Γιατί βρίσκεται σε αποσύνθεση η αντιπολίτευση

Όταν την περασμένη Πέμπτη γινόταν viral η επιστολή-βόμβα παραίτησης της Έμιλυς Γιολίτη προς τον πρόεδρο, οι συνεργάτες του στον Λόφο, περίμεναν ανήσυχοι τον κ. Αναστασιάδη να ξυπνήσει από τη μεσημβρινή του σιέστα, να δει την επιστολή και στη συνέχεια να λάβει αποφάσεις για το πώς θα χειριστούν τη νέα κρίση. Κάθισαν, λοιπόν, στο Προεδρικό, αποφεύγοντας για ώρες να απαντήσουν γιατί η τέως υπουργός κατήγγειλε ευσχήμως την κυβέρνηση για διαφθορά και αποκάλυπτε όσα λέχθηκαν στην υψηλών τόνων συνδιάλεξή τους διά του τηλεφώνου. Σε οποιοδήποτε άλλο ευρωπαϊκό κράτος, αυτή η εικόνα από μόνη της θα σήμαινε και αποσύνθεση της κυβέρνησης, την οποία θα αξιοποιούσε πλήρως η οποιαδήποτε αντιπολίτευση. Για την αντιπολίτευση, όμως, η Πέμπτη ήταν μία συνηθισμένη μέρα, όπου κανείς δεν αντέδρασε και κανείς δεν αντιλήφθηκε το μέγεθος της κυβερνητικής ζημιάς. «Όταν καείς με τον χυλό φυσάς και το γιαούρτι», λέει η λαϊκή ρήση και αυτό φαίνεται να ισχύει με την αντιπολίτευση. Τα όσα τους καταλογίστηκαν περί μηδενισμού, τοξικότητας και στείρας αντιπολίτευσης φαίνεται να επηρέασαν τον τρόπο λειτουργίας ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ και να τους έκανε να εξάγουν το συμπέρασμα –βάσει και των ποσοστών που έλαβαν– πως ο κόσμος δεν θέλει σκληρή αντιπολίτευση. Είναι όμως μόνο οι υψηλοί αντιπολιτευτικοί τόνοι της προεκλογικής που ζημίωσαν τα δύο μεγάλα κόμματα του χώρου; Υπάρχουν παθογένειες κάτω από το χαλί, λανθασμένοι χειρισμοί και παράγοντες που ώθησαν τα δύο κόμματα στην υπαναχώρηση ποσοστών.

Στο μετέωρο βήμα του ΑΚΕΛ

Αν κάποιος προσθέσει το ποσοστό που έλαβαν μαζί ΑΚΕΛ και ΔΗΚΟ είναι το ίδιο περίπου με το ποσοστό που έλαβε το ΑΚΕΛ το ένδοξο 2006, έλεγαν ανήσυχα ΑΚΕΛικά στελέχη στα πηγαδάκια, λίγο μετά τις εκλογές, διαπιστώνοντας πως οι μέρες που έρχονται είναι δύσκολες για την Αριστερά. Οι λόγοι ποικίλλουν βεβαίως για όλο αυτό

• Η έλλειψη συγκεκριμένης πρότασης διακυβέρνησης που θα διαλύσει το κυβερνητικό αφήγημα ότι δεν μπορούν να κυβερνήσουν.
• Η σταδιακή οικονομική ιδεολογική και επικοινωνιακή αποσύνδεσή τους από τη βάση.
• Η προσκόλλησή τους σε ένα ιδεολογικό προϊόν που δεν συνάδει με τις απαιτήσεις της σημερινής κοινωνίας- αποξένωση από το Κέντρο.
• Θέμα ηγεσίας.

