Της Μαρίνας Οικονομίδου
Η φημολογία ότι ο Πρόεδρος ψάχνει πρόσωπα και τρόπους ούτως ώστε να φρεσκάρει την εικόνα της κυβέρνησής του δεν είναι κάτι καινούργιο. Αντιθέτως, αποτέλεσε την αιτία μιας μεγάλης πολιτικής κρίσης προς το τέλος του 2023, όταν μετά από διαρροές για το ποιοι υπουργοί πρόκειται να ανασχηματιστούν εξαιτίας των κακών επιδόσεών τους, παραιτήθηκε για λόγους ευθιξίας ο τότε υφυπουργός Καινοτομίας Φίλιππος Χατζηζαχαρίας, δημιουργώντας ένα ντόμινο εξελίξεων στην κυβερνητική συνοχή. Τον λάθος χειρισμό εκείνης της περιόδου σίγουρα θέλει να αποφύγει η κυβέρνηση, όμως η αλήθεια είναι πως τους τελευταίους τρεις μήνες ο Πρόεδρος ψάχνει στο παρασκήνιο πρόσωπα, που θα μπορέσουν αφενός να φρεσκάρουν την εικόνα της κυβέρνησης και αφετέρου να παραγάγουν έργο σε συγκεκριμένα υπουργεία που θεωρούνται ήδη προβληματικά.
Το αν θα γίνει ανασχηματισμός ή όχι και αν από την άλλη μπορούν νέα πρόσωπα να αλλάξουν την εικόνα της κυβέρνησης είναι σίγουρα ένα ερώτημα που εγείρεται εδώ και καιρό. Κάποιοι βλέπουν ότι αυτό θα πραγματοποιηθεί το επόμενο διάστημα, άλλοι το φθινόπωρο και άλλοι αναλόγως από το πότε θα υπάρξουν κόμματα που θα κατεβούν από το τρένο συγκυβέρνησης. Το σίγουρο είναι πως υπάρχουν λόγοι που να οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η αλλαγή θα πρέπει να γίνει. Υπάρχουν όμως και συγκεκριμένοι παράγοντες που φαίνεται να στέλνουν το μήνυμα πως ο ανασχηματισμός δεν πρόκειται να είναι η πιο εύκολη κίνηση του Προέδρου τη δεδομένη στιγμή.
Πρόεδρος αλλά και υπερυπουργός
Ο Νίκος Χριστοδουλίδης παρουσιάζεται ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας και υπερυπουργός την ίδια στιγμή. Από τη μια ταξιδεύει στις ΗΠΑ για να βρει επενδυτές, μετά στο Ισραήλ για να βρεθεί λύση στο ενεργειακό κομμάτι, την άλλη στιγμή κάνει αιφνίδιες επισκέψεις σε νοσοκομεία, ενώ προσεχώς όπως καταγράφεται θα ξεκινήσουν οι αιφνίδιοι έλεγχοι σε τμήματα της δημόσιας υπηρεσίας και των ημικρατικών οργανισμών. Ανακοινώνει πως λύθηκε το υδατικό μέσω συμφωνιών και προαναγγέλλει αναστολή της πράσινης φορολογίας ως μέτρο μείωσης της ακρίβειας.
Είναι λίγο πολύ ένας one man show σε μία κυβέρνηση με υπουργούς δύο ταχυτήτων. Για τους καλόπιστους ο Πρόεδρος προσπαθεί με την παρουσία του παντού να ελέγξει την κατάσταση, ούτως ώστε να αποφευχθούν λάθη ή να διορθώσει κακώς έχοντα, δεδομένου ότι πολλοί εκ των υπουργών δεν καταγράφουν τις καλύτερες επιδόσεις. Για τους καχύποπτους, όλο αυτό είναι ένα παιχνίδι επικοινωνίας, όπου ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης τα βλέπει όλα ως ευκαιρία αυτοπροβολής, μιας επικοινωνιακής τακτικής που θα του προσδώσει πόντους στο εσωτερικό, οικειοποιούμενος τα καλά μέτρα που λαμβάνει η κυβέρνηση και μετακυλίοντας την ευθύνη για τα κακώς γενόμενα στους υπουργούς.
