Της Αλεξάνδρας Βουδούρη
Υπό την αυξανόμενη πολιτική «πίεση» που δημιουργεί το μεταναστευτικό για τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι Βρυξέλλες φαίνεται ότι προχωρούν προς σκλήρυνση της προσέγγισής τους καθιστώντας πλέον υποχρεωτική τη διαπίστωση από χώρες προέλευσης ή και καταγωγής μεταναστών απτών αποτελεσμάτων, προκειμένου να συνεχίσουν να λαμβάνουν κονδύλια στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής αναπτυξιακής βοήθειας.
Στον νέο επταετή ευρωπαϊκό προϋπολογισμό (2028-2034) προβλέπεται συγκεκριμένα ένα ταμείο υπό τον τίτλο «Παγκόσμια Ευρώπη» (Global Europe) συνολικού ύψους 200 δισ. ευρώ, που σχεδιάζεται να συγχωνεύσει διάφορα σκέλη χρηματοδότησης για κράτη-μέλη εκτός της Ε.Ε. είτε αφορούν δηλαδή ανθρωπιστική βοήθεια είτε πρόκειται για κονδύλια στο πλαίσιο της αναπτυξιακής πολιτικής ή και για τη στήριξη των υποψήφιων κρατών προς ένταξη στο «μπλοκ». Ακολουθώντας, ουσιαστικά, το μοντέλο της αναπτυξιακής ατζέντας που ακολουθούν οι ΗΠΑ και η Βρετανία, που προχωρούν σε περικοπές της βοήθειας προς τρίτες χώρες ή χρησιμοποιούν τα αναπτυξιακά κονδύλια κατά το δοκούν, η Ε.Ε. θα προσφέρει πλέον χρηματοδότηση μόνο σε εκείνες τις χώρες που συνεργάζονται, ώστε να επιστρέφονται πίσω παράτυποι μετανάστες ή υπήκοοί τους.
Στην πρότασή της επί του επταετούς προϋπολογισμού, η Κομισιόν επί της ουσίας προχωράει σε συνένωση διαφόρων προγραμμάτων αναπτυξιακής βοήθειας σε ένα ενιαίο ταμείο, που υποδιαιρείται ανά γεωγραφικές κατηγορίες και προτεινόμενα κονδύλια.
Συγκεκριμένα, για την Ευρώπη (χώρες εκτός Ε.Ε.) τα προβλεπόμενα κονδύλια φτάνουν στα 43,1 δισ. ευρώ, για χώρες της Μέσης Ανατολής, Βόρειας Αφρικής και χώρες του Κόλπου προτείνονται 42,9 δισ. ευρώ, για την υποσαχάρια Αφρική, 60,5 δισ. ευρώ, για την Ασία και τις χώρες του Ειρηνικού 17 δισ. ευρώ, για την Αμερική και την Καραϊβική 9,1 δισ. και παγκοσμίως, 12,6 δισ. ευρώ.
Οι «επιταγές» του ΕΛΚ
Ικανοποιώντας παράλληλα τις πολιτικές «επιταγές» του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, της πολιτικής της «οικογένειας», αλλά και διαφόρων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προτείνει πιθανές περικοπές των ευρωπαϊκών κονδυλίων σε φτωχές χώρες, εάν δεν αποφέρουν απτά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά τη μείωση των μεταναστευτικών ροών. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 12 του σχετικού εγγράφου, επισημαίνεται –ανάμεσα σε άλλα– ότι «σε περίπτωση που οι υπηρεσίες της Κομισιόν, σε διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), εντοπίζουν σοβαρές ελλείψεις σε χώρα εταίρο, που σχετίζονται ιδίως με την υποχρέωση επανεισδοχής των υπηκόων της από τα κράτη-μέλη, η Κομισιόν ενδέχεται να αναστείλει τις πληρωμές ή την εφαρμογή ενός προγράμματος». Προσθέτει, ωστόσο, ότι σε «καμία περίπτωση η αναστολή δεν επηρεάζει την ανθρωπιστική βοήθεια».
Σε άλλο σημείο υπογραμμίζεται ότι θα συνδυαστούν «όλα τα κατάλληλα εργαλεία και η απαραίτητη μόχλευση μέσω μιας ευέλικτης προσέγγισης και παροχής κινήτρων, με κατά περίπτωση σε αυτό το πλαίσιο, πιθανές αλλαγές (και) στην κατανομή της χρηματοδότησης, που σχετίζεται με το μεταναστευτικό».
Το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. εκτιμά, μάλιστα, ότι «η προσέγγιση αυτή θα μεγιστοποιήσει τις συνέργειες και θα οικοδομήσει ολοκληρωμένες εταιρικές σχέσεις, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στις χώρες προέλευσης, διέλευσης και αναχώρησης».
Επί της ουσίας, η Ε.Ε. αναφέρεται στο μοντέλο των συμφωνιών που έχει ήδη υπογράψει με την Τυνησία το 2023 και την Αίγυπτο, το 2024, ώστε να μειωθούν οι αναχωρήσεις προς την Ευρώπη και προς άλλες χώρες της Αφρικής. Πρόκειται πάντως, εν πολλοίς για αμφιλεγόμενες συμφωνίες –ιδιαίτερα εκείνη με την Τυνησία– καθώς έδωσε προτεραιότητα στη μείωση ροών έναντι των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που καταπατά το καθεστώς Κάις Σαΐντ.
Σε άλλο σημείο, μάλιστα, του εγγράφου, η Κομισιόν υπογραμμίζει ότι «απαιτείται αυξημένη συνοχή μεταξύ της μετανάστευσης, του ασύλου και των εξωτερικών πολιτικών, ώστε να διασφαλιστεί ότι η εξωτερική βοήθεια της Eνωσης υποστηρίζει τις χώρες εταίρους για αποτελεσματικότερη διαχείριση της μετανάστευσης».
Για να περάσει, ωστόσο, η πρόταση του προϋπολογισμού από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η πρόεδρος της Κομισιόν θα πρέπει να πείσει και άλλες ευρωομάδες πέραν του ΕΛΚ, όπως οι Σοσιαλιστές και οι Δημοκράτες, καθώς και οι Πράσινοι.
Αρκετοί ευρωβουλευτές τους, εξάλλου, εκφράζουν ήδη προβληματισμό ως προς τα νέα σχέδια της Κομισιόν. Θεωρούν ότι ουσιαστικά ο «εκβιασμός» που θα επιχειρήσει η Ε.Ε. για συνεργασία με τρίτες χώρες ως προς το μεταναστευτικό δεν θα λειτουργήσει, ενώ θα υπονομευθεί η εικόνα της Ευρώπης ως «αξιόπιστου» εταίρου σε περιοχές όπως η Αφρική, όπου η Ρωσία και η Κίνα έχουν πλέον την πρωτοκαθεδρία.