Κράτος εν κράτει

Το ΑΚΕΛ μέχρι πρόσφατα, ήταν κράτος εν κράτει. Μία κοινωνία εντός της κοινωνίας, με τις δικές της επιχειρήσεις, που διαφύλασσε τα εργασιακά δικαιώματα μέσω της ισχυρής συντεχνίας της και έστελνε για σπουδές δωρεάν εκατοντάδες πρόσωπα. Για παράδειγμα οι ΔΕΛΤΑ, ΕΣΕΛ, Printco, Λαϊκό και σε σημαντικό βαθμό ο Συνεργατισμός, ήταν οι οικονομικές διασυνδέσεις του ΑΚΕΛ που καταδείκνυαν πως δεν είναι ένα καθαρά κομμουνιστικό κόμμα που αποτάσσει το κεφάλαιο. Έδειχνε παράλληλα πως όλοι αυτοί οι άνθρωποι που απασχολούνταν σε αυτές τις επιχειρήσεις ήθελαν το κόμμα να είναι ισχυρό, καθώς το συνέδεαν με τη δική τους καλή επιβίωση. Κάποιοι ένιωθαν συναισθηματικά δεμένοι και υποχρεωμένοι να βοηθήσουν ώστε να πάει καλά το κόμμα που τους σπούδασε, σπούδασε τα παιδιά και τους γονείς τους αλλά παράλληλα να πάει καλά και η δουλειά τους που τους έφερνε ψωμί στο τραπέζι. Πλέον όλη αυτή η σύνδεση χαλαρώνει και σε αυτό ρόλο παίζουν πολλά. Είναι η σημαντική αποδυνάμωση της ΠΕΟ, που άλλοτε ήταν ο λόγος που μία μεγάλη μερίδα της κοινωνίας –ακόμα και από την Δεξιά– ψήφιζε ΑΚΕΛ. Είναι όμως και η κατάρρευση κάποιων από αυτών των επιχειρήσεων που οδήγησε στην απόλυση ΑΚΕΛικών. Έτσι από στρατιώτες του κόμματος πολλοί ΑΚΕΛικοί μετατράπηκαν σε παραπονούμενους που έχασαν τις δουλειές τους. Σε αυτό το πλαίσιο και σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση που ξεκίνησε επί διακυβέρνησης Χριστόφια, δικαίως ή αδίκως, πέρασε στις συνειδήσεις μεγάλης μερίδας ακόμα και ΑΚΕΛικών πως το ΑΚΕΛ δεν έχει πρόταση διακυβέρνησης, ούτε μπορεί να προστατεύσει οικονομικά τη βάση της.

Το αντεπιχείρημα βεβαίως είναι πως η Αριστερά υπαναχωρεί σήμερα παντού. Από τον ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι και τους PODEMOS, η αριστερή προσέγγιση φθίνει μέρα με τη μέρα. Για ποιο λόγο λοιπόν να μην επηρεαστεί και το ΑΚΕΛ από όλο αυτό; Ίσως επειδή το ΑΚΕΛ την ώρα που τα κομμουνιστικά κόμματα αλλού κατέρρεαν μαζί με τη Σοβιετική Ένωση, εκείνο στάθηκε γερά στα πόδια του και έγινε κόμμα εξουσίας. Κάποιος μπορεί να πει πως σήμερα υπαναχωρεί μετά την οικονομική κρίση, καθώς φάνηκε η αδυναμία του κόμματος στον τομέα της οικονομίας. Όμως η οικονομική κρίση έχει διακλαδώσεις. «Τα λαϊκά στρώματα δεν συμμετέχουν στην πολιτική διαδικασία, επειδή νιώθουν ότι δεν τους αφορά. Όταν έχουν ζήτημα επιβίωσης το να συζητούν θεωρητικά για κάτι που μπορεί να εφαρμοστεί μακροπρόθεσμα, απλά δεν τους συγκινεί» λένε κομματικοί κύκλοι. Επιβεβαιώθηκε βεβαίως από το γεγονός ότι μία μεγάλη μερίδα Αριστερών και το 2016 αλλά και σήμερα, γύρισαν την πλάτη στην κάλπη.