Υπουργοί δύο ταχυτήτων
Αυτό που διαπιστώνεται σίγουρα και συζητείται ακόμα και μέσα από κύκλους της κυβέρνησης είναι να υπάρχουν στο Υπουργικό Συμβούλιο, υπουργοί δύο ταχυτήτων. Ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Ιωάννου και ο υπουργός Εξωτερικών Κωνσταντίνος Κόμπος φέρεται να βρίσκονται ψηλά σε δημοτικότητα σε δημοσκοπήσεις που γίνονται. Ιδιαίτερα ο πρώτος είναι από τους λίγους που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και έχει κτίσει ένα καλό δίκτυο στο ευρύτερο δεξιό ακροατήριο.
Τόσο, που για καιρό συζητείτο ότι θα μπορούσε να είναι εν δυνάμει διάδοχος του Νίκου Χριστοδουλίδη. Υπάρχουν ωστόσο και υπουργοί που δεν αποδίδουν όπως θα ανέμενε ο Πρόεδρος. Ίσως το πιο τρανταχτό παράδειγμα να είναι ο Μάριος Χαρτσιώτης, που όχι μόνο δεν έχει καταφέρει να διορθώσει τα κακώς έχοντα αλλά έχουν ενταθεί επί υπουργίας του. Μεγάλο ζήτημα για τον ίδιο τον υπουργό πέραν της ανικανότητας να επιβάλει την τάξη είναι και η πρόσφατη παρέμβασή του στη δικαιοσύνη για το ζήτημα της παραβατικότητας των ανηλίκων. Ο υπουργός Ενέργειας Γιώργος Παπαναστασίου φαίνεται πως έχει προκαλέσει τη δυσφορία του Προέδρου, όπως ακούγεται και για τις πρωτοβουλίες του, όταν για παράδειγμα ήθελε ξεκαθάρισμα με τις συντεχνίες της ΑΗΚ. Επισήμως το ζήτημα που τίθεται είναι η μη υλοποίηση συγκεκριμένων ζητημάτων που αφορούν τον ενεργειακό τομέα και κατ’ επέκταση τη μείωση της τιμής του ρεύματος. Κύκλοι της κυβέρνησης, από την άλλη, σημειώνουν ότι το γεγονός ότι δεν έχει υπάρξει πρόοδος σε συγκεκριμένα θέματα που αφορούν το εν λόγω υπουργείο δεν είναι απαραίτητα δικό του σφάλμα, αλλά θέμα συγκυριών. Θέματα προκύπτουν και για την υφυπουργό Κοινωνικής Πρόνοιας Μαριλένα Ευαγγέλου, καθώς η πρόσφατη τραγωδία με την κακοποίηση των πέντε παιδιών έβγαλε στο προσκήνιο όλες τις ανεπάρκειες του υφυπουργείου της. Το ότι για παράδειγμα δεν έγιναν οι αλλαγές που είχαν δρομολογηθεί επί Αναστασίας Ανθούση, αλλά και μία σοβαρή εσωστρέφεια, με καταγγελίες για δημιουργία δύο ομάδων στο υφυπουργείο. Των ευνοούμενων της υφυπουργού όπως η διευθύντρια των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας Μαρία Κυρατζή που δεν αφήνει τίποτα να αλλάξει και των λειτουργών που βρίσκονται σε δυσμένεια και μακριά από πόστα που θα μπορούσαν να είχαν βοηθήσει να βελτιωθεί η κατάσταση. Ο υπουργός Συγκοινωνιών Αλέξης Βαφεάδης βρίσκεται από την αρχή της θητείας του υπό πίεση έστω κι αν του δόθηκε πίστωση χρόνου.
