Tης Χρύσας Λιάγγου
Το καλώδιο που κατασκευάζεται για να ποντιστεί στην Ανατολική Μεσόγειο, ώστε να διασυνδέσει την Κρήτη με την Κύπρο, ενδέχεται να βρεθεί τελικά στον βυθό του Αιγαίου. Περίπου δύο μήνες μετά την προσωρινή αναστολή πληρωμών από τον ΑΔΜΗΕ προς την κατασκευάστρια εταιρεία του υποβρύχιου καλωδίου, τη γαλλική Nexans, και τις αδιέξοδες προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης να επαναφέρει τα ερευνητικά πλοία που είχαν προηγουμένως αποδεσμευτεί για να περιοριστεί η οικονομική έκθεση του ΑΔΜΗΕ, το έργο της εμβληματικής ηλεκτρικής διασύνδεσης (GSI) βρίσκεται εκ νέου στον αέρα.
Η θέση της ελληνικής κυβέρνησης είναι ότι «το έργο θα υλοποιηθεί στον χρόνο του». Ωστόσο, όπου υπάρχουν επιχειρήσεις και συμβάσεις, ο χρόνος είναι χρήμα. Οι άμεσα οικονομικά εμπλεκόμενοι, ΑΔΜΗΕ και Nexans, αναζητούν Plan B για να μετριάσουν τις επιπτώσεις από την παρατεταμένη αβεβαιότητα και την απειλή της ματαίωσης, καθώς δεν υπάρχει πλέον καμία ορατότητα σχετικά με την επανέναρξη των ερευνών στα διεθνή ύδατα, οι οποίες σταμάτησαν τον περασμένο Ιούλιο μετά τις αντιδράσεις της Τουρκίας.
ΑΔΜΗΕ και κυβέρνηση εξετάζουν ήδη σενάρια για τη διαχείριση των επιπτώσεων στα οικονομικά του Διαχειριστή. Δεν είναι μόνον οι δαπάνες που έχουν ήδη γίνει, αλλά και οι πιθανές απαιτήσεις της Nexans, οι οποίες απορρέουν από τη σύμβαση ανάθεσης κατασκευής του καλωδίου, ύψους 1,4 δισ. ευρώ. Οι πληροφορίες μάλιστα φέρουν τον ΑΔΜΗΕ να διαπραγματεύεται με τη Νexans την πόντιση του καλωδίου στο Αιγαίο για την ηλεκτρική διασύνδεση των Δωδεκανήσων. Πρόκειται για μια λύση ανάγκης, εξίσου περίπλοκη ωστόσο, νομικά, τεχνικά, οικονομικά αλλά και γεωπολιτικά. Ο διαγωνισμός για το έργο διασύνδεσης των Δωδεκανήσων και νησιών Β. Αιγαίου βρίσκεται σε εξέλιξη και η Nexans είναι ένας από τους τρεις συνολικά διεκδικητές, μαζί με τη Fulgor και την Prysmian. Το ποιος θα είναι ανάδοχος όμως θα κριθεί από το αποτέλεσμα του διαγωνισμού. Στο τεχνικό και οικονομικό της σκέλος, αυτή η λύση επίσης πάσχει. Το καλώδιο που κατασκευάζεται για τη διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου έχει πολύ πιο βαριά τεχνικά χαρακτηριστικά (μήκος, βάθος, δυναμικότητα κ.λπ.) από αυτά που απαιτεί ο σχεδιασμός διασύνδεσης των νησιών του Αιγαίου. Ετσι, θα είναι πολύ υψηλότερο το κόστος που θα πρέπει να ανακτηθεί από τους καταναλωτές ηλεκτρικού ρεύματος. Επιπλέον, ο κίνδυνος της γεωπολιτικής σκιάς και σε αυτό το έργο λόγω του τουρκικού δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» δεν μπορεί να αποκλειστεί. Τον Οκτώβριο του 2024, με αφορμή τις έρευνες του πλοίου που εκτελούσε για λογαριασμό του ΑΔΜΗΕ εργασίες πόντισης καλωδίου στο Ανατολικό Αιγαίο, ο σταθμός της Σμύρνης είχε εκδώσει NAVTEX ισχυριζόμενος ότι μέρος της θαλάσσιας περιοχής μεταξύ Χίου και Λέσβου είναι τουρκική υφαλοκρηπίδα. Πιθανόν οι τουρκικές αξιώσεις να ενισχυθούν μετά το «πάγωμα» των ερευνών για τη διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου.