Φυγόκεντρες δυνάμεις…

Όμως για να μπορέσει στο παρελθόν το ΑΚΕΛ να ορθοποδήσει, είχε ανοίξει προς το Κέντρο, με την ιδέα του Δημήτρη Χριστόφια να δημιουργήσει τον θεσμό των Νέων Δυνάμεων. Πλέον ο θεσμός φθίνει, αλλά και η σύνδεση των προσώπων που προέρχονται από τις Νέες Δυνάμεις με το ΑΚΕΛ. Ίσως το ενδεικτικότερο παράδειγμα να είναι ο Αδάμος Αδάμου, ο οποίος μετά από τρεις θητείες στη Βουλή και μία στο ευρωκοινοβούλιο, είναι έτοιμος να διοριστεί στην κυβέρνηση Αναστασιάδη, αγνοώντας τις ενστάσεις της ηγεσίας και το μήνυμα που στέλνει ο διορισμός του. Υπάρχει βεβαίως και η άποψη που θέλει το ΑΚΕΛ να κρατά μακριά τα στελέχη που προέρχονται από τις Νέες Δυνάμεις. Φάνηκε και με την Ειρήνη Χαραλαμπίδου, όταν στην κατάταξη του ψηφοδελτίου από την επαρχιακή επιτροπή (τον σκληρό πυρήνα του κόμματος) ήρθε τελευταία.

Η περίπτωση Χαραλαμπίδου θεωρείται πως δεν θα κλείσει αναίμακτα. Ήδη η πρώτη σε σταυρούς προτίμησης παγκύπρια βουλεύτρια θέτει ζητήματα για μία σειρά χειρισμών, όπως την εκλογή του προέδρου της Βουλής με την περιβόητη επιστολή που αποκάλυψε η «Κ». Είναι όμως όπως λέγεται και θέμα ηγεσίας. Στις κομματικές ομάδες βάσης πολλοί ήταν εκείνοι που έθεσαν θέμα για τον γενικό γραμματέα Άντρο Κυπριανού, αλλά και ευρύτερα για τα μέλη της Γραμματείας. Θέμα θέτουν και για την ηγεσία της ΠΕΟ ότι είναι παντελώς απούσα από τα εργασιακά και αυτό φάνηκε από το 2011 όταν ο Πάμπης Κυρίτσης δεν κατάφερε να εκλεγεί και έκτοτε δεν επαναδιεκδίκησε. Βεβαίως τι θα προτιμούσαν ως ηγεσία είναι ένα ζήτημα, το άλλο είναι τι κόμμα θέλουν. Κάποιοι θέλουν το κόμμα να μείνει ως έχει, άλλοι το θέλουν να θυμηθεί τις κομμουνιστικές του ρίζες. Κάποιοι θέλουν το κόμμα να προχωρήσει σε συμμαχίες, άλλοι αποτάσσουν τη σύμπλευση με το ΔΗΚΟ και τον κεντρώο χώρο, στέλνοντας το μήνυμα μετά και την προεδρία της Βουλής πως το ΑΚΕΛ δεν έχει συμμάχους. Κανείς δεν θέτει θέμα αλλαγής νοοτροπίας ούτως ώστε να προσεγγίσει τις σημερινές απαιτήσεις της κοινωνίας. Και αυτό από μόνο του αποτελεί παθογένεια.

Και η σφήνα Χριστόφια

Το ερώτημα είναι τώρα τι γίνεται και αν υπάρχει ελπίδα αλλαγής. Ήδη το εκλογικό συνέδριο του κόμματος, προετοιμάζει για αλλαγές στα ανώτατα δώματα. Δεδομένη θεωρείται η υποψηφιότητα των Στέφανου Στεφάνου και Γιώργου Λουκαΐδη. Δύο πρόσωπα που μπορεί να μην έχουν διαφορετική σχολή σκέψης όπως είχαν Χριστόφιας-Δίγκλης, Κυπριανού-Κατσουρίδης, αλλά θεωρείται πως έχουν διαφορετική προσέγγιση. Ο Στέφανος Στεφάνου με δεδομένο ότι ήρθε δεύτερος σε σταυρούς προτίμησης, θεωρείται για πολλούς ευρύτερης αποδοχής, ενώ ο Γιώργος Λουκαΐδης, ο οποίος ήρθε πρώτος σε σταυρούς προτίμησης στο εκλογικό συνέδριο του 2015, θεωρείται πιο αποδεκτός στον σκληρό πυρήνα. Ο πρώτος θεωρείται πιο διαλλακτικός σε συνεργασίες με το Κέντρο, ενώ ο δεύτερος δεν έχει και τις καλύτερες των σχέσεων με το ΔΗΚΟ. Βεβαίως υπάρχει μέρος της βάσης το οποίο υποστηρίζει πως η αλλαγή θα πρέπει να προέρχεται από νεότερη γενιά. Στο κάδρο βρίσκονται Δαμιανού, Χριστοφίδης, ωστόσο, υπάρχει ενδιαφέρον και από νεότερους.

