Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Στην πρώτη του αξιολόγηση για την κυπριακή οικονομία εντός του 2018 προχώρησε το βράδυ της Παρασκευής ο Οίκος Moody’s, η οποία ήταν θετική.
Ο Οίκος αναβάθμισε το Κυπριακό αξιόχρεο σε Βa2, αλλάζοντας όμως σε σταθερές τις προοπτικές, από θετικές (Outlook). Παράλληλα, οι βραχυπρόθεσμες πιστοληπτικές αξιολογήσεις της Κύπρου επιβεβαιώθηκαν σε NP Not Prime (NP) και (NP).
Ο Moody’s είχε αξιολογήσει τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου στο Ba3, τρεις θέσεις μακριά από την επενδυτική βαθμίδα, άρα τώρα η Κύπρος βρίσκεται δύο θέσεις μακριά σύμφωνα με τη «ματιά» του Οίκου και συμπορεύεται με τον καναδικό Οίκο DBRS που επίσης έχει τη χώρα στην ίδια βαθμίδα.
Η αναβάθμιση των αξιολογήσεων της Κύπρου στο Ba2 από το Ba3 οφείλεται στους ακόλουθους παράγοντες:
- Η συνεχιζόμενη ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος της Κύπρου, στο πλαίσιο της οποίας η εκκαθάριση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας με την πώληση των υγειών περιουσιακών στοιχείων και υποχρεώσεών της, μείωσε σημαντικά τους συστημικούς κινδύνους που προέρχονται από τον τραπεζικό τομέα.
- Η πτώση του δημοσίου χρέους σε σχέση με τον ισολογισμό της κυβέρνησης, με βάση την ισχυρή ονομαστική ανάπτυξη και το πρωτογενές πλεόνασμα, ανεξαρτήτως από την εφάπαξ συναλλαγή που σχετίζεται με την πρόσφατη ιδιωτικοποίηση της Συνεργατικής.
Ο Οίκος αναφέρει πως οι σταθερές προοπτικές για την αξιολόγηση σε Ba2 της Κύπρου εξισορροπούν την ισχυρή δημοσιονομική δυναμική της, με πιέσεις όμως για υψηλότερες δημόσιες δαπάνες. Παρόλα αυτά, υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το βαθμό στον οποίο τα νέα νομικά εργαλεία που έδωσε η Βουλή θα επιτρέψουν σημαντική μείωση του λόγου μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPL).
Υπήρχε μεγάλη ανησυχία για το πώς θα έβλεπαν οι Οίκοι αξιολόγησης τη συναλλαγή μεταξύ της Ελληνικής και του Συνεργατισμού, με πρόσωπα από οικονομικούς κύκλους σε προηγούμενο ρεπορτάζ της «Κ» να σχολιάζουν πως υπάρχει ενδεχόμενο όχι απλώς να κρατήσουν ίδια στάση όπως την προηγούμενή τους, αλλά αντιθέτως να υποβαθμίσουν το αξιόχρεο της Κύπρου. Η αύξηση του δημοσίου χρέους από τα ομόλογα που εξέδωσε η Κυπριακή Δημοκρατία για τη στήριξη της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας ήταν φυσικά ο λόγος. Όμως, ο Moody’s είχε διαφορετική άποψη, στέλνοντας το μήνυμα με τη σχετική αναβάθμιση πως η συναλλαγή δεν θα ανακόψει τη συνεχή μείωση του δημοσίου χρέους που επιτύγχανε η Κύπρος μέχρι πρότινος, αλλά και ότι οι νομοθεσίες που πέρασαν από τη Βουλή για την αντιμετώπιση των Μη Εξυπηρετούμενων είναι μια θετική εξέλιξη παρά τις όλες ανησυχίες.
Το τραπεζικό Σύστημα και ο Συνεργατισμός
Ο πρώτος βασικός οδηγός αναβάθμισης της Κύπρου στο Ba2 σχετίζεται με τη συνεχιζόμενη ανάκαμψη του τραπεζικού συστήματος της χώρας σύμφωνα με τον Οίκο. Η Κύπρος έχει κάνει ένα σημαντικό βήμα προς την ανάκαμψη του τραπεζικού της τομέα τους τελευταίους μήνες προσθέτει, αφού στις 19 Μαρτίου 2018 η ΣΚΤ γνωστοποίησε ότι είχε διορίσει τη Citigroup για να ιδιωτικοποιηθεί. Ήταν σαφές ότι η ΣΚΤ δεν ήταν βιώσιμη υπό τη σημερινή της μορφή και χρειαζόταν να ιδιωτικοποιηθεί, τονίζει ο Moody's χαρακτηριστικά.