Οι επιπτώσεις ενός οριστικού ναυαγίου του έργου στον ΑΔΜΗΕ θα είναι κάθε άλλο παρά αμελητέες, επισημαίνουν στην «Κ» αρμόδια κυβερνητικά στελέχη. Σύμφωνα με τα ίδια στελέχη, έχει συζητηθεί και το ενδεχόμενο αύξησης κεφαλαίου στην οποία το ελληνικό Δημόσιο που ελέγχει το 51% του ΑΔΜΗΕ θα συμμετάσχει με το αντίστοιχο ποσοστό, ενώ δεν είναι ξεκάθαρο ακόμη τι θα πράξει η κινεζική State Grid που συμμετέχει με ποσοστό 24%.
Ο ΑΔΜΗΕ ανέλαβε επίσημα φορέας υλοποίησης του έργου τον Οκτώβριο του 2023 και έχει δαπανήσει μέχρι στιγμής περί τα 270 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών έχει μάλιστα εκταμιευθεί από την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση των 657 εκατ. ευρώ και κατευθύνθηκε προς τη Nexans στο πλαίσιο συμβατικών υποχρεώσεων. Το κόστος αυτό, βάσει της διακρατικής συμφωνίας Ελλάδας – Κύπρου (Σεπτέμβριος 2024), θα πρέπει, εάν το έργο σταματήσει λόγω γεωπολιτικού κινδύνου, να επιμεριστεί ισόποσα μεταξύ των δύο χωρών. Ο όρος αυτός ήταν μια υπαναχώρηση που έκανε η Ελλάδα για να άρει τότε τις επιφυλάξεις της Κύπρου και να ξεμπλοκάρει το έργο. Ωστόσο, για να δεχτεί η Κύπρος να πληρώσει το 50%, θα πρέπει η Ελλάδα επισήμως να αναγνωρίσει ότι το έργο σταμάτησε για γεωπολιτικούς λόγους, δηλαδή εξαιτίας των απειλών της Τουρκίας. Καθώς όλα αυτά είναι δύσκολα διαχειρίσιμα για προφανείς λόγους, η ανάληψη όλου του κόστους από τον ΑΔΜΗΕ μοιάζει να είναι ο ευκολότερος –και για πολλούς ο μόνος– τρόπος απεγκλωβισμού της Αθήνας.
Αναζητεί διέξοδο η γαλλική Nexans
Στην καρδιά του προβλήματος βρίσκεται και η γαλλική Nexans. H κατασκευάστρια εταιρεία του καλωδίου έχει κατασκευάσει μέχρι στιγμής 160 χλμ. από τα συνολικά 898 χλμ. της υποθαλάσσιας διαδρομής Κρήτης – Κύπρου.
Η παραγωγή έγινε στο πλαίσιο της πρώτης εντολής από τον ΑΔΜΗΕ (First Notice to Proceed) βάσει της σύμβασης ανάθεσης του έργου ύψους 1,4 δισ. ευρώ. Η εταιρεία παρά τις κατά καιρούς πιέσεις για παύση της παραγωγής συνέχισε την κατασκευή του. Το έργο του ΑΔΜΗΕ αντιπροσωπεύει το 20% του ανεκτέλεστου εργασιών της Nexans και ο αντίκτυπος στη μετοχή υποχρέωνε την εταιρεία να κρατάει στάση ανοχής στις καθυστερήσεις και στις παλινωδίες που το συνόδευαν. Ενδεικτική αυτής της ανησυχίας είναι η προσπάθεια της Nexans να διαψεύσει την προσωρινή αναστολή πληρωμών στην οποία προχώρησε ο ΑΔΜΗΕ στις 28 Φεβρουαρίου με επίσημη ανακοίνωσή της.