Όπως σημειώνεται ο Χρίστος Χριστόφιας φέρεται να προετοιμάζει το έδαφος για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Δεν το απέκλεισε, όταν ρωτήθηκε από ΜΜΕ, άλλωστε. Ο Χρίστος Χριστόφιας, βεβαίως, αποτελεί πρόσωπο που πιστεύει στις πιο καθαρές επιλογές για το κόμμα που να προσομοιάζουν με το ΚΚΕ παρά με ένα κόμμα με ευρύτερο χαρακτήρα, όπως ήταν τόσα χρόνια το ΑΚΕΛ. Δεν πέρασαν καθόλου απαρατήρητες και οι δηλώσεις του την επομένη των εκλογών για του αγώνες της εργατιάς, αλλά και τα μαρξιστικά-λενινιστικά τσιτάτα που απαξιώνουν το αστικό κοινοβούλιο. Πάντως, αν και οι τοποθετήσεις του προκαλούν πονοκέφαλο σε διάφορα στελέχη, υπάρχουν και οι κύκλοι των νεότερων γενεών κυρίως αποφοίτων ελλαδικών πανεπιστημίων, που θεωρούν πως το ΑΚΕΛ έχει ανάγκη από αυτή την καθαρότητα, έστω κι αν για πολλούς περιγράφεται ως περιχαράκωση και σεχταρισμός.

Αναζητώντας τη ΔΗΚΟϊκή ταυτότητα

Όταν το 2014 το Δημοκρατικό Κόμμα αποχωρούσε από τη συγκυβέρνηση, η τότε εκπρόσωπος Τύπου του κόμματος και νυν αναπληρώτρια πρόεδρος Χριστιάνα Ερωτοκρίτου υποστήριζε πως η εξουσία δεν αποτελεί δέλεαρ για τη νέα ηγεσία του ΔΗΚΟ. Ηαλήθεια είναι πως ο Νικόλας Παπαδόπουλος ήθελε με κάθε τρόπο να αποτινάξει τη σκιά ότι το κόμμα του Κέντρου έχει ως μοναδικό στόχο να αγκιστρώνεται στην εξουσία είτε με τη Δεξιά είτε με την Αριστερά. Επτά χρόνια αργότερα διαφαίνεται –εκ του αποτελέσματος– πως αυτή η στροφή δεν ωφέλησε για συγκεκριμένους λόγους:

• Το ΔΗΚΟϊκό ακροατήριο επιθυμεί γέφυρες με την εκάστοτε εξουσία.
• Η ταυτότητα του κόμματος προνοεί συνεννόηση και όχι καμένη γη, όπως διαφάνηκε μέσω των προϋπολογισμών.
• Οικονομική πολιτική που να ευνοεί τα οικονομικά συμφέροντα που ανέκαθεν στήριζαν το ΔΗΚΟ.

Βεβαίως, στόχος του Νικόλα Παπαδόπουλου ήταν η εξουσία όπως άλλωστε είδαμε με την υποψηφιότητά του στις προεδρικές του 2018, αλλά με άλλους όρους: χωρίς τα δεκανίκια της Δεξιάς και Αριστεράς που χρησιμοποιούσε ανέκαθεν το κόμμα του Κέντρου. Η μετωπική σύγκρουση με τα δύο άκρα οδήγησε στην πρώτη αποτυχία του ΔΗΚΟ, το 2018, με αποκορύφωμα την επιλογή του «κανένα» στον β΄ γύρο. Αυτή η αποτυχία και η αποξένωση του κόμματος από τα κέντρα λήψης αποφάσεων προκάλεσε έντονη ανησυχία στην ΔΗΚΟϊκή βάση που είχε συνηθίσει να βρίσκεται κοντά με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο. Ακολούθησαν βεβαίως και οι μαζικές διαγραφές πρωτοκλασάτων στελεχών και η έλευση στελεχών από τη Συμμαχία Πολιτών όπως ο Παύλος Μυλωνάς που αλλοίωσαν εν μέρει την ταυτότητα του κόμματος. Τα ποσοστά του κόμματος διασώθηκαν στις ευρωεκλογές του 2019, δεδομένου ότι σε αυτό το ψηφοδέλτιο συμπεριλήφθηκε και η Ελένη Θεοχάρους. Με αυτό τον τρόπο η ηγεσία δυσκολεύτηκε να διαπιστώσει από νωρίς ότι υπάρχει πρόβλημα.