Η τράπεζα είχε έλλειμμα προβλέψεων, οφειλόταν σε χαμηλή ποιότητα ενεργητικού και έπρεπε να καλυφθεί με αύξηση κεφαλαίου. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της ΣΚΤ έφτασαν στο 59% των δανείων τον Σεπτέμβριο του 2017, ενώ οι προβλέψεις των δανείων αυτών ήταν χαμηλές, στο 45%. Η συναλλαγή με την ΣΚΤ, και αφού ο κύριος μέτοχός της είναι το κράτος, θα κοστίσει στην κυβέρνηση πάνω από το 15% του ΑΕΠ, περίπου 1 δισ. ευρώ περισσότερο από ότι είχε αρχικά ανακοινωθεί. Συνολικά, η κυβέρνηση έχει εκδώσει χρέη ύψους 3.19 δισ. ευρώ για να πραγματοποιήσει την τακτική εκκαθάριση του Συνεργατισμού, συμπληρώνει.
Το κυπριακό τραπεζικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, προσθέτει ο Moody's. Πάνω από το ήμισυ των δανείων προς τα κυπριακά νοικοκυριά είναι μη εξυπηρετούμενα και το συνολικό απόθεμα των ΜΕΔ υπερβαίνει σήμερα το 100% του ΑΕΠ. H κάλυψη των ενδεχόμενων ζημιών από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία δεν όμως είναι ιδιαίτερα υψηλή, υπογραμμίζει ο Οίκος.
Συνεργατική και Φορέας
Η ΣΚΤ ναι μεν ήταν η ασθενέστερη τράπεζα του κυπριακού συστήματος, αλλά τα ΜΕΔ στο τραπεζικό σύστημα γενικά θα μειωθούν κατά περίπου 1/3 όταν τα κακά περιουσιακά στοιχεία της ΣΚΤ θα μεταφερθούν σε εταιρεία διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων που θα δημιουργηθεί. Περαιτέρω μείωση των ΜΕΔ θα προκύψει μετά και από τις τροποποιήσεις του νομικού πλαισίου για την αντιμετώπιση του προβλήματος των ΜΕΔ, ενώ δύο συστημικές εγχώριες τράπεζες (Τράπεζα Κύπρου και Ελληνική) έχουν συνάψει συμφωνίες με εταιρείες είσπραξης προβληματικών χρεών (Pepper και APS αντίστοιχα), για να τις βοηθήσουν στην αντιμετώπιση των προβληματικών δανείων.
«Πίσω» 3 χρόνια το χρέος
Η θετική δυναμική του χρέους υποστηρίζεται από το μεγάλο δημοσιονομικό πλεόνασμα της Κύπρου καθώς και από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη, αναλύει ο Οίκος Moody's. Το δημοσιονομικό πλεόνασμα έχει επίσης διαρθρωτικό χαρακτήρα, αν και το μέγεθος του διαρθρωτικού πλεονάσματος μειώνεται. Ένας μεγάλος αριθμός επενδυτικών σχεδίων (πολιτογραφήσεις) και κατασκευών ακινήτων δίνει στην ανάπτυξη μια προσωρινή ώθηση για τα επόμενα χρόνια σε επίπεδα που υπερβαίνουν το δυνητικό ρυθμό ανάπτυξης της χώρας κατά περίπου 2% ετησίως. Η ανάπτυξη όμως θα επιβραδυνθεί στη συνέχεια.
Ενώ το εφάπαξ κόστος της συναλλαγής της ΣΚΤ θα αναχαιτίσει τις προσπάθειες της κυβέρνησης για μείωση του χρέους κατά 3 χρόνια, ο Moody's αναμένει πως το χρέος προς το ΑΕΠ θα αρχίσει πάλι να μειώνεται από το 2019, ασχέτως από το νέο ανώτατο όριο του 107,0% το 2018. «Αυτή η μείωση του χρέους θα υποστηριχθεί από την ισχυρή οικονομική ανάπτυξη και τα πρωτογενή πλεονάσματα. Στην βασική μας υπόθεση, το χρέος μειώνεται κατά 5-6 ποσοστιαίες μονάδες το χρόνο. Ο δείκτης χρέους προς το ΑΕΠ θα μειωθεί κάτω από το 90% μέχρι το τέλος του 2021», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Γιατί από θετικό Outlook σε σταθερό
Επιφυλάξεις διατηρεί ο Οίκος αναφορικά με τις εξαγγελίες της Κυβέρνησης για επαναφορά του ποσοστού των αποκοπών στους μισθούς του δημοσίου, στο πως θα λειτουργήσει το νέο νομικό πλαίσιο για αντιμετώπιση των ΜΕΔ, τη λειτουργία του Σχεδίου ΕΣΤΙΑ στην πράξη, το κόστος από τις κρατικές εγγυήσεις που δόθηκαν στην Ελληνική για μερίδα εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και για την εφαρμογή του ΓεΣΥ εντός του 2019.
