Αλλαγές στην επιστροφή ΦΠΑ κοστίζουν στον τουρισμό

Ως απόφαση που επηρεάζει δυσμενώς τις τουριστικές δαπάνες χαρακτηρίζεται η πρόσφατη απόφαση του Τμήματος Τελωνείου να αυξήσει το όριο δαπάνης για την επιστροφή ΦΠΑ σε ταξιδιώτες τρίτων χωρών που επισκέπτονται την Κύπρο. Πρόκειται για νομοθεσία η οποία εφαρμόστηκε για πρώτη φορά το 2000 με ελάχιστο ποσό αγοράς τις 100 λίρες. Το ελάχιστο ποσό δαπάνης μειώθηκε στις 30 λίρες το 2007, και άλλαξε ξανά φέτος, στις 2 Ιουνίου. Οι επηρεαζόμενοι αυτής της απόφασης –κυρίως μικρομεσαίες και μικρές επιχειρήσεις στο λιανικό και την οικοτεχνία– ανέφεραν ότι δεν προηγήθηκε διαβούλευση ενώ δεν δόθηκε ούτε μεταβατική περίοδος για την εφαρμογή. Περιέγραψαν μάλιστα περιστατικά τουριστών που ενημερώθηκαν για τη συγκεκριμένη αλλαγή, λόγω της μη έγκρισης της αίτησης τους για επιστροφή του ΦΠΑ, λίγο πριν αναχωρήσουν για την Κύπρο. Το θέμα συζητήθηκε αυτεπάγγελτα κατά τη χθεσινή συνεδρία της Επιτροπής Εμπορίου της Βουλής, στην οποία ζητήθηκε η μελέτη αντικτύπου από πλευράς υπουργείου Οικονομικών σχετικά με την συγκεκριμένη απόφαση. Αναμένεται μάλιστα να σταλεί επιστολή με την οποία θα ζητηθεί να αλλάξει και να επιστρέψει στο προηγούμενο όριο αγορών –τα 50 ευρώ.

Χαμηλή μέση δαπάνη

Σημειώνεται ότι, ενώ στην Κύπρο το ποσό αυτό αυξήθηκε στα 100 ευρώ (αρχικά η σκέψη ήταν για €175), σε χώρες ανταγωνιστικές της Κύπρου στο πεδίο του τουρισμού, σύμφωνα με στοιχεία του 2022 ισχύει το εξής: Το ελάχιστο ποσό δαπάνης για επιστροφή ΦΠΑ σε Ελλάδα και Μάλτα είναι τα 50 ευρώ. Το ίδιο ποσό ισχύει και στην Πορτογαλία. Στην Τουρκία το ποσό είναι στα 4,50 ευρώ και στην Ισπανία μηδαμινό (0.01 σεντ). Στο μεταξύ, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, προκύπτει ότι η Κύπρος έχει την χαμηλότερη μέση δαπάνη για αγορές. Είναι στα 240 ευρώ, λίγο πιο κάτω από την Τουρκία (250 ευρώ). Στα 430 ευρώ είναι η μέση δαπάνη για αγορές στην Ελλάδα, 400 στην Ισπανία και 850 ευρώ για τη Μάλτα. Με την πρόσφατη αλλαγή στο ποσό, η Κύπρος ανεβαίνει αυτόματα στις χώρες με τον ψηλότερο δείκτη για επιστροφή δαπάνης, με ψηλότερο μέσο όριο δαπάνης να εφαρμόζεται μόνο στο Βέλγιο (125 ευρώ) και την Μάλτα (154,94 ευρώ). Το ελάχιστο ποσό για αγορές στην Ε.Ε. είναι 48 ευρώ, ενώ η μέση δαπάνη για αγορές στην Ε.Ε. είναι -σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη βουλή- στα 1.350 ευρώ. Η μέση δαπάνη για αγορές στην Κύπρο είναι 240 ευρώ. Οι αφορολόγητες αγορές σε συναλλαγές αξίας 100 ευρώ είναι 35% και σε σύνολο πωλήσεων, 4%.