Με την αποχώρηση τριών βουλευτών (Προκοπίου, Μουσιούττα και Βότση) το κόμμα του Κέντρου θέλησε να περάσει το μήνυμα πως πλέον ξεκινά τη σκληρή αντιπολίτευση. Καθόλου τυχαία η κίνησή του να καταψηφίσει για πρώτη φορά τον προϋπολογισμό. Κίνηση που ταρακούνησε και τα οικονομικά συμφέροντα που βρίσκονται κοντά στο κόμμα αλλά και μία μεγάλη μερίδα της βάσης που επηρεάζεται άμεσα από το ενδεχόμενο μη πληρωμής στο τέλος του μήνα. Όλη αυτή η συζήτηση περί πάταξης της διαπλοκής και σύνδεσης με τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη, ηχούσε ωραία στα αφτιά πολλών αλλά δεν σήμαινε απαραίτητα και ψήφο εμπιστοσύνης στο ΔΗΚΟ.

Το κόμμα του Κέντρου έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο να πολεμήσει την κυβέρνηση και αγνόησε πλήρως τον κίνδυνο που ονομάζεται Δημοκρατική Παράταξη. Λαμβάνοντας υπόψη το ότι δεν παρουσιάζονταν καν στις δημοσκοπήσεις, το ΔΗΚΟ δεν φρόντισε να δουλέψει οργανωτικά και να κρατήσει κοντά όλους εκείνους τους ΔΗΚΟϊκούς που είχαν ισχυρούς δεσμούς με τους αποχωρήσαντες βουλευτές και με τον Μάριο Καρογιάν. Δεν μίλησαν, λοιπόν, στον κομματικό τους πατριωτισμό ούτε ήρθαν σε ευθεία αντιπαράθεση με τον μεγαλύτερο αντίπαλό τους που ήταν τελικά η ΔΗΠΑ, για να συσπειρώσουν τελικά το κόμμα. Επτά χρόνια στο ΔΗΚΟ είναι πολλά για να βρίσκεται απέναντι από την εξουσία και το αντιλαμβάνεται ήδη η ηγεσία, η οποία έχει ξεκινήσει να λειαίνει τις γωνιές της, ιδιαίτερα μετά και την ήττα της εκλογής προέδρου της Βουλής. Σε σημείο που κάποιοι λένε πως μετά την ήττα με το ΑΚΕΛ ίσως το ΔΗΚΟ να πρέπει να βρει διόδους συνεννόησης με τον ΔΗΣΥ το επόμενο διάστημα.

Πάντως, η μία ήττα που διαδέχεται την άλλη έχει προκαλέσει ήδη γκρίνια εντός του κόμματος. Πρόσωπο που θα αμφισβητήσει τον Νικόλα Παπαδόπουλο δεν υπάρχει ακόμα, ασχέτως αν το όνομα του ευρωβουλευτή Κώστα Μαυρίδη ακούγεται για την προεδρία του κόμματος. Υπάρχει όμως δυσφορία που εκτονώνεται στον στενό περίγυρο του προέδρου. Έχει παράλληλα ξεκινήσει μία γκρίνια που προέρχεται από βουλευτές, όπως ο Παύλος Μυλωνάς, όταν έχασε τη θέση του κοινοβουλευτικού εκπροσώπου αλλά και δυσφορία από τον Πανίκο Λεωνίδου για διάφορα ζητήματα και δεν αποκλείουν νέες φουρτούνες εντός της κοινοβουλευτικής ομάδας. Εντάσεις βεβαίως που δεν έχουν να κάνουν με την ουσία αλλά με το γεγονός ότι η μακροχρόνια απομάκρυνση από τα κέντρα λήψης αποφάσεων πλήττει το κόμμα του Κέντρου και στέλνει το μήνυμα πως το ΔΗΚΟ τελικά έχει μετακινηθεί στην Διγενή Ακρίτα, εκεί δηλαδή που στεγάζεται το γραφείο του Μάριου Καρογιάν.

ENTYΠΗ ΕΚΔΟΣΗ