Συγκεκριμένα για την ΕΣΤΙΑ αναφέρει πως θα έχει επαναλαμβανόμενο δημοσιονομικό κόστος 0.1 - 0.2% του ΑΕΠ κατά τα επόμενα 20 - 25 χρόνια, πέραν του 0.35% του ΑΕΠ που θα πληρώσει η Κυβέρνηση λόγω του Σχεδίου Εγγυήσεως Δανείων στην Ελληνική, όρου από τη συναλλαγή με την ΣΚΤ.
Ο Moody's θα εξετάσει το ενδεχόμενο να αλλάξει το Outlook σε θετικό και τελικά να αναβαθμίσει περαιτέρω την Κύπρο εάν συμπεράνει πως οι μακροοικονομικές συνθήκες και οι πολιτικές ενέργειες θα οδηγήσουν σε συνεχή - σημαντική πτώση του δημόσιου χρέους και στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων γενικότερα στο σύστημα.
Το 2019 ξανά
Βάσει του προγραμματισμού των Οίκων για το τρέχον έτος, ο Moody’s αναμενόταν να αξιολογήσει την οικονομία της Κύπρου στις 2 Φεβρουαρίου, αλλά τα δεδομένα διαφοροποιήθηκαν ενόψει προεδρικών εκλογών και προτίμησε να μην εκδώσει την έκθεσή του. Έτσι, ενώ οι άλλοι τρεις Οίκοι αξιολόγησης (Fitch, Standard and Poor’s, DBRS) ενώ είχαν προχωρήσει ήδη σε αναβαθμίσεις ή σε επιβεβαίωση των αξιολογήσεών τους κατά το πρώτο εξάμηνο του έτους, ο Moody’s κλήθηκε μόλις την Παρασκευή το βράδυ 27 Ιουλίου 2018 να δώσει το δικό του στίγμα για την πορεία της κυπριακής οικονομίας.
Ο S&P επιβεβαίωσε την αξιολόγηση 'Β' της Τράπεζας Κύπρου
Ο Standard and Poor’s επιβεβαίωσε την μακροπρόθεσμη και βραχυπρόθεσμη αξιολόγηση της Τράπεζας Κύπρου στο «Β», τονίζοντας παράλληλα ότι θα εξασθενήσουν οι οικονομικοί κίνδυνοι για τις κυπριακές τράπεζες εάν παρατηρηθεί βελτίωση της κουλτούρας στις πληρωμές και σημαντική μείωση των αδρανοποιημένων παλαιών ΜΕΔ.
Σημειώνει, ωστόσο, ότι μια σειρά από παράγοντες θα συνεχίσουν να επιβαρύνουν τα αποτελέσματα των τραπεζών κατά τα επόμενα δύο μέχρι τρία χρόνια.
Επίσης, ο διεθνής οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης έθεσε σε θετικές τις προοπτικές της Τράπεζας Κύπρου, τονίζοντας, ωστόσο, ότι ενώ η τράπεζα επωφελείται από τις ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες, που επικρατούν, το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων δανείων της παραμένει πολύ υψηλό και δεν έχει επιστρέψει σε βιώσιμη κερδοφορία.
Ταυτόχρονα εκτιμά ότι τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια του κυπριακού τραπεζικού συστήματος θα μειωθούν στο περίπου 25% μέχρι το τέλος του 2020, ενώ αναμένει πως μια σειρά από παράγοντες «θα εξακολουθήσουν να επιβαρύνουν τα αποτελέσματα των τραπεζών κατά τα επόμενα δύο μέχρι τρία χρόνια».
Συγκεκριμένα, ο S&P αναμένει ότι η ισχυρή οικονομική ανάκαμψη, η ανάκαμψη των τιμών των ακινήτων, οι εν εξελίξεις μεταρρυθμίσεις στο νομικό και δικαστικό πλαίσιο και η εκκαθάριση της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας θα συμβάλουν στη μείωση των σημαντικών οικονομικών ανισορροπιών που συσσωρεύτηκαν στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα στη διάρκεια της κρίσης».
«Αναμένουμε τώρα ότι το εξαιρετικά υψηλό ποσοστό των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων της Κύπρου θα είναι σχεδόν στο μισό μέχρι το τέλος του 2018 σε σύγκριση με πριν από ένα έτος», υπογραμμίζει ο S&P.