Η γαλλική εταιρεία, στο πλαίσιο συνεννόησης με την Αθήνα το προηγούμενο διάστημα, κινητοποιήθηκε για την επιστροφή των ερευνητικών πλοίων και την έξοδό τους στα διεθνή ύδατα, θέτοντας ως όρο την πληρωμή της δόσης του Απριλίου (36 εκατ. ευρώ), προκαταβολή 17,5 εκατ. ευρώ από την επόμενη δόση, και 19 εκατ. ευρώ από τις καθυστερήσεις των πλοίων και Νavtex διάρκειας έξι μηνών για την ολοκλήρωση των ερευνών βυθού.
Επειτα από εβδομάδες αναμονής, η εταιρεία αναζητάει εναγωνίως πλέον εναλλακτικές λύσεις, μελετώντας ακόμα και τη διάθεση του καλωδίου σε άλλα έργα, τα οποία όμως πρέπει να διαθέτουν αντίστοιχα υψηλά τεχνικά χαρακτηριστικά, πράγμα δύσκολο. Στις εσωτερικές συσκέψεις με αντικείμενο τη σύμβαση με τον ΑΔΜΗΕ που το τελευταίο διάστημα διαδέχονται η μία την άλλη, επικρατεί εκνευρισμός και ασκείται έντονη πίεση στα στελέχη που διαχειρίστηκαν το έργο.
Η στάση του Ισραήλ
Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος του Ισραήλ από τον Great Sea Interconnector (GSI), δηλαδή την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ στη διμερή διασύνδεση με την Κύπρο, θόλωσε ακόμη περισσότερο το τοπίο γύρω από την τύχη του έργου.
Ισραήλ και Κύπρος συμφώνησαν τις προηγούμενες ημέρες να προχωρήσουν εντός του έτους σε συμφωνία για τη μεταξύ τους ηλεκτρική διασύνδεση. Το καλώδιο που θα συνδέει τις δύο χώρες, όπως ανακοινώθηκε, θα αποτελέσει μέρος του μεγαλόπνοου εμπορικού και οικονομικού διαδρόμου IMEC που θα συνδέει την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, που φέρει αμερικανική υπογραφή και αποτελεί την απάντηση της Δύσης στον κινεζικό Δρόμο του Μεταξιού.
Οι προθέσεις του Ισραήλ σε ό,τι αφορά το σκέλος της διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου θα αποσαφηνιστούν κατά την επίσκεψη που θα έχει ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου στο Τελ Αβίβ μέσα στις επόμενες ημέρες, έπειτα από πρόσκληση του ομολόγου του κ. Κοέν.
Η αίσθηση, πάντως, που αποκόμισε η πλευρά της Κύπρου από την πρόσφατη συνάντηση Χριστοδουλίδη – Νετανιάχου είναι ότι η διασύνδεση Κρήτης – Κύπρου δεν είναι στις προτεραιότητες του Τελ Αβίβ.
Τι απαντά ο ΑΔΜΗΕ
«Ο ΑΔΜΗΕ ως φορέας υλοποίησης του έργου ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ (Great Sea Interconnector), διαψεύδει κατηγορηματικά το σημερινό (11/5/2025) δημοσίευμα της “Καθημερινής” με τίτλο “Αντί για Κύπρο, το καλώδιο πάει προς Δωδεκάνησα”. Τα σενάρια που αναπτύσσονται στο εν λόγω δημοσίευμα δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα και υποδηλώνουν άγνοια των όρων που διέπουν τα ευρωπαϊκά έργα κοινού ενδιαφέροντος καθώς και των διαδικασιών με βάση τις οποίες πραγματοποιούνται τα έργα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Ο ΑΔΜΗΕ παραμένει προσηλωμένος στην υλοποίηση του έργου στρατηγικής σημασίας για τα εμπλεκόμενα κράτη και την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία το χρηματοδοτεί με το ποσό των 657 εκατ. ευρώ».
