώνα».
Το «Ιωάννης» είναι το δημοφιλέστερο όνομα, που έχει υιοθετηθεί ήδη από 21 πάπες. Ακολουθεί το Γρηγόριος (16 πάπες), το Βενέδικτος (15) και τα Ιννοκέντιος και Λέων (από 13 φορές έκαστο).
Πότε θα ανακοινωθεί το όνομα του νέου πάπα;
Μόλις εμφανιστεί λευκός καπνός από την καμινάδα της Καπέλα Σιξτίνα και χτυπήσουν οι καμπάνες του Αγίου Πέτρου, το όνομα του νεοεκλεγέντος Πάπα θα μεταφερθεί στον κόσμο με μια ανακοίνωση στα λατινικά.
Ο περίτεχνος τάφος του Πάπα Ιννοκέντιου Β’, φιλοτεχνημένος από τον Βεσπινιάνι, βρίσκεται στη βασιλική Santa Maria στο Τραστέβερε της Ρώμης – Φωτ.: Shutterstock
Ο ανώτερος καρδινάλιος θα ανέβει στον κεντρικό εξώστη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, συνοδευόμενος από δύο ιερείς, και θα εκφωνήσει την εμβληματική ανακοίνωση: «Habemus Papam« (»Έχουμε Πάπα”).
Το όνομα του νέου Πάπα, καθώς και τα βαπτιστικά του ονόματα, θα μεταφραστούν στα λατινικά στην ανακοίνωση, αλλά το προηγούμενο επώνυμό του θα παραμείνει στη μητρική του γλώσσα.
Για παράδειγμα, όταν ο Πάπας Φραγκίσκος εξελέγη το 2013, τα βαπτιστικά του ονόματα «Jorge Mario» παραδόθηκαν ως «Giorgio Marium», αλλά το επώνυμό του «Bergoglio» παρέμεινε το ίδιο.
Το παπικό του όνομα ανακοινώθηκε ως «Franciscum» και, ως είθισται, ήταν η τελευταία λέξη της ανακοίνωσης.