Αναφέρει ότι η μείωση των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων θα προέλθει από την πώληση του "καλού" μέρους της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας στην Ελληνική Τράπεζα, από την δημιουργία από την Κυβέρνηση της οντότητας που θα διαχειρίζεται τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της ΣΚΤ (€4 δισεκατομμύρια, 22% του ΑΕΠ) και θα λειτουργεί ιδιωτικά και ανεξάρτητα, από τις περαιτέρω τροποποιήσεις του νομικού και δικαστικού πλαισίου για να γίνει πιο αποτελεσματικό, αποδοτικό και διαφανές και από το σχέδιο των τραπεζών και του κράτους για επιμερισμό μεταξύ των τραπεζών του βάρους των μη εξυπηρετούμενων δανείων (το λεγόμενο "ΕΣΤΙΑ") για τον διαχωρισμό των αδύναμων δανειοληπτών από τους στρατηγικούς κακοπληρωτές.
«Πιστεύουμε ότι αυτά τα μέτρα θα βελτιώσουν σταδιακά τη επενδυτική εμπιστοσύνη, η οποία, σε συνδυασμό με τη σταθερή και βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη και την μερική ανάκαμψη στις τιμές των ακινήτων, θα δημιουργήσουν πιο ευνοϊκές συνθήκες για τις τράπεζες να εφαρμόσουν τα φιλόδοξα σχέδια τους για μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων», υπογραμμίζει.
Ο αμερικανικός οίκος εκτιμά ότι οι κυπριακές τράπεζες θα είναι σε θέση να μειώσουν τα ΜΕΔ κατά επιπλέον € 2,5 δισεκατομμύρια, στο περίπου 25% μέχρι το τέλος του 2020 από πέρα του 50% στο τέλος του 2017.
Επιπλέον, ο S&P διαβλέπει δυνατότητες για ταχύτερη μείωση των ΜΕΔ μέσω ευκαιριακών πωλήσεων δανείων, λόγω της πίεσης της ευρωπαϊκής ρυθμιστικής αρχής και της αυξανόμενης διάθεσης των επενδυτών για τέτοιου είδους περιουσιακά στοιχεία.
Ο διεθνής οίκος αναμένει ότι τα επόμενα δύο μέχρι τρία χρόνια, οι κυπριακές τράπεζες θα χρειαστούν να καταγράψουν επιπλέον ζημίες από πιστώσεις ύψους περίπου 4,0% -5,0% των δανείων (σε σύγκριση με το τέλος Μαρτίου 2018, πριν την συναλλαγή για την ΣΚΤ) για να αναγνωρίσουν ζημιές ύψους περίπου 1%, των ΜΕΔ, λόγω της εφαρμογής για πρώτη φορά του Διεθνούς Προτύπου Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης (IFRS9).
Σύμφωνα με τον S&P, ένα τέτοιο υψηλό επίπεδο προβλέψεων, μαζί με το κόστος αναδιάρθρωσης για τη μείωση του δικτύου υποκαταστημάτων και εργαζομένων και τα πολύ χαμηλά επιτόκια αλλά και την άκαμπτη αύξηση του όγκου πωλήσεων,» θα εξακολουθήσουν να επιβαρύνουν τα αποτελέσματα των τραπεζών κατά τα επόμενα δύο μέχρι τρία χρόνια».
Εκτιμώντας ότι οι οικονομικοί κίνδυνοι για τις κυπριακές τράπεζες θα μπορούσαν να εξασθενήσουν περαιτέρω, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, ο S&P αναφέρει ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί εάν παρατηρηθεί βελτίωση της κουλτούρας στις πληρωμές (ένας από τους διαρθρωτικούς κινδύνους που βαρύνουν την πιστοληπτική ικανότητα του τραπεζικού συστήματος) και σημαντική μείωση των αδρανοποιημένων παλαιών ΜΕΔ των νοικοκυριών (πράγμα που θα μπορούσε να υποδηλώσει ότι οι τράπεζες αντιμετωπίζουν λιγότερους στρατηγικούς κακοπληρωτές).
Επιπλέον, θα πρέπει οι τράπεζες να μειώσουν το ποσοστό αναχρηματοδοτούμενων αναδιαρθρωμένων δανείων διατηρώντας την ποιότητα του νέου δανεισμού.
Ο οίκος αξιολόγησης ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης βελτίωσης της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών και της μείωσης των οικονομικών κινδύνων, αναβαθμίζει το Country Risk του κυπριακού τραπεζικού συστήματος στην κατηγορία «8», από «9».