Μία πίεση για τα έργα που καταρρέουν, αλλά κυρίως για το πώς διαχειρίστηκε το σκάνδαλο ΤΑΚΑΤΑ δεδομένου ότι γνώριζε, όπως διαπιστώθηκε, για το πρόβλημα από τον πατέρα του αδικοχαμένου Όξινου και δεν το διερεύνησε νωρίτερα. Για την υπουργό Γεωργίας Μαρία Παναγιώτου υπάρχουν αντιδράσεις για το πόσο μπορεί να διαχειριστεί γενικότερα τις προκλήσεις του υπουργείου Γεωργίας. Πέραν του σχεδίου Ακάμα που ανέλαβε εν πολλοίς ο Πρόεδρος, η ίδια φαίνεται εκτεθειμένη και για τον χειρισμό του υδατικού προβλήματος. Στο θέμα του υδατικού η ίδια, όπως λένε κυβερνητικές πηγές, δεν έκρυψε την ενόχλησή της από το γεγονός ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας σε συνεργασία με τον Κωνσταντίνο Κόμπο έκαναν τη διεργασία και στην ουσία την παρέκαμψαν. Τα περί παράκαμψης πάντως έχουν διπλή ανάγνωση. Ο Πρόεδρος ενοχλείται από την τάση συγκεκριμένων υπουργών να αφήνουν τους λειτουργούς των υπουργείων τους να καθορίζουν στην ουσία την πολιτική της κυβέρνησης. Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι σε πρόσφατο Υπουργικό Συμβούλιο είχε αναφέρει με δυσφορία πως δεν γίνεται να λαμβάνονται αποφάσεις στο Υπουργικό και στη συνέχεια να μένουν στη μέση, γιατί οι λειτουργοί έχουν αντίθετη άποψη. Αυτό αφορά τόσο το υπουργείο Γεωργίας όσο και το υπουργείο Μεταφορών και συγκεκριμένα τον τρόπο που λειτουργεί το Τμήμα Οδικών Μεταφορών. Είναι γενικώς παραδεκτό πάντως πως η πλειοψηφία του Υπουργικού Συμβουλίου παρουσιάζεται πολλές φορές ως αδρανοποιημένη. Υπουργοί φοβούνται να αναλάβουν πρωτοβουλίες και γενικότερα δίνουν την αίσθηση ότι θέλουν να περάσουν απαρατήρητοι καθ’ όλη τη διάρκεια της πενταετίας. Αφενός για να μην προκαλέσουν τη δυσφορία του Προέδρου και αφετέρου για να μην τεθεί ζήτημα αντικατάστασής τους.
Εξαγγελίες στο περίμενε
Ο Πρόεδρος εκφράζει συχνά δυσφορία δεξιά και αριστερά για κάποιους υπουργούς, όμως πόσο φταίνε αυτοί για την κακή εικόνα και πόσο ο ίδιος ο Πρόεδρος; Μία ματιά στις δημοσκοπήσεις καταδεικνύει πως η απογοήτευση δεν περιορίζεται μόνο στο Υπουργικό, αλλά στο τι υποσχέθηκε ο Νίκος Χριστοδουλίδης και τι τελικώς έκανε. Οι δημοσκοπήσεις είναι ένα ζήτημα που απασχολεί ιδιαίτερα τον Πρόεδρο και τον οδήγησε να μπει σε ένα ατέρμονο παιχνίδι εξαγγελιών και πρωτοβουλιών, υποβαθμίζοντας στην ουσία ότι στόχος θα έπρεπε να είναι η επανεκλογή του και όχι η επόμενη δημοσκόπηση. Σε αυτό το πλαίσιο έχει αποκαλύψει πως έχει λύσει το υδατικό πρόβλημα, πως θα αναστείλει μάλλον την πράσινη φορολογία ως ένα μέτρο αποτροπής της ακρίβειας, πως εκατοντάδες απόδημοι βλέπουν θετικά την επιστροφή τους μέσω της στρατηγικής του brain gain μετά τις επισκέψεις του στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το μεγάλο ερώτημα, βεβαίως, είναι κατά πόσο αυτές οι εξαγγελίες μπορούν να υλοποιηθούν ή θα μείνουν στα χαρτιά. Υπήρξε για παράδειγμα το σύνθημα «Φωτοβολταϊκά για όλους» που κατέρρευσε αφήνοντας εκτεθειμένους πολίτες που προχώρησαν στην εγκατάστασή τους.
Υπήρξε η δέσμευση του Προέδρου για εγκατάσταση κλιματιστικών στα σχολεία που δεν έχει υλοποιηθεί όμως, καθώς και εξαγγελίες που απέχουν κατά πολύ από το πώς παρουσιάστηκαν. Είχε θέσει για παράδειγμα ψηλά τον πήχη για τον διορισμό Ευρωπαίου αξιωματούχου της Ε.Ε. για το Κυπριακό, βάζοντας και προϋποθέσεις όπως για παράδειγμα να διοριστεί από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και όχι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Ο διορισμός Χαν είναι σίγουρα μία θετική εξέλιξη, όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτό για το οποίο δεσμεύτηκε προεκλογικά και μετεκλογικά. Και σε ό,τι αφορά εξελίξεις στο Κυπριακό δεν είναι λίγοι εκείνοι που του καταλογίζουν ότι ενδιαφέρεται να δοθεί η εντύπωση της κινητικότητας για να λάβει επικοινωνιακούς πόντους στο εσωτερικό, παρά να υπάρξουν όντως εξελίξεις, όπως έγινε πρόσφατα με το τουρκικό λιμάνι.