€5,2 εκατ. το ‘19

Σύμφωνα με στοιχεία των εταιρειών που διαχειρίζονται την ενημέρωση και την επιστροφή ΦΠΑ στα αεροδρόμια και τα λιμάνια, το 2019 επιστράφηκαν συνολικά 5,2 εκατ. ευρώ σε τουρίστες τρίτων χωρών. Κατά το 2022, την 1η σχετικά υγιή χρονιά μετά την κρίση της πανδημίας, το ποσό αυτό ανήλθε στα 3,8 εκατ. ευρώ. Η διαφορά μεταξύ των δύο χρονιών έγκειται στην απουσία Ρώσων τουριστών (μετά τον Μάρτιο του ‘22), οι οποίοι θεωρούνταν ως οι big spenders του λιανικού στην κατηγορία των τουριστών από τρίτες χώρες). Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2019 (αφίξεις σχεδόν 4 εκατ. τουριστών και έσοδα 2,2 δισ.), η πρώτη αγορά σε αγοραστική δύναμη όσον αφορά το tax free ήταν οι Ρώσοι με ποσοστό 64% (375 ευρώ κατά κεφαλή αφορολόγητες αγορές), και ακολουθούν με 7% οι Ουκρανοί (420 ευρώ κατά κεφαλή αφορολόγητες αγορές), 5% Ισραηλίτες (175 ευρώ), 4% ο Λίβανος (234 ευρώ), 3% Κινέζοι (511 ευρώ), 17% άλλες εθνικότητες. Σημειώνεται ότι η Κύπρος δεν θεωρείται προορισμός αγορών, κυρίως, δε, ειδών πολυτελείας. Στην κατηγορία ταξιδιωτών τρίτης χώρας θεωρούνται πλέον και οι Βρετανοί τουρίστες οι οποίοι, ωστόσο, μόλις πρόσφατα άρχισαν να αξιοποιούν την επιστροφή ΦΠΑ, αφού μέχρι πρότινος δεν ήταν δικαιούχοι –και οι περισσότεροι δεν το γνώριζαν. Σημειώνεται ότι από την επιστροφή φόρου εξαιρούνται τα προϊόντα τροφίμων και τα καπνικά προϊόντα. Η επιστροφή φόρου θεωρείται γενικότερα ως ένα σημαντικό κίνητρο για ενίσχυση των αγορών από τουρίστες χωρών εκτός Ε.Ε., αφού στην ουσία είναι μια έκπτωση στην αγορά. Έτσι, έχει μεν όφελος για την Κύπρο σε τουριστικό επίπεδο, θεωρείται ωστόσο, παράλληλα, ότι ενισχύει και το λιανικό εμπόριο αλλά και τις επιχειρήσεις οικοτεχνίας.

Χωρίς διαβούλευση

Από πλευράς συνδέσμου τουριστικών επιχειρήσεων Κύπρου, εκφράστηκε δυσαρέσκεια για το γεγονός ότι το αρμόδιο υφυπουργείο αφενός, δεν ήταν ενήμερο για το συγκεκριμένο θέμα, και αφετέρου για το γεγονός ότι μια τέτοια περίοδο, εν μέσω καλοκαιρινής τουριστικής σεζόν, οι αρμόδιες αρχές προχώρησαν σε αύξηση του ποσού. Και ήταν όντως κάτι που καταγράφηκε στη συνεδρία, ότι δεν ήταν ενημερωμένοι οι εμπλεκόμενοι φορείς. Η εγκύκλιος από το Τμήμα Τελωνείων κοινοποιήθηκε στις 2 Ιουνίου και είχε άμεση ισχύ. Συγκεκριμένα, στο κείμενο της εγκυκλίου την οποία έχει εξασφαλίσει η «Κ», αναφέρεται ότι το σχέδιο επιστροφής ΦΠΑ θα χρησιμοποιείται πλέον για αποδείξεις αγοράς από 100 ευρώ και πάνω, αντί του ορίου των 50 ευρώ που ίσχυε προηγουμένως. Επιπλέον, το σχέδιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για αποδείξεις κάτω των 100 ευρώ, νοουμένου ότι το σύνολο της αξίας των αγορών για κάθε άτομο από την ίδια εταιρεία/εμπορευόμενο, υπερβαίνει τα 100 ευρώ μέσα σε 10 μέρες από την 1η μέρα αγοράς. Η κανονιστική διοικητική πράξη τέθηκε σε εφαρμογή την ίδια μέρα, και ανακλήθηκε αυτό που ίσχυε προηγουμένως. Επρόκειτο για μια αλλαγή η οποία, όπως τονίστηκε επανειλημμένα κατά την συζήτηση του θέματος, έπιασε εξαπίνης τους ενδιαφερόμενους φορείς αλλά και τους τουρίστες. Σημειώνεται ότι οι επηρεαζόμενοι έμποροι από την αύξηση του ελάχιστου ποσού είναι οι μικρές επιχειρήσεις που συνήθως πωλούν τοπικά προϊόντα. Στην Κύπρο, υπάρχουν 2 εγκεκριμένες εταιρείες που λειτουργούν ως διαμεσολαβητές μεταξύ των εμπόρων και των τουριστών και πληρώνουν το επιστρεπτέο ΦΠΑ στα σημεία εξόδου –αεροδρόμια και λιμάνια.

Αρση απόφασης

Σε άρση της απόφασης του Τμήματος Τελωνείων κάλεσε η Βουλή, η οποία αναμένεται να απευθύνει το κάλεσμά της και μέσω σχετικής επιστολής στο υπουργείο Οικονομικών τις επόμενες μέρες. Στα βασικά σημεία διαφωνίας των βουλευτών είναι η διαδικασία με την οποία εφαρμόστηκε η συγκεκριμένη απόφαση, η απουσία διαβούλευσης και η έλλειψη διαφάνειας –όπως αναφέρθηκε στη Βουλή. Έγινε μάλιστα έντονα λόγος για πλήγμα της ανταγωνιστικότητας του τουρισμού εν μέσω καλοκαιρινής σεζόν. Βεβαίως καλύτερη εικόνα και συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν από το περιεχόμενο της μελέτης αντικτύπου που, όπως αναφέρθηκε, λήφθηκε υπόψη για την συγκεκριμένη απόφαση –πλην όμως δεν παρουσιάστηκε στην επιτροπή εμπορίου.