Το καπέλωμα
Ο συνδυασμός λοιπόν ενός Προέδρου που δηλώνει πανταχού παρών, που προχωρά σε εξαγγελίες οι οποίες δεν του βγαίνουν όπως ανέμενε, με υπουργούς που παρουσιάζονται αδύναμοι να αναλάβουν πρωτοβουλίες και να χαράξουν στρατηγική είναι από τους λόγους που ενισχύεται η απογοήτευση των πολιτών. Δεν πρέπει να αγνοείται η κακή και εν πολλοίς ανύπαρκτη σχέση που έχει πλέον με τους συγκυβερνώντες, η οποία δεν αποκλείεται να οδηγήσει σύντομα σε αποχωρήσεις.
Σε αυτό το πλαίσιο μπαίνει το ερώτημα αν ο ανασχηματισμός είναι η λύση στο πρόβλημα και αν θα μπορέσει να οδηγήσει στο φρεσκάρισμα ή στην επανεκκίνηση της κυβέρνησης. Προφανώς κάποιοι υπουργοί έχουν δοκιμαστεί, τους έχει δοθεί πίστωση χρόνου και έχουν αποτύχει. Όμως ο Πρόεδρος θα πρέπει να λάβει κι άλλους παράγοντες υπόψη αν τελικά προχωρήσει στον ανασχηματισμό. Το γεγονός ότι έχουν δεχτεί κρούση πρόσωπα και έχουν απορρίψει ενδεχόμενο υπουργοποίησής τους σίγουρα δεν είναι θετικό για τον ίδιο. Οι λόγοι απόρριψης προφανώς θα ποικίλλουν, ωστόσο ρόλο φαίνεται να παίζει η γενικότερη αίσθηση που επικρατεί ότι ο Πρόεδρος δεν είναι διατεθειμένος να χαλάσει πολιτικό κεφάλαιο για να στηρίξει υπουργό του. Φάνηκε στην περίπτωση του πρώτου ανασχηματισμού, φάνηκε στην περίπτωση της Αθηνάς Μιχαηλίδου, όταν δεν τη στήριξε στην κρίση που δημιουργήθηκε για το Imagine, φάνηκε και με τον Γιάννη Παναγιώτου, όταν βγήκε μπροστά για το θέμα εξόφλησης των χρεών των ποδοσφαιρικών ομάδων στο κράτος.
Όμως πέραν της καχυποψίας με την οποία βλέπουν εν δυνάμει υπουργοί τον Πρόεδρο, υπάρχει και ένα ζήτημα εξόχως σημαντικό. Πόσο απογείωσε την κυβέρνηση ο δεύτερος ανασχηματισμός και πόσο βέβαιος είναι πως τα νέα πρόσωπα θα τον βγάλουν ασπροπρόσωπο; Κυβερνητικοί κύκλοι εκτιμούν πως μία τόσο σύντομη αλλαγή στο Υπουργικό Συμβούλιο μπορεί να εκληφθεί και ως παραδοχή ήττας, γι’ αυτό και δεν αποκλείεται να καθυστερήσει. Το σενάριο, ωστόσο, που ακούγεται περί αλλαγών το φθινόπωρο ανοίγει το ερώτημα του πόσο ιδανική θα είναι μία τέτοια συγκυρία, αν ληφθεί υπόψη πως από το φθινόπωρο ξεκινά ο προεκλογικός και κατ’ επέκταση οι σκληρές επικρίσεις της αντιπολίτευσης.
Πόσο εύκολο συνεπώς θα είναι να παρουσιάσει έργο η κυβέρνηση, να υπεραμυνθεί των πολιτικών της με δεδομένο ότι θα έχει νέα πρόσωπα που θα χρειαστούν πίστωση χρόνου για προσαρμογή; Αυτό είναι κάτι που μελετά ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας και το σίγουρο είναι πως πέραν των μετρήσεων, των συνεχών εξαγγελιών, των υπερβολικών αναρτήσεων και φωτογραφιών θα πρέπει να δοθεί μία κατεύθυνση για το πού θέλει να πάρει ο Πρόεδρος την Κύπρο μέχρι το τέλος της θητείας του και βάσει αυτού να καθορίσει τα επόμενα βήματά και τους στενούς συνεργάτες του